Pomina có thể là 'lời giải' cho bài toán luyện kim của Vingroup?

Dấu ấn bước chân vào ngành thép

Theo công bố mới nhất, Vingroup – thông qua Công ty CP Sản xuất và kinh doanh VinMetal – sẽ cung cấp cho Pomina khoản vay vốn lưu động trong tối đa 2 năm với lãi suất 0%. Nguồn vốn ưu đãi này giúp Pomina cải thiện dòng tiền, khôi phục chuỗi cung ứng, đảm bảo hoạt động sản xuất ổn định và dần phục hồi các chỉ số tài chính.

Không chỉ hỗ trợ về vốn, Vingroup còn ưu tiên lựa chọn Pomina làm nhà cung cấp thép cho các công ty thành viên trong hệ sinh thái như VinFast, Vinhomes và VinSpeed. Việc ưu tiên này nhằm tạo đầu ra bền vững cho Pomina và cũng nằm trong kế hoạch gia tăng tỷ lệ nội địa hóa vật liệu của Vingroup trong các dự án lớn tại Việt Nam.

“Với sự hỗ trợ tài chính và đầu ra từ Vingroup, cộng hưởng cùng nền tảng công nghệ sản xuất thép từ Pomina, chúng tôi kỳ vọng doanh nghiệp có cơ hội lấy lại đà tăng trưởng, củng cố vị thế trên thị trường trong nước để từ đó tiếp tục tạo giá trị và cùng đóng góp cho đất nước”, ông Nguyễn Việt Quang, Phó chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Vingroup, chia sẻ:

Song song với gói hỗ trợ tài chính và đảm bảo đầu ra, Vingroup cũng đồng hành cùng Pomina trong quá trình tái cấu trúc và củng cố đội ngũ quản trị.

Trước đó, hồi đầu tháng 11, ông Đỗ Tiến Sĩ - em ruột của ông Đỗ Duy Thái - Chủ tịch Pomina được bổ nhiệm làm Tổng Giám đốc của VinMetal. Thời điểm đó, những đồn đoán về một sự hợp tác giữa VinMetal và Pomina đã xuất hiện, nhất là khi Pomina đã không ít lần tìm cách "bán mình" trong quá khứ.

Sau khi công bố hợp tác vừa qua, ông Sĩ đã quay về nắm quyền điều hành Pomina, vị trí Tổng Giám đốc VinMetal được chuyển giao cho ông Phạm Nhật Quân Anh - con trai cả của Chủ tịch Vingroup Phạm Nhật Vượng.

Những bước đi quyết liệt liên tiếp của Vingroup diễn ra ngay sau khi tập đoàn này công bố thành lập VinMetal có vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng chuyển trong lĩnh vực sản xuất thép công nghệ cao.

Doanh nghiệp đặt mục tiêu xây dựng tổ hợp sản xuất thép công nghiệp công nghệ cao, công suất khoảng 5 triệu tấn mỗi năm trong giai đoạn đầu tại Vũng Áng, Hà Tĩnh. Đây là bước đi chính thức đưa Vingroup gia nhập lĩnh vực luyện kim và mở rộng trụ cột công nghiệp và công nghệ.

Các sản phẩm chủ lực gồm thép tấm và thép dập thân xe chất lượng cao, thép ray và thép kết cấu cầu, cảng và đường sắt đạt chuẩn quốc tế, hướng tới thay thế nguồn nhập khẩu và từng bước tiến ra thị trường khu vực.

Việc thành lập VinMetal trước hết nhằm đáp ứng nhu cầu vật liệu cho các mảng cốt lõi của tập đoàn như bất động sản Vinhomes và sản xuất xe điện VinFast.

Bên cạnh đó, Vingroup cũng hướng tới chủ động nguồn cung thép chất lượng cao cho các dự án công nghiệp, năng lượng và giao thông đang được nghiên cứu, trong đó có đường sắt cao tốc Bắc Nam, tuyến TP. HCM – Cần Giờ và tuyến Hà Nội – Quảng Ninh.

Trong dài hạn, VinMetal đặt mục tiêu trở thành đơn vị dẫn đầu về sản xuất thép xanh tại thị trường nội địa, ứng dụng công nghệ giảm phát thải carbon và tái sử dụng năng lượng từ nguồn tái tạo. Đây được xem là động lực thúc đẩy ngành luyện kim nói riêng và công nghiệp nặng Việt Nam nói chung.

Chưa thể là lời giải cho bài toán lớn?

Tại Vingroup Investor Day 2025 mới diễn ra, Vingroup cho biết sẽ đẩy mạnh chiến lược đầu tư vào hạ tầng giao thông, điện LNG và khu công nghiệp, và VinMetal là một trong những hạt nhân để thúc đẩy các chiến lược quan trọng này.

Trước khi thực hiện kế hoạch nhà máy quy mô lớn tại Vũng Áng, bước đi quan trọng đầu tiên được đánh dấu bằng thương vụ hợp tác lớn giữa VinMetal là Pomina.

Trong lĩnh vực luyện kim, Pomina từng là nhà sản xuất thép lớn nhất Việt Nam cho đến khi mất vị thế vào tay Hòa Phát năm 2013 và tụt hậu dần. Đến nay, Pomina chỉ chiếm khoảng 5% thị phần thép xây dựng tại Việt Nam.

Trong cuộc chạy đua công nghệ sản xuất thép và đầu tư vào lò cao, Pomina đã đầu tư và phải chịu gánh nặng vốn đầu tư rất lớn, xấp xỉ 6 nghìn tỷ đồng.

Kể từ khi lò cao vận hành vào năm 2019, tình hình tài chính của doanh nghiệp càng thêm khó khăn và lò cao phải ngừng hoạt động trong thời gian dài.

Quý III/2025, Pomina báo lỗ ròng hơn 180 tỷ đồng, đánh dấu quý thứ 14 liên tiếp báo lỗ. Doanh nghiệp hiện có tổng dư nợ ở mức 6.000 tỷ đồng, đã lỗ lũy kế hơn 3.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm 186 tỷ đồng.

Trước khi Vingroup tham gia, đã có nhiều nhà đầu tư bày tỏ ý định tái cấu trúc Pomina nhưng đều không thành công. Năm 2023, Pomina từng dự kiến chuyển nhượng 51% cổ phần cho Nansei (Nhật Bản) với tổng giá trị gần 59 triệu USD nhưng bất thành.

Sau đó, Pomina chuyển hướng tìm kiếm nhà đầu tư trong nước là Thaco. Là nhà sản xuất ô tô hàng đầu Việt Nam, Thaco cũng có mong muốn tương tự Vingroup, đó là sản xuất thép xây dựng và các chủng loại thép đặc biệt phục vụ cho ngành công nghiệp sản xuất ô tô.

Năm ngoái, Thaco đã có nỗ lực nhằm khôi phục hoạt động của lò cao của Pomina thông qua việc hỗ trợ về mặt thanh khoản nhưng không thành công. Cuối cùng, thương vụ cũng không thành công khi Thaco quyết định rút lui.

Đến tháng 6/2024, Pomina lại đưa ra phướng án mới khi ký biên bản hợp tác với Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSteel) để thành lập pháp nhân mới mang tên Pomina Phú Mỹ với vốn điều lệ dự kiến 2.700-2.800 tỷ đồng, đồng thời dự kiến huy động thêm khoảng 4.000 tỷ đồng từ ngân hàng nhằm phục vụ các hoạt động sản xuất kinh doanh.

Quan trọng hơn, câu chuyện ngành thép không chỉ nằm ở tài chính và đầu ra mà còn ở công nghệ.

Việc bị bỏ lại quá xa trong thời gian dài khiến Pomina không chỉ thua lỗ mà còn dần tụt hậu về công nghệ. Theo nhóm phân tích công ty chứng khoán HSC, các cơ sở sản xuất của Pomina có thể sử dụng được bao gồm một nhà máy cán thép xây dựng (công suất thiết kế 1,5 triệu tấn/năm) và một lò cao (1 triệu tấn/năm), dự định làm nguyên liệu đầu vào.

Theo quan điểm của HSC, các cơ sở sản xuất và công nghệ hiện tại của Pomina đã lỗi thời và không phù hợp với các mục tiêu làm thép xanh, thép công nghệ cao mà VinMetal đưa ra.

Để đạt được hiệu quả, Vingroup sẽ phải đầu tư một khoản vốn lớn để nâng cấp các cơ sở sản xuất lỗi thời và đầu tư chuyên biệt hơn vào năng lực sản xuất thép dẹt và thép hình, đáp ứng mục tiêu về thép dùng để sản xuất ô tô và thép làm đường ray.

"Nếu không có những bước đi quan trọng và tốn kém này, việc mua lại Pomina không phải là cách làm tối ưu hoặc hiệu quả cho chiến lược thép dài hạn của Vingroup", HSC nhìn nhận.

Vingroup có thể hiểu rõ những khó khăn này trước khi quyết định hợp tác với Pomina. Mặc dù vậy, sẽ cần thêm thời gian để đánh giá hiệu quả của chiến lược này.

Trên thực tế, Vingroup đã từng tham gia những thương vụ có cấu trúc tương tự Pomina. Năm 2017, Vingroup đã chỉ định Gỗ Trường Thành làm nhà cung cấp chiến lược các sản phẩm gỗ thành phẩm cho nhiều dự án của tập đoàn và các công ty con, với tổng giá trị hợp tác dự kiến lên đến 16.000 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, Vinhomes đã đặt cọc cho Gỗ Trường Thành hơn 1.000 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi chỉ bằng mức gửi tiết kiệm tại Vietcombank, khoản này đáo hạn vào năm 2027. Nguồn tài chính này giúp doanh nghiệp duy trì dòng tiền trong bối cảnh khó tiếp cận vốn từ các kênh khác.

Với trường hợp Pomina, bài toán còn có phần khó khăn hơn khi doanh nghiệp không chỉ cần tiền để vận hành mà còn phải bổ sung nguồn lực lớn vào công nghệ sản xuất và mở rộng quy mô.

Mặc dù vậy, thương vụ khó có thể nói là thành công khi tính tới thời điểm hiện tại, sau 8 năm cho Gỗ Trường Thành vay tiền tái cấu trúc, doanh nghiệp này vẫn kinh doanh khá bết bát. 9 tháng năm 2025, Gỗ Trường Thành lỗ nhẹ, khoản vay với Vingroup vẫn còn nguyên và khoản lỗ lũy kế hơn 3.200 tỷ đồng chưa thể thu hẹp.

Trần Anh