Phục hồi chức năng: Hơn cả chữa bệnh

Sau gần 1 năm tập vật lý trị liệu, phục hồi chức năng (PHCN) do tai nạn giao thông dẫn đến liệt tứ chi, anh T.T.T đã tự bước đi bằng đôi chân của mình.

Không chỉ trả lại về thể chất

"Thời điểm đó, nghĩ mình sẽ phải ngồi xe lăn đến hết đời, song nhờ kịp thời tập luyện theo sự hướng dẫn tận tình, bài bản của các chuyên gia với sự nỗ lực bản thân, tôi đã thoát khỏi gánh nặng cuộc đời. Thật cứ như mơ!" - anh T. nói.

Tương tự, ông N.L.B (53 tuổi) sau đột quỵ liệt nửa người bên trái, giao tiếp khó khăn, mọi sinh hoạt phụ thuộc vào người thân. Sau 3 tháng tập PHCN chuyên sâu, vận động trị liệu hằng ngày, ngôn ngữ trị liệu và hỗ trợ tâm lý, ông đã có thể đi lại với dụng cụ hỗ trợ, tự ăn uống và giao tiếp được ở mức cơ bản.

Người bị biến cố sức khỏe nặng nếu được PHCN tốt sẽ giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội

BSCK1 Võ Văn Long, Trưởng Đơn vị điều trị ban ngày - Bệnh viện ĐH Y Dược TP HCM (cơ sở 3), cho hay đã có nhiều ca bệnh phục hồi ngoạn mục sau tập luyện PHCN. Điều quan trọng không chỉ là phục hồi chức năng vận động mà lấy lại cả trí tuệ tinh thần cho người bệnh. Gia đình cũng giảm đi gánh nặng chăm sóc, không còn cảm giác bế tắc như những ngày đầu. Đây chính là giá trị nhân văn sâu sắc mà PHCN mang lại.

Lâu nay, khi nhắc đến PHCN, nhiều người thường hình dung đơn giản đó là việc tập đi lại sau chấn thương hoặc sau đột quỵ. Tuy nhiên, phạm vi của PHCN rộng hơn rất nhiều. Đó là quá trình liên tục, có hệ thống, bắt đầu từ khi người bệnh vừa ổn định tình trạng cấp tính cho đến suốt cả hành trình sống chung với bệnh. Trong y học hiện đại, PHCN ngày càng được xem là trụ cột quan trọng bên cạnh dự phòng và điều trị, góp phần giúp người bệnh hồi phục toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.

"PHCN không chỉ giúp cơ thể hồi phục những tổn thương sau bệnh tật mà còn hỗ trợ người bệnh tìm ra những cách thích nghi mới. Chẳng hạn, một người sau chấn thương tủy sống có thể không đi lại được nữa, song với chương trình PHCN toàn diện, họ có thể sử dụng xe lăn độc lập, học kỹ năng tự chăm sóc, tiếp tục lao động và hòa nhập xã hội" - cử nhân PHCN Tiết Ngọc Linh Chi, Bệnh viện ĐH Y Dược (cơ sở 3), nhấn mạnh.

Giảm gánh nặng xã hội

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh già hóa dân số nhanh, bệnh mạn tính và tai nạn gia tăng, nhu cầu PHCN sẽ tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới. Nếu không có chiến lược phát triển nhân lực kịp thời, khoảng cách giữa cung và cầu sẽ ngày càng lớn, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng điều trị. Một kỹ thuật viên phụ trách quá nhiều ca bệnh khiến quá trình tập luyện bị "đại trà hóa", thiếu cá nhân hóa, theo dõi không sát sao. Người bệnh không thấy tiến triển, dễ nản lòng và bỏ cuộc giữa chừng. Một số trường hợp nếu không được can thiệp đúng lúc có thể dẫn đến teo cơ, co rút khớp, thậm chí tàn tật suốt đời. "PHCN không phải "bài tập thêm cho vui" mà là một phần điều trị chính thống. Thiếu PHCN chất lượng, hiệu quả điều trị cũng suy giảm đáng kể" - BS Long cảnh báo.

"Đầu tư cho PHCN không chỉ là đầu tư cho y tế mà còn là đầu tư cho tương lai. Người bệnh khỏe mạnh, độc lập hơn sẽ giúp giảm gánh nặng cho gia đình và tiết kiệm chi phí cho xã hội" - một chuyên gia nhấn mạnh thêm.

Cung - cầu "lệch pha"

Tại Việt Nam, nhu cầu nhân lực PHCN đang rất cần nhưng thiếu nguồn đáp ứng. Nhiều bệnh nhân phải đi xa hàng chục km mỗi ngày để được tập luyện, dẫn đến bỏ cuộc giữa chừng, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và khả năng hòa nhập cuộc sống.

Theo ThS-BS Lê Thị Hạ Quyên, Khoa PHCN - Bệnh viện PHCN - Điều trị bệnh nghề nghiệp TP HCM, mỗi năm Trường ĐH Y Dược TP HCM chỉ tuyển khoảng 30 học viên bác sĩ chuyên khoa I, II và nội trú. Số lượng ít ỏi này còn phải chia đều cho các tỉnh, thành. Toàn TP HCM (cũ) chỉ có 47 bác sĩ PHCN. Việc thiếu bác sĩ khiến BHYT dễ bị xuất toán, nhiều bệnh viện không thể thành lập Khoa PHCN theo quy định.

Nguồn kỹ thuật viên vật lý trị liệu tương đối ổn định với khoảng 200 người ra trường mỗi năm, chuyên ngành duy nhất được đào tạo phổ biến nhiều năm qua. Trong khi đó, kỹ thuật viên trị liệu chỉ được đào tạo tại Trường ĐH Y Dược TP HCM với khoảng 30 cử nhân tốt nghiệp mỗi năm. Chương trình PHCN dựa vào cộng đồng dù đã được Bộ Y tế triển khai gần 30 năm nhưng tại TP HCM vẫn gặp khó khăn thực hiện, do địa bàn rộng và phức tạp.

Có 3 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực PHCN. Đầu tiên là số lượng kỹ thuật viên được đào tạo chính quy còn quá ít, không đủ đáp ứng nhu cầu. Tại nhiều bệnh viện tuyến tỉnh, chỉ có 1-2 nhân viên phải phụ trách hàng trăm bệnh nhân mỗi ngày. Kế đến, chương trình đào tạo chưa đồng bộ giữa các lĩnh vực chuyên sâu như ngôn ngữ trị liệu, hoạt động trị liệu, tâm lý trị liệu... Hiện các chuyên ngành này vẫn chưa được giảng dạy phổ biến trong hệ thống đào tạo y khoa trong nước, dẫn đến việc thiếu chuyên gia đủ năng lực triển khai các kỹ thuật đạt chuẩn quốc tế.

Cuối cùng là chế độ đãi ngộ còn hạn chế. Từ thu nhập, cơ hội thăng tiến đến sự ghi nhận của xã hội đối với nhân viên PHCN đều chưa tương xứng khiến nhiều người trẻ ngần ngại theo nghề.

Bài và ảnh: HẢI YẾN