Phú Thọ sau 5 năm triển khai Chiến lược phát triển văn hóa: Những bước tiến vững chắc trên vùng đất Tổ

Lan tỏa Chiến lược từ đồng thuận chính trị đến đời sống cộng đồng

Ngay sau khi Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030 được phê duyệt, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh ban hành hệ thống văn bản chỉ đạo đồ sộ, gồm nghị quyết, chỉ thị, đề án và gần 30 kế hoạch triển khai. Sự vào cuộc đồng bộ từ cấp tỉnh đến cơ sở tạo nền tảng thống nhất về nhận thức, từ đó hình thành áp lực tích cực trong thực thi nhiệm vụ.

Công tác tuyên truyền được triển khai rộng khắp qua báo chí, phát thanh – truyền hình, mạng lưới tuyên truyền lưu động, triển lãm, chiếu phim và hội nghị chuyên môn. Giai đoạn 2021–2025, mỗi năm tỉnh tổ chức trung bình hơn 330 chương trình biểu diễn nghệ thuật phục vụ miền núi, 40–50 chương trình chính trị – nghệ thuật, hơn 2.600 buổi chiếu phim, gần 1.000 lượt tuyên truyền lưu động. Những con số ấy phản ánh nỗ lực đưa văn hóa đến mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa.

Không chỉ lan tỏa thông tin, công tác xây dựng thể chế cũng có bước tiến rõ rệt. Sau khi hợp nhất, tỉnh Phú Thọ tiếp tục ban hành các văn bản quan trọng như Kế hoạch số 26-KH/TU (2025) thực hiện Kết luận 156-KL/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, hay Kế hoạch số 8933/KH-UBND cụ thể hóa nhiệm vụ cho giai đoạn tiếp theo. Những văn bản này tạo hành lang pháp lý chặt chẽ để triển khai Chiến lược đồng bộ, bám sát thực tiễn.

Bảo tồn di sản – khơi dậy sức mạnh văn hóa cội nguồn

Với vị thế là quê hương của các di sản “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” và “Hát Xoan Phú Thọ”, tỉnh đặc biệt chú trọng bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Giai đoạn 2020–2025, Phú Thọ cùng ba địa phương trước sáp nhập đã tu bổ, tôn tạo 260 di tích, trong đó có 62 di tích cấp quốc gia. Tổng nguồn lực đầu tư đạt 1.500 tỷ đồng, gồm 848 tỷ từ ngân sách nhà nước và 652 tỷ từ xã hội hóa. Đặc biệt, Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đền Hùng tiếp tục được đầu tư quy mô lớn, đáp ứng yêu cầu lễ hội và du lịch.

Công tác lập quy hoạch di sản cũng được thực hiện nghiêm túc: 3/6 di tích quốc gia đặc biệt đã hoàn thành quy hoạch, 1 di tích hoàn thiện hồ sơ phê duyệt, một số khác chuẩn bị triển khai. Tất cả đều tuân thủ Luật Di sản văn hóa và gắn với quy hoạch tỉnh.

Hát Xoan là di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam

Về di sản phi vật thể, tỉnh đã xây dựng và trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch 20 hồ sơ đề nghị ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, từ lễ hội đình Hùng Lô, lễ hội Khai Hạ của người Mường đến nghệ thuật Chèo Phú Thọ, Keng Loóng hay tri thức lịch Đoi. Các đề án bảo tồn Hát Xoan, Mo Mường và nhiều loại hình dân gian khác được triển khai bài bản với hệ thống câu lạc bộ, nghệ nhân và lớp truyền dạy.

Hoạt động bảo tàng cũng có những bước tiến quan trọng. Bảo tàng Hùng Vương hoàn tất kiểm kê 11.800 hiện vật, triển khai chỉnh trang trưng bày và ứng dụng công nghệ, góp phần hiện đại hóa công tác lưu giữ và giới thiệu di sản.

Song song với đó, Phú Thọ đã tổ chức thành công nhiều sự kiện văn hóa quy mô lớn, trong nước và quốc tế – từ các liên hoan di sản văn hóa phi vật thể, chương trình nghệ thuật lớn mừng các ngày lễ trọng đến các sự kiện văn hóa – du lịch Tây Bắc. Những hoạt động này tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, đồng thời quảng bá hình ảnh vùng đất Tổ đến bạn bè quốc tế.

Môi trường văn hóa, công nghiệp văn hóa và chuyển đổi số – ba trụ cột nâng cao đời sống tinh thần

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tiếp tục lan tỏa sâu rộng với nhiều kết quả nổi bật. Đến năm 2025, toàn tỉnh ghi nhận 94% gia đình đạt chuẩn Gia đình văn hóa, 90% thôn, bản, tổ dân phố đạt danh hiệu văn hóa. Các nhà văn hóa cơ sở được đầu tư đồng bộ: 100% xã, phường và 99,2% thôn, bản có nhà văn hóa, trở thành trung tâm sinh hoạt cộng đồng và nơi tổ chức các hoạt động văn hóa – thể thao.

Lực lượng văn nghệ quần chúng phát triển mạnh với 4.339 đội, mỗi năm thực hiện hơn 9.000 buổi biểu diễn, góp phần thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa thành thị và vùng khó khăn. Đây là lực lượng đặc biệt quan trọng trong bảo tồn văn hóa dân gian và duy trì sinh hoạt tinh thần cho cộng đồng.

Trong khi đó, mặc dù các ngành công nghiệp văn hóa của tỉnh mới ở giai đoạn sơ khai, Phú Thọ đã kịp thời ban hành Nghị quyết của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về phát triển văn hóa trong kỷ nguyên mới, định hướng phát triển một số ngành công nghiệp văn hóa và du lịch văn hóa phù hợp tiềm năng địa phương.

Đáng chú ý, chuyển đổi số được xác định là một trong những nhiệm vụ đột phá. Giai đoạn 2021–2025, tỉnh đạt tỷ lệ 100% hồ sơ công việc xử lý trên môi trường mạng (trừ hồ sơ mật), 100% dịch vụ công trực tuyến được cung cấp, tỷ lệ hồ sơ xử lý đúng hạn đạt 100%, thanh toán trực tuyến đạt 65%. Các hệ thống thông tin, cổng dịch vụ, thư viện điện tử và nền tảng quản lý văn bản được vận hành đồng bộ, tạo nền tảng hình thành hệ sinh thái văn hóa số trong thời gian tới.

Không thể không nhắc tới nỗ lực đào tạo nguồn nhân lực: mỗi năm tỉnh tổ chức hơn 20 lớp tập huấn chuyên môn, cử hơn 150 lượt công chức, viên chức đào tạo nghiệp vụ và lý luận chính trị. Đây là yếu tố quyết định trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ văn hóa đủ năng lực đáp ứng yêu cầu mới.

Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ được đặt mục tiêu trở thành “lễ hội kiểu mẫu”

Tầm nhìn đến 2030: Xây dựng văn hóa làm nền tảng phát triển bền vững

Bên cạnh những kết quả đạt được, Phú Thọ vẫn đối mặt với những thách thức như nguồn lực phân bổ cho văn hóa còn hạn chế; một số di tích khảo cổ, di tích cách mạng chưa được đầu tư tương xứng; nhiều loại hình di sản có nguy cơ mai một; chế độ đãi ngộ nghệ nhân còn thấp; công nghiệp văn hóa chưa phát triển như kỳ vọng.

Tuy vậy, định hướng đến 2030 của tỉnh thể hiện tầm nhìn chiến lược: xây dựng Phú Thọ trở thành trung tâm văn hóa – tín ngưỡng của cả nước; phát triển kinh tế – xã hội dựa trên nền tảng văn hóa; đưa công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế thế mạnh; nghiên cứu lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Mo Mường và Tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên; đầu tư các công trình văn hóa trọng điểm, trong đó có Tháp Hùng Vương; phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng với mục tiêu tăng trưởng trực tiếp hai con số.

Trong bối cảnh văn hóa ngày càng đóng vai trò then chốt trong phát triển bền vững, kết quả 5 năm qua cho thấy Phú Thọ đang bước những bước vững chắc, từng bước biến các giá trị cội nguồn thành động lực phát triển mới, vừa giữ gìn bản sắc, vừa mở rộng hội nhập – đúng tinh thần Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030.

P.V