Phụ cấp nặng nhọc, độc hại 17 năm không thay đổi khiến trường nghề khó giữ chân giáo viên

Theo Dự thảo Nghị định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo, thầy cô dạy thực hành tại phòng thực hành, xưởng thực hành của cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập hoặc doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ với những ngành, nghề học nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm được hưởng phụ cấp độc hại, nguy hiểm với mức 0,1 đến 0,4 theo điều kiện quy định.

Mức phụ cấp này vẫn giữ nguyên so với quy định tại Nghị định 113/2015/NĐ-CP quy định phụ cấp đặc thù, phụ cấp ưu đãi, phụ cấp trách nhiệm công việc và phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm đối với nhà giáo trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập.

Trước đó, tại Nghị định số 43/2008/NĐ-CP ngày 8/4/2008 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành điều 32 và điều 72 của Luật Dạy nghề cũng quy định mức phụ cấp này.

Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp mức phụ cấp này đã duy trì suốt 17 năm, không còn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội hiện tại.

Mức phụ cấp chưa tương xứng với công việc và điều kiện kinh tế hiện tại

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Phạm Hoàng Cảnh Em - Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Thanh Bình (tỉnh Đồng Tháp) cho hay: “Theo tôi, mức phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm với hệ số dao động từ 0,1 - 0,4 đối với nhà giáo dạy thực hành tại phòng thực hành, xưởng thực hành của cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập hoặc doanh nghiệp… đến nay đã không còn phù hợp với thực tế.

Từ Nghị định số 43/2008/NĐ-CP đến Nghị định 113/2015/NĐ-CP và tại Dự thảo Nghị định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo, mức phụ cấp này vẫn được giữ nguyên hệ số. Trong khi đó, 17 năm qua, điều kiện kinh tế - xã hội, giá cả sinh hoạt và đặc thù công việc của giáo viên, giảng viên dạy nghề đã có nhiều thay đổi.

Trong quá trình giảng dạy thực hành, giáo viên, giảng viên ở các ngành như cơ khí, điện công nghiệp, hàn, công nghệ ô tô, chế biến thực phẩm… phải trực tiếp thao tác, hướng dẫn và làm mẫu trên các thiết bị, máy móc, vật liệu có nguy cơ mất an toàn cao.

Họ thường xuyên tiếp xúc với khói bụi kim loại, khí hàn, tia lửa điện, dầu mỡ, hóa chất độc hại, đối mặt với nguy cơ tai nạn nghề nghiệp như bỏng, điện giật, chấn thương cơ học. Bên cạnh đó, tiếng ồn, ánh sáng mạnh và tư thế làm việc gò bó kéo dài cũng gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ xương khớp, hô hấp và thính giác của thầy cô.

Tùy điều kiện thực tế, nhà trường có các biện pháp hỗ trợ thầy cô dạy thực hành như trang bị bảo hộ lao động như áo, găng tay, kính, khẩu trang, giày, mặt nạ hàn…; bảo dưỡng định kỳ thiết bị, máy móc thực hành nhằm hạn chế rủi ro trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên, nguồn kinh phí và mức độ hỗ trợ còn hạn chế, chủ yếu mang tính khắc phục tạm thời, chưa trở thành chính sách ổn định và lâu dài để bảo vệ sức khỏe, an toàn cho người dạy”.

Thầy Phạm Hoàng Cảnh Em - Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Thanh Bình. Ảnh: NVCC

Đồng tình với ý kiến trên, Thạc sĩ Cao Văn Thích - Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú An Giang bày tỏ: “Hiện, mức phụ cấp phụ nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm cho giáo viên, giảng viên được áp dụng theo Nghị định 113/2015/NĐ-CP, kế thừa từ Nghị định 43/2008/NĐ-CP. Như vậy, đã 17 năm trôi qua, văn bản quy định dù được thay đổi, nhưng chưa có sự chuyển biến trong hệ số phụ cấp. Trong khi điều kiện lao động, chi phí sinh hoạt và yêu cầu công việc của giáo viên, giảng viên dạy nghề đã thay đổi rất nhiều so với trước đây.

Trong quá trình giảng dạy thực hành ở các ngành nghề có yếu tố nặng nhọc, độc hại, người dạy thường phải đối mặt với nhiều nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến an toàn và sức khỏe.

Thứ nhất là nguy cơ về an toàn lao động. Tai nạn có thể xảy ra trong quá trình thao tác với thiết bị cơ khí, máy hàn, điện, hóa chất, máy cắt..., đặc biệt trong các ngành như hàn, điện công nghiệp, cơ khí, chế tạo, rủi ro bỏng, điện giật, cháy nổ luôn hiện hữu.

Thứ hai là nguy cơ về sức khỏe lâu dài. Thầy cô có thể mắc các bệnh nghề nghiệp như viêm phổi, bệnh da liễu, nhiễm độc kim loại nặng, hay bệnh hô hấp do thường xuyên tiếp xúc với bụi và hóa chất độc hại. Nhiều cơ sở đào tạo còn thiếu thiết bị bảo hộ đạt chuẩn, hoặc cơ sở vật chất chưa đảm bảo điều kiện thông gió, chiếu sáng, xử lý chất thải theo quy định, khiến nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe càng gia tăng.

Trong khi đó, mức phụ cấp hiện hành còn thấp so với nguy cơ phơi nhiễm độc hại, tiếng ồn, bụi, hóa chất và rủi ro tai nạn nghề nghiệp mà giáo viên, giảng viên thường xuyên phải đối mặt, chưa phản ánh đúng tính chất đặc thù trong công việc của nhà giáo dạy nghề. Từ đó, khiến thầy cô chưa thực sự yên tâm gắn bó lâu dài với nghề, trong khi công việc dạy nghề vốn có tính đặc thù, vất vả và đòi hỏi tay nghề cao.

Thạc sĩ Cao Văn Thích - Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú An Giang. Ảnh: website nhà trường

Chưa có chính sách thu hút, giữ chân nhà giáo dạy nghề

Từ những bất cập về chính sách và điều kiện làm việc, vấn đề đặt ra là cần có giải pháp cụ thể nhằm bảo đảm thu nhập và động lực cho đội ngũ giáo viên, giảng viên dạy nghề.

Thầy Nguyễn Xuân Thụ - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn (tỉnh Thanh Hóa) cho rằng, hiện nay, hệ số phụ cấp dành cho nhà giáo dạy thực hành ở môi trường nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm ở mức 0,1 - 0,4. Với mức hệ số 0,1 hầu hết thầy cô chỉ được nhận thêm khoảng 100.000 đồng mỗi tháng - con số rất khiêm tốn so với công sức và đặc thù công việc.

“Nhà trường có vị trí gần khu công nghiệp, nhiều người có tay nghề giỏi thường lựa chọn làm việc cho doanh nghiệp vì mức thu nhập cao hơn đáng kể. Điều này khiến việc giữ chân giảng viên có năng lực trở thành thách thức lớn đối với nhà trường.

Bên cạnh đó, việc điều chỉnh phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm cũng cần được mở rộng cho toàn bộ đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong môi trường có yếu tố nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm được pháp luật quy định. Chỉ khi phụ cấp được nâng lên ở mức hợp lý, chính sách mới đủ sức thu hút và giữ chân người giỏi.

Trong bối cảnh hiện nay, việc cải thiện thu nhập, đặc biệt là phụ cấp cho đội ngũ giáo viên, giảng viên dạy nghề, sẽ tạo thêm động lực cho người có tâm huyết, góp phần khuyến khích những người có tay nghề cao tham gia giảng dạy. Từ đó nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật cho đất nước”, thầy Thụ cho hay.

Thầy Nguyễn Xuân Thụ - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn. Ảnh: NVCC

Trong khi đó, Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú An Giang nhận định, chênh lệch thu nhập lớn giữa giáo viên, giảng viên dạy nghề và kỹ sư, thợ lành nghề trong doanh nghiệp đang khiến nhiều người rời bỏ môi trường trường nghề để tìm công việc bên ngoài. Chính sách thu hút hiện nay chưa đủ mạnh, trong khi yêu cầu với nhà giáo dạy nghề lại “hai trong một”: vừa có trình độ sư phạm, vừa thành thạo kỹ năng thực hành nghề.

Ngoài ra, chưa có cơ chế linh hoạt về lương, thưởng, phụ cấp theo năng lực thực hành, chứng chỉ nghề quốc tế hay kết quả đào tạo. Hệ quả là nhiều trường nghề thiếu hụt giáo viên, giảng viên có tay nghề cao, đặc biệt ở các ngành kỹ thuật, cơ điện tử, công nghệ ô tô, hàn… khiến công tác đào tạo gặp nhiều khó khăn.

Thầy Thích kiến nghị: “Theo tôi, để nâng cao đời sống, đảm bảo an toàn lao động và tạo động lực cho đội ngũ giáo viên, giảng viên dạy nghề, cần triển khai một số giải pháp mang tính thực tiễn.

Thứ nhất, điều chỉnh và bổ sung chính sách phụ cấp. Cần cập nhật lại mức phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm cho phù hợp với mặt bằng giá sinh hoạt hiện nay; đồng thời bổ sung phụ cấp ưu đãi nghề dạy thực hành.

Thứ hai, xây dựng cơ chế tiền lương linh hoạt. Cho phép các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trả thu nhập tăng thêm dựa trên hiệu quả công việc và kết quả đào tạo; đồng thời khuyến khích mô hình thỉnh giảng, trả lương theo năng lực và tay nghề thực tế, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, thu hút nhân lực chất lượng cao.

Thứ ba, đầu tư cơ sở vật chất và bảo đảm an toàn lao động. Cần trang bị phòng học thực hành đạt chuẩn, có thiết bị bảo hộ và hệ thống xử lý chất thải đạt yêu cầu; tổ chức khám sức khỏe định kỳ và bảo hiểm rủi ro nghề nghiệp cho nhà giáo dạy thực hành.

Thứ tư, phát triển nghề nghiệp và tạo động lực dài hạn. Mở rộng cơ hội đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề, sư phạm, ngoại ngữ và công nghệ mới; đồng thời có chính sách tôn vinh, khen thưởng thầy cô giỏi nghề, có sáng kiến kỹ thuật hoặc hướng dẫn học sinh đạt thành tích cao trong các kỳ thi tay nghề”.

Thầy và trò Trường Trung cấp Thanh Bình trong một buổi thực hành: Ảnh: website nhà trường

Theo Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Thanh Bình, trên thực tế, thu nhập của giáo viên, giảng viên dạy nghề hiện còn thấp so với lao động kỹ thuật có cùng trình độ trong các doanh nghiệp. Khi chính sách phụ cấp và chế độ đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn, nhiều người có tay nghề cao đã chuyển sang làm việc tại doanh nghiệp với mức lương cao hơn, khiến các cơ sở giáo dục nghề nghiệp gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao.

Vì vậy, cần sớm xây dựng chính sách tiền lương đặc thù, đồng thời điều chỉnh phụ cấp theo nghề cho phù hợp với đặc thù lao động nặng nhọc, độc hại của nhà giáo dạy nghề hiện nay.

Ngoài chính sách phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, để nâng cao đời sống và tạo động lực cho đội ngũ nhà giáo dạy nghề, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, cần xây dựng cơ chế trả lương phù hợp với đặc thù nghề đào tạo, bảo đảm tương xứng với trình độ chuyên môn và khối lượng công việc của thầy cô.

Bên cạnh đó, cần đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, đáp ứng yêu cầu giảng dạy và thực hành nghề trong bối cảnh mới. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ bồi dưỡng, đào tạo giáo viên, giảng viên dạy nghề chất lượng cao, qua đó không chỉ nâng cao năng lực đội ngũ mà còn tạo thêm cơ hội việc làm bền vững cho người học nghề.

Hồng Mai