Phòng vệ thương mại trước nhiều thách thức mới

Sản phẩm thép cuộn cán nóng xuất khẩu của Tập đoàn Hòa Phát. Ảnh: Trần Nghị

Nhiều thách thức mới

Theo Bộ Công Thương, tính đến giữa năm 2025, Việt Nam đã phải đối mặt với hơn 291 vụ việc phòng vệ thương mại từ các thị trường xuất khẩu trên thế giới. Riêng nửa đầu năm 2025, hàng hóa xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt với 14 vụ việc phòng vệ thương mại nước ngoài mới khởi xướng, phát sinh từ 9 thị trường, trong đó Hoa Kỳ tiếp tục là nước điều tra nhiều nhất với 6 vụ việc.

Những năm gần đây, các cuộc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu không chỉ gia tăng về số lượng, mà còn trở nên phức tạp hơn khi nhiều quốc gia điều tra các nội dung mới chưa có tiền lệ, sản phẩm bị điều tra cũng ngày càng đa dạng. Những vụ việc này khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là nguy cơ mất thị phần tại các thị trường trọng điểm, gia tăng chi phí pháp lý và ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp. Ngoài ra, các biện pháp phòng vệ thương mại cũng buộc doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng sản phẩm và minh bạch hơn trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Ở chiều ngược lại, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra 59 vụ việc phòng vệ thương mại với hàng hóa nhập khẩu vào thị trường Việt Nam và có 31 biện pháp phòng vệ thương mại hiện còn hiệu lực. Các biện pháp này đã mang lại lợi ích thiết thực, bảo vệ và tạo điều kiện cho việc hình thành, phát triển một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp xây dựng, công nghiệp tiêu dùng như luyện kim, hóa chất, vật liệu xây dựng, chế biến nông sản.

Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) Chu Thắng Trung đánh giá, quy mô doanh thu hằng năm của các doanh nghiệp Việt Nam được bảo vệ bởi các biện pháp phòng vệ thương mại ước tính đạt gần 500.000 tỷ đồng với trên 36.000 lao động trực tiếp và hàng trăm nghìn lao động gián tiếp, bảo đảm an ninh kinh tế, an sinh xã hội tại các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Xây dựng năng lực phòng vệ chủ động, hiệu quả

Tháng 8 vừa qua, Tập đoàn Hòa Phát cho biết, thép cuộn cán nóng xuất khẩu sang Ấn Độ của doanh nghiệp không bị áp thuế chống bán phá giá, do biên độ phá giá trong phạm vi 0-10%. Thành công này nhờ Hòa Phát tối ưu hóa chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng theo chuẩn quốc tế, minh bạch hệ thống kế toán và hợp tác chặt chẽ với cơ quan điều tra Ấn Độ. Trước đó, một số sản phẩm thép của Việt Nam trong đó có sản phẩm của tập đoàn từng bị Ấn Độ khởi xướng điều tra chống bán phá giá. Kết quả tích cực này phản ánh năng lực nội tại, kinh nghiệm pháp lý quốc tế và sự trưởng thành của doanh nghiệp Việt, giúp Hòa Phát củng cố lợi thế cạnh tranh, vượt qua rào cản thương mại tại thị trường Ấn Độ.

Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam Đinh Quốc Thái cho biết, sau thời gian đối mặt với nhiều vụ việc điều tra phòng vệ thương mại, hiệp hội và các doanh nghiệp thép đã từng bước chuyên nghiệp hóa, đáp ứng yêu cầu của cơ quan điều tra các nước. Cùng sự chuẩn bị kỹ càng ngay từ nội bộ doanh nghiệp, nhiều vụ việc đã có được kết quả đáng ghi nhận. “Song kết quả công tác phòng vệ thương mại có được phụ thuộc rất lớn vào sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, gồm doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng, cơ quan nhà nước, các cơ quan thương vụ của Việt Nam ở nước ngoài”, ông Đinh Quốc Thái nêu.

Còn Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Nhôm thanh định hình Việt Nam Vũ Văn Phụ chia sẻ, ngành nhôm đã đẩy mạnh tuyên truyền tới các doanh nghiệp về xu hướng bảo hộ sản xuất trong nước của các thị trường xuất khẩu và khuyến cáo các doanh nghiệp cần chủ động trang bị kiến thức phòng vệ thương mại đồng thời có nhiều giải pháp bảo vệ ngành hàng và doanh nghiệp của mình.

Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) Chu Thắng Trung nhấn mạnh, các doanh nghiệp Việt ngày càng nâng cao năng lực pháp lý, cải thiện chất lượng và minh bạch trong sản xuất, kinh doanh. Việc cập nhật thường xuyên quy định, chính sách thương mại của các thị trường là yếu tố then chốt để giảm rủi ro và tránh vi phạm. Doanh nghiệp cần xây dựng đội ngũ chuyên gia pháp lý, thương mại nhằm phân tích, đánh giá, đưa ra chiến lược ứng phó phù hợp. Đồng thời, tăng cường hợp tác quốc tế, tham gia hiệp hội ngành hàng, tận dụng các hiệp định thương mại tự do để mở rộng thị trường. Bên cạnh đó, đầu tư vào công nghệ, số hóa quy trình sản xuất - kinh doanh sẽ giúp tối ưu chi phí, nâng cao hiệu suất, đáp ứng nhu cầu khách hàng. Xây dựng thương hiệu mạnh, gắn với minh bạch và cam kết lâu dài sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ giữ vững thị phần, mà còn vươn xa trên thị trường quốc tế.

Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tăng cường nghiên cứu, dự báo xu hướng thương mại toàn cầu nhằm nhận diện sớm rủi ro; đẩy mạnh đào tạo cán bộ về kỹ năng xử lý phòng vệ thương mại; xây dựng cơ sở dữ liệu hiện đại, tích hợp thông tin từ các nước và thúc đẩy hợp tác quốc tế để nâng cao năng lực ứng phó. Bộ cũng chú trọng tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho doanh nghiệp, giúp họ chủ động bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Những giải pháp này hướng tới củng cố nội lực, bảo đảm Việt Nam giữ vững vị thế trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Lam Giang