Phong tỏa eo biển Hormuz dễ trở thành tự sát kinh tế

Nói dễ hơn làm

Ngay sau khi Mỹ không kích ba cơ sở hạt nhân chiến lược của Iran (Natanz, Fordow và Isfahan), lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) cảnh báo sẽ “đóng cửa hoàn toàn eo biển Hormuz trong vài giờ”. Tuy nhiên, theo phân tích từ nhiều chuyên gia, việc chặn eo biển này “nói dễ hơn làm”.

Trên thực tế, eo biển Hormuz rộng khoảng 30km ở điểm hẹp nhất, là tuyến hàng hải tự nhiên chứ không phải kênh đào nhân tạo như kênh Suez. Iran chỉ kiểm soát phần phía bắc của eo biển, còn phần phía nam thuộc về Oman – quốc gia luôn ủng hộ quyền tự do hàng hải. Điều này khiến Iran khó lòng phong tỏa hoàn toàn tuyến đường huyết mạch này mà không gây chiến với láng giềng và đối đầu với các cường quốc.

Dù Iran sở hữu nhiều công cụ bất đối xứng như tàu cao tốc tấn công, thủy lôi, tên lửa và máy bay không người lái (UAV), nhưng lực lượng hải quân Mỹ (Hạm đội 5 đóng tại Bahrain) cùng nhiều nước phương Tây luôn duy trì hiện diện tại khu vực, đủ để răn đe bất kỳ hành động nào vượt giới hạn.

Vị trí chiến lược của eo biển Hormuz. Nguồn: India Today.

Tự làm khó mình

Eo biển Hormuz là tuyến vận chuyển khoảng 20% lượng dầu mỏ toàn cầu, và là lối đi gần như duy nhất để dầu từ các nước vùng Vịnh như Ảrập Xêút, UAE, Iraq, Qatar đến thị trường châu Á.

Nếu Iran thực sự đóng cửa tuyến đường này, nước chịu ảnh hưởng đầu tiên sẽ chính là Iran. Với nền kinh tế dựa nhiều vào xuất khẩu dầu, đặc biệt sang Trung Quốc (mua hơn 70% lượng dầu Iran) và Ấn Độ, bất kỳ gián đoạn nào cũng khiến nguồn thu của Tehran sụt giảm nghiêm trọng.

Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất và gần như “người đỡ đầu kinh tế” của Iran, chắc chắn sẽ gây áp lực buộc Iran không làm tổn hại đến dòng chảy dầu. Oman, quốc gia duy trì quan hệ hòa bình với Iran, cũng sẽ phản đối kịch liệt nếu Tehran gây bất ổn tại eo biển.

Chưa kể, nền kinh tế trong nước Iran đang suy yếu với lạm phát cao và biểu tình âm ỉ. Nếu chặn eo biển, giá cả leo thang và các khoản thu giảm mạnh có thể khiến tình hình xã hội bùng nổ, đe dọa đến chính sự tồn tại của chính quyền ở Tehran.

Tàu thuyền qua eo biển Hormuz. Ảnh: AP.

Giá dầu có thể tăng mạnh

Chỉ vài giờ sau các cuộc tấn công của Mỹ, giá dầu Brent đã tăng hơn 2% và vọt lên hơn 81 USD/thùng trước khi hạ nhiệt xuống khoảng 79 USD. Các nhà phân tích cho rằng, nếu eo biển thực sự bị chặn, giá dầu có thể lên đến 120 USD/thùng, kéo theo lạm phát và giá xăng tăng vọt trên toàn thế giới.

Ấn Độ là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất nếu eo Hormuz bị phong tỏa, bởi gần 70% lượng dầu và 40% khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) nhập khẩu của nước này đi qua đây. Theo các chuyên gia, nếu giá dầu tăng 10 USD/thùng, GDP của Ấn Độ có thể giảm 0,5%.

Ngay cả Mỹ, dù đã giảm nhập dầu từ Trung Đông, cũng sẽ chịu tác động từ thị trường toàn cầu. Giá nhiên liệu, chi phí vận chuyển, giá hàng tiêu dùng đều sẽ bị kéo lên.

Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh không kích 3 cơ sở hạt nhân của Iran, giá dầu thế giới có xu hướng tăng ngắn hạn. Ảnh: Trade Brains.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy các thị trường vẫn giữ bình tĩnh. Việc Iran từng nhiều lần dọa đóng eo biển nhưng chưa bao giờ thực hiện khiến giới đầu tư nhận định đây chỉ là đòn tâm lý.

Ngay cả Quốc hội Iran, nơi đã thông qua đề xuất phong tỏa, cũng không có quyền quyết định cuối cùng. Mọi quyết định thuộc về Hội đồng An ninh Quốc gia tối cao và Lãnh tụ Tối cao-Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei.

Thái An