Phòng chống rửa tiền trong triển khai vận hành thị trường tài sản mã hóa

Diễn đàn “Thị trường tài sản số: Từ xu hướng tới bứt phá”

Token hóa tài sản thực: Xu thế toàn cầu định hình thị trường tài chính

Ngày 2/10/2025, trong khuôn khổ Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia, Diễn đàn “Thị trường tài sản số: Từ xu hướng tới bứt phá” được Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Hiệp hội Blockchain & Tài sản số Việt Nam (VBA) phối hợp tổ chức, bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền, NHNN đã chia sẻ kết quả mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đạt được thời gian qua trong việc phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành có liên quan nhằm tăng cường công tác phòng chống rửa tiền đối với thị trường tài sản mã hóa, tiến tới đáp ứng toàn diện chuẩn mực quốc tế về phòng, chống rửa tiền.

Số liệu từ Chainalysis cho thấy giá trị giao dịch trên chuỗi tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương đã tăng từ 81 tỷ USD hằng tháng vào tháng 7/2022 lên 244 tỷ USD vào cuối năm 2024, gấp ba lần chỉ trong 30 tháng, đưa khu vực trở thành thị trường phát triển nhanh nhất thế giới.

Trong đó, Việt Nam hiện đứng thứ ba trong khu vực với dòng vốn tài sản mã hóa vào thị trường vượt 220 tỷ USD, tăng 55% so với năm trước đó, phản ánh rõ nhu cầu lớn trong chuyển tiền, tiết kiệm và ứng dụng trong các dịch vụ số.

Ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia nhấn mạnh bối cảnh kinh tế số toàn cầu đang chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ, trong đó tài sản mã hóa nổi lên với tốc độ tăng trưởng nhanh chưa từng có.

Tuy nhiên, phần lớn hoạt động vẫn diễn ra trên các sàn quốc tế, gây tổn hại về thuế và ảnh hưởng đến công tác phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố (AML/CFT), phòng chống tội phạm công nghệ cao, đặt ra yêu cầu xây dựng thị trường trong nước minh bạch, có kiểm soát và bảo vệ quyền lợi các bên liên quan.

Trước thực tế này, theo bà Nguyễn Thị Minh Thơ, hiện nay báo cáo Đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền (Nghị quyết số 71/NQ-CP), Việt Nam đã lựa chọn đánh giá đối với 4 nội dung liên quan đến tài sản ảo, gồm: nhà cung cấp dịch vụ ví, quản lý tài sản ảo; quỹ đầu tư tài sản ảo; tài sản mã hóa ổn định; tài sản ảo dạng chứng khoán, tài sản ảo tiện tích, tài sản ảo nền tảng. Kết quả, rủi ro đối với 4 nội dung này đều được xếp hạng ở mức trung bình cao/cao.

Đây cũng là lý do mà Luật Công nghiệp Công nghệ số có quy định phải thực hiện các quy định về phòng, chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và Nghị quyết 05/2025/NQ-CP quy định chặt chẽ các biện pháp nhằm tuân thủ quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt của các VASP.

“Các VASP ngoài việc phải thực hiện các yêu cầu như một tổ chức tài chính trong công tác này còn phải thực hiện một số yêu cầu đặc thù như xây dựng quy trình nhận diện khách hàng, giám sát giao dịch có giá trị từ 1.000 USD, lưu giữ dữ liệu tối thiểu 10 năm và báo cáo giao dịch bất thường”, bà Thơ lưu ý.

Bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền, NHNN nhấn mạnh việc phòng chống rửa tiền khi triển khai thị trường tài sản mã hóa.

Hành lang pháp lý minh bạch cho thị trường tài sản mã hóa

Trong xu thế hội nhập, token hóa tài sản thực (Real World Assets - RWA) đang trở thành một dòng chảy lớn của tài chính toàn cầu. Báo cáo của BCG dự báo quy mô RWA có thể đạt tới 19.000 tỷ USD vào năm 2033, tương đương hơn 10% GDP toàn cầu. Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), Chủ tịch Công ty 1Matrix cho biết, đây là xu hướng không thể đảo ngược.

Tại Việt Nam, ngày 9/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán - Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, Nghị quyết này đặt nền tảng cho việc hình thành thị trường tài sản mã hõa trong nước. Nghị quyết quy định rõ điều kiện phát hành, yêu cầu doanh nghiệp phát hành phải là pháp nhân tại Việt Nam, dựa trên tài sản thực; đồng thời thiết lập chuẩn mực chặt chẽ đối với tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa.

Theo đó, VASP phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, tỷ lệ sở hữu nước ngoài không vượt quá 49% và hạ tầng công nghệ đạt chuẩn an toàn cấp độ 4/5. Ngoài việc cung cấp dịch vụ giao dịch, lưu ký, doanh nghiệp còn phải công bố thông tin minh bạch, tách bạch tài sản khách hàng, xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp và bồi thường khi có sự cố. Ông Hòa cho rằng cơ chế thí điểm này không chỉ mở đường cho đổi mới sáng tạo, mà còn là “bộ lọc” loại bỏ các mô hình rủi ro, giúp thị trường vận hành minh bạch, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và hội nhập với chuẩn quốc tế.

Ở góc nhìn quốc tế, ông David Chan, Giám đốc Phát triển thị trường BCG tại Hồng Kông nhận định, tài sản mã hóa là phần mở đầu của xu thế “on-chain economy flywheel” cơ chế tăng trưởng tự củng cố của nền kinh tế hoạt động trực tiếp trên blockchain. Mỹ đã ban hành Đạo luật Genius về stablecoin, Liên minh châu Âu triển khai MiCA, trong khi hơn 90% ngân hàng trung ương toàn cầu đã nghiên cứu hoặc thí điểm tiền kỹ thuật số (CBDC). Theo ông David, RWA không còn là khái niệm mới mà đang trở thành chuẩn mực định hình lại cấu trúc thị trường tài chính quốc tế. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng tài sản kỹ thuật số tiềm ẩn rủi ro mới, đòi hỏi các quốc gia phải ban hành quy định rõ ràng và thúc đẩy hợp tác công- tư.

Tại Việt Nam, các cơ quan an ninh cũng đưa ra cảnh báo. Thượng tá Nguyễn Thành Chung, Phó Trưởng phòng 4, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an), cho biết Nghị quyết 05 cùng Luật Công nghiệp Công nghệ số sẽ là căn cứ quan trọng để tăng cường hiệu quả phòng chống tội phạm. Theo thống kê, trong giai đoạn 15/12/2019 - 14/5/2024 đã phát hiện gần 20.000 vụ lừa đảo, liên quan hơn 17.000 đối tượng, gây thiệt hại hơn 12.000 tỷ đồng. Phần lớn nguồn tiền từ tội phạm mạng được chuyển thành TSMH qua các sàn giao dịch quốc tế như Binance, HTX, OKX… với giá trị giao dịch hàng ngày hàng nghìn tỷ đồng.

Ông Chung cảnh báo, các sàn tài sản mã hóa không phép thu thập, lưu trữ lượng lớn dữ liệu khách hàng nhưng không tuân thủ Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Do đó, giao dịch trên các sàn nội địa được cấp phép sẽ góp phần nâng cao hiệu quả phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và bảo vệ quyền lợi khách hàng khi xảy ra tranh chấp.

Từ góc độ pháp lý, GS.TS. Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, quy định hiện hành mới dừng ở mức nguyên tắc. Cần sớm có thiết chế quản lý chuyên trách để đưa TSMH từ tiềm năng thành động lực tăng trưởng. Ông nhấn mạnh chính sách phải cân bằng giữa bảo vệ và khuyến khích đổi mới. Đồng thời, cần làm rõ các khái niệm tài sản số, quyền sở hữu, xử lý tranh chấp, nghĩa vụ thuế, bảo vệ người tiêu dùng và tiêu chuẩn an ninh mạng.

Theo ông Lý, phát triển thị trường tài sản mã hóa cần gắn với bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh mạng, chống rửa tiền, phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền (Nghị quyết 27-NQ/TW). Nhà nước cần đầu tư đào tạo nhân lực số, đổi mới cơ chế hành chính, tạo sân chơi công bằng cho tư nhân theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW.

Thái Hoàng