Philippines tạm ngưng nhập khẩu gạo, Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng gì?

Philippines, thị trường chiếm tới 45% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, vừa quyết định tạm ngưng nhập khẩu để bảo vệ sản xuất trong nước. Ngay lập tức, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã có công văn gửi Bộ Công thương báo cáo khó khăn, tuy nhiên một số doanh nghiệp lại cho rằng tác động không quá lớn.

Rủi ro dây chuyền từ thị trường chủ lực

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã ký công văn gửi Bộ Công thương, báo cáo về những tác động nghiêm trọng sau khi Tổng thống Philippines ban hành quyết định tạm ngừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày, kể từ 1-9-2025. Động thái đột ngột từ thị trường chủ lực này đang tạo ra những luồng ý kiến trái chiều, đặt ngành lúa gạo Việt Nam trước nhiều kịch bản.

Quyết định của Philippines được xem là một "cú sốc" đối với các nhà xuất khẩu gạo Việt Nam, bởi đây là thị trường chiến lược, tiêu thụ khoảng 40-45% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo hằng năm. Theo công văn của VFA, lệnh cấm này sẽ gây ra một "hiệu ứng domino" tiêu cực, tác động trực tiếp lên cả doanh nghiệp và người nông dân.

Đối với doanh nghiệp gạo Việt Nam, khó khăn ập đến ngay lập tức. VFA chỉ rõ, ngay trong tháng 8 này, nhiều hợp đồng đã ký nhưng chưa thể giao hàng do phía người mua ở Philippines chưa có giấy phép vệ sinh dịch tễ (SPS).

Cùng với lệnh cấm kéo dài suốt hai tháng 9 và 10, lượng hàng tồn kho dự kiến sẽ tăng vọt, đẩy các doanh nghiệp vào tình thế "ngồi trên đống lửa". Hàng hóa bị đình trệ không chỉ làm phát sinh chi phí lưu kho mà còn gây áp lực khổng lồ lên dòng tiền, khiến bài toán thanh khoản trở nên vô cùng cấp bách.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, việc Philippines ngưng nhập khẩu 60 ngày sẽ ảnh hưởng đến doanh nghiệp ngành gạo Việt Nam gây áp lực đến việc ký hợp đồng, dòng tiền. Ảnh: QH

Khó khăn này càng thêm trầm trọng khi từ ngày 1-7-2025, mặt hàng gạo Việt Nam phải chịu thêm thuế giá trị gia tăng (VAT) 5%. VFA cho biết vướng mắc về vốn lưu động do chính sách thuế mới này vốn đã chưa được tháo gỡ, nay lệnh ngừng nhập khẩu lại "bồi" thêm một đòn nữa vào sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

Từ khó khăn của doanh nghiệp, người nông dân là đối tượng kế tiếp chịu ảnh hưởng. Khi kho chứa đã đầy và không thể xuất khẩu, các doanh nghiệp buộc phải ngưng hoặc giảm thu mua lúa gạo. Điều này xảy ra đúng vào cao điểm thu hoạch vụ Hè Thu, có nguy cơ đẩy giá lúa trong nước giảm sâu. Cung vượt cầu sẽ khiến người nông dân đối mặt với viễn cảnh được mùa nhưng mất giá, lợi nhuận bị bào mòn nghiêm trọng.

Cơ sở lạc quan và kiến nghị tháo gỡ

Giữa bức tranh đầy lo ngại, vẫn có những góc nhìn lạc quan từ chính các doanh nghiệp trong ngành. Ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp), cho rằng tác động của lệnh ngưng nhập gạo của Philippines sẽ không ảnh hưởng doanh nghiệp gạo Việt Nam quá lớn.

Ông Trọng lý giải, vụ lúa Hè Thu đã thu hoạch được khoảng 80%, sản lượng còn lại không nhiều. Hơn nữa, từ nay đến khi lệnh cấm có hiệu lực (ngày 1-9), các nhà nhập khẩu sẽ tranh thủ tăng mua để dự trữ, giúp tiêu thụ tốt lượng lúa còn lại.

"Sau khi kết thúc lệnh tạm dừng 60 ngày, thì Việt Nam cũng chuẩn bị bước vào đợt thu hoạch thu đông, thời điểm thị trường sẽ mở cửa trở lại trùng với vụ mùa mới của Việt Nam" - ông Trọng lạc quan.

VFA kiến nghị giải pháp có kho dự trữ đủ lớn tạm trữ lúa gạo, giúp ổn định thị trường trong thời gian chờ xuất khẩu gạo trở lại. Ảnh: QH

Dù vậy, để chủ động ứng phó với các rủi ro trước mắt, VFA đã đề xuất các giải pháp cấp bách cho ngành gạo Việt Nam. Về đối ngoại, VFA kiến nghị Bộ Công thương có công hàm gửi Bộ Nông nghiệp Philippines để tìm hướng tháo gỡ. Cơ sở cho việc đàm phán này là Biên bản ghi nhớ về hợp tác thương mại gạo mà hai nước đã ký hồi đầu năm 2024, có hiệu lực đến cuối năm 2028. Hiệp hội hy vọng phía bạn có thể xem xét lại hoặc ít nhất là hướng dẫn cụ thể về các loại gạo bị cấm để giảm thiểu thiệt hại.

Về hỗ trợ trong nước, VFA nhấn mạnh sự cần thiết của các chính sách tài chính như cung cấp tín dụng lãi suất thấp, gia hạn thời gian trả nợ cho doanh nghiệp. Đồng thời, việc có các kho dự trữ đủ lớn là giải pháp quan trọng để tạm trữ lúa gạo, giúp doanh nghiệp và nông dân không phải bán tháo sản phẩm, ổn định thị trường trong thời gian chờ xuất khẩu trở lại.

THU HÀ - QUANG HUY