Phát triển vùng trồng dược liệu - sinh kế bền vững cho miền núi Khánh Hòa

"Mỏ vàng” phát triển cây dược liệu

Với đặc điểm địa hình và khí hậu đa dạng, Khánh Hòa được đánh giá là một trong những địa phương vùng Nam Trung Bộ có nguồn dược liệu phong phú, trong đó có nhiều loài thuốc quý hiếm. Theo nghiên cứu, trên địa bàn tỉnh hiện có hơn 900 loài thực vật có tiềm năng làm thuốc. Trong đó, có nhiều loài quý hiếm như: diệp hạ châu, sa nhân, kim thất, bá bệnh, nghệ, sâm bố chính… Đặc biệt, những loài cây có giá trị kinh tế cao như trầm hương, quế, xáo tam phân… rất phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu vùng núi Hòn Hèo, Ninh Hòa.

Khánh Hòa được đánh giá là một trong những địa phương vùng Nam Trung Bộ có nguồn dược liệu phong phú, trong đó có nhiều loài thuốc quý hiếm

Ngay từ năm 2013, thực hiện Quyết định số 1976/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030, vùng Nam Trung Bộ, tại Quảng Nam (cũ), Khánh Hòa trồng 10 loài dược liệu, bao gồm các loài bản địa bụp giấm, diệp hạ châu đắng, dừa cạn, đậu ván trắng, củ mài, nghệ vàng, quế, râu mèo, sa nhân tím, sâm Ngọc Linh, với diện tích khoảng 3.200ha.

Sở hữu “mỏ vàng” dược liệu, thực tế sản xuất tại các xã miền núi Khánh Hòa trong nhiều năm qua vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Phần lớn các hộ gia đình trồng dược liệu xen canh dưới tán rừng, chưa hình thành các vùng chuyên canh tập trung theo quy chuẩn. Trong khi đó, việc áp dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là các tiêu chuẩn kỹ thuật trồng trọt và thu hái còn hạn chế. Đi kèm với đó là hạn chế của hạ tầng chế biến và bảo quản sau thu hoạch, việc thiếu đầu ra bền vững cho các sản phẩm cây dược liệu…

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 đã tạo nguồn lực quan trọng trong phát triển vùng trồng dược liệu miền núi Khánh Hòa. Trọng tâm nằm ở Dự án 3 Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị. Qua đó, tạo môi trường thuận lợi để phát triển mô hình trồng cây dược liệu, biến tiềm năng thành giá trị kinh tế.

Biến tiềm năng thành giá trị kinh tế

Từ nguồn lực của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, đồng thời triển khai Chiến lược quốc gia phát triển ngành Dược Việt Nam đến năm 2030, tỉnh Khánh Hòa đã đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến đầu tư, kêu gọi liên doanh, liên kết nhằm phát triển vùng dược liệu và sản xuất thuốc y học cổ truyền từ nguồn nguyên liệu trong nước. Nhiều doanh nghiệp trồng cây dược liệu được tạo điều kiện về quỹ đất, tiếp cận vốn vay, qua đó thúc đẩy khai thác và phát huy giá trị kinh tế của cây dược liệu trên địa bàn.

Điển hình là trang trại dược liệu Liên Sơn tại xã Nam Khánh Vĩnh với quy mô 82,65ha, tổng vốn đầu tư hơn 17 tỷ đồng do Công ty Cổ phần Dược liệu Liên Sơn Nha Trang triển khai. Tại đây, doanh nghiệp đã hình thành vùng trồng tập trung các loại thảo dược có giá trị như sa nhân, củ mài, đương quy… Không chỉ hướng đến sản xuất, dự án còn từng bước chuyển giao quy trình, kỹ thuật trồng dược liệu cho người dân địa phương. Qua đó, mở rộng vùng trồng, tạo sinh kế bền vững và góp phần thay đổi đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Vùng đất sỏi, đá ở thôn Đá Trắng, xã Bác Ái Tây được “hồi sinh” nhờ trồng các loại cây dược liệu

Bên cạnh vai trò của doanh nghiệp, sức mạnh cộng đồng cũng được phát huy thông qua mô hình kinh tế tập thể. Như hợp tác xã Nông nghiệp - Dịch vụ và Du lịch cộng đồng xã Nam Khánh, với đa số thành viên là đồng bào dân tộc thiểu số. Hợp tác xã đã triển khai mô hình trồng dược liệu bên cạnh các cây trồng chủ lực khác, giúp tập hợp các hộ sản xuất nhỏ lẻ, nâng cao kỹ năng trồng cây dược liệu để bà con nắm bắt, phát triển kinh tế…

Dù đã đạt được những kết quả bước đầu đáng ghi nhận, song hành trình đưa cây dược liệu trở thành động lực phát triển bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn không ít thách thức. Thời gian tới, Khánh Hòa cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trước hết là sớm hoàn thiện quy hoạch chi tiết các vùng trồng dược liệu trọng điểm, gắn với chính sách giao đất, giao rừng và bảo tồn nguồn gene bản địa. Cùng với đó, việc xây dựng một “hệ sinh thái” dược liệu thông qua hình thành các cụm liên kết ngành, có sự tham gia của viện nghiên cứu, doanh nghiệp, người dân và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt.

Song song với việc tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn hỗ trợ sản xuất, cần chú trọng công tác đào tạo, tập huấn cho đồng bào dân tộc thiểu số về kỹ thuật canh tác, phát triển cây dược liệu phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu đặc thù của từng vùng.

Với sự tiếp sức từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, cùng nỗ lực chung của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, cây dược liệu đang mở ra nhiều kỳ vọng mới cho những vùng đất khó của Khánh Hòa. Không chỉ góp phần giúp đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo, hướng đi này còn tạo cơ hội làm giàu bền vững, gắn với bảo tồn văn hóa và hệ sinh thái bản địa.

Thanh Mai