Phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn, chìa khóa nâng tầm lâm sản Việt

Thời gian qua, tại các tỉnh Bắc Trung bộ, các mô hình, dự án khuyến nông do Trung tâm Khuyến nông quốc gia triển khai mang lại hiệu quả tích cực. Các mô hình, dự án tập trung vào việc chuyển giao tiến bộ kỹ thuật về giống và quy trình trồng, thâm canh rừng gỗ lớn. Nhiều mô hình đã gắn với hoạt động cấp chứng chỉ FSC/VFCS và thiết lập liên kết sản xuất – tiêu thụ, qua đó hình thành chuỗi giá trị rừng trồng gỗ lớn bền vững...

Dự án “Xây dựng mô hình vườn ươm sản xuất cây giống lâm nghiệp phục vụ trồng rừng vùng nguyên liệu” mang lại hiệu quả

Dự án “Xây dựng mô hình trồng rừng thâm canh gỗ lớn bằng một số giống Keo lai tam bội tại vùng Bắc Trung bộ”, giai đoạn 2023–2025 có quy mô 120 ha, triển khai tại 3 tỉnh: Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình cũ. Dự án sử dụng giống keo tam bội được nuôi cấy mô, có sinh trưởng vượt trội, chống chịu sâu bệnh tốt và phù hợp với các vùng đất rừng sản xuất.

Kết quả ban đầu cho thấy, tỷ lệ sống sau trồng đạt trên 95%, sinh trưởng tốt và đồng đều, ước tính năng suất đạt 25 m3 đến 30 m³/ha/năm, cao hơn 20–30% so với giống keo lai truyền thống. Mô hình góp phần hình thành vùng nguyên liệu gỗ lớn chất lượng cao, phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu, tạo điều kiện thuận lợi để cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC/VFCS. Ngoài ra, dự án còn thúc đẩy áp dụng kỹ thuật thâm canh, sử dụng giống có nguồn gốc rõ ràng, từng bước chuyển đổi sang lâm nghiệp hiện đại và tuần hoàn.

Mô hình vườn ươm cải tiến, ươm giống cây keo lai mô chất lượng cao tại xã Bến Quan, tỉnh Quảng Trị

Tại tỉnh Quảng Trị và thành phố Huế, Dự án “Xây dựng mô hình vườn ươm sản xuất cây giống lâm nghiệp phục vụ trồng rừng vùng nguyên liệu”, giai đoạn 2022–2024 được triển khai, với quy mô 6 vườn ươm hiện đại có công suất từ 300.000–500.000 cây giống/năm. Dự án đã cung cấp nguồn giống keo lai mô chất lượng cao, sinh trưởng nhanh, đồng đều, có hồ sơ truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật phục vụ cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững như FSC hoặc VFCS. Việc ứng dụng giống keo tiên tiến đã góp phần nâng năng suất rừng trồng lên 20 m3–30 m³/ha/năm (cao hơn 25–30% so với giống thông thường), đồng thời tạo nền tảng kỹ thuật vững chắc cho việc hình thành vùng nguyên liệu rừng gỗ lớn đạt tiêu chuẩn quốc tế, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị lâm sản và mở rộng thị trường tiêu thụ gỗ hợp pháp trong nước và xuất khẩu.

Ông Lê Thụy, ở xã Hiếu Giang, tỉnh Quảng Trị rất yên tâm khi tham quan và được hướng dẫn kỹ thuật tại mô hình vườn ươm sản xuất cây giống lâm nghiệp. “Khi áp dụng mô hình chung của hợp tác xã, bà con lấy giống về trồng thì hiệu quả hơn. Trước đây, giống cây trôi nổi trên thị trường, chất lượng gỗ không hiệu quả. Cây chất lượng thấp dẫn đến bà con phải bán sớm, bà con sẽ gặp khó, giá cả không được cao”, ông Thụy chia sẻ.

Giai đoạn 2026–2028, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tiếp tục triển khai các mô hình, dự án hiệu quả tại các địa phương

Ông Võ Long Thành, Giám đốc vườn ươm Long Thành, xã Bến Quan, tỉnh Quảng Trị cho biết: Từ năm 2023, được sự hỗ trợ của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị, doanh nghiệp triển khai mô hình vườn ươm cải tiến, ươm giống cây keo lai mô chất lượng cao cung ứng cho bà con trên địa bàn. Từ năm 2023 đến nay, mỗi năm vườn ươm Long Thành cung ứng hơn 30 vạn cây giống keo lai mô chất lượng cao và khoảng 3,5 triệu cây keo lai hom. Theo ông Võ Long Thành, so với trước đây, chất lượng cây giống nâng cao, đầu ra ổn định hơn.

“Trong quá trình sản xuất, cung ứng giống cho bà con trong và ngoài tỉnh, doanh nghiệp chúng tôi cố gắng chuyển giao kỹ thuật, từ khâu vận chuyển, trồng rừng đến chăm sóc đến với bà con. Những hộ điều kiện kinh tế chưa có, chúng tôi có thể có phương án trồng rừng trước trả tiền sau để hỗ trợ bà con kịp thời vụ sản xuất, trồng cây đạt hiệu quả tốt nhất”, ông Thành nói.

Các mô hình, dự án khuyến nông do Trung tâm Khuyến nông quốc gia triển khai mang lại hiệu quả tích cực

Quảng Trị được coi là “cái nôi” của hợp tác xã lâm nghiệp với nhiều mô hình thành công trong phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn. Các hợp tác xã lâm nghiệp ở đây đã chủ động phối hợp với các tổ chức quốc tế như WWF, GIZ, cùng với doanh nghiệp chế biến gỗ để triển khai cấp chứng chỉ FSC cho rừng trồng.

Tính đến nay, hàng chục nghìn ha rừng trồng tại Quảng Trị đã đạt chứng chỉ quản lý rừng bền vững, tạo điều kiện cho sản phẩm gỗ của địa phương thâm nhập vào các thị trường quốc tế khó tính. Nhờ có chứng chỉ FSC, giá bán gỗ tăng thêm từ 15% đến 20% so với gỗ thông thường, đồng thời nông dân có thể ký hợp đồng tiêu thụ dài hạn với doanh nghiệp, đảm bảo đầu ra ổn định. Hợp tác xã vừa là đơn vị đại diện trong đàm phán với doanh nghiệp, vừa chịu trách nhiệm hướng dẫn thành viên tuân thủ quy trình FSC, qua đó nâng cao năng lực quản lý rừng và ý thức bảo vệ môi trường. Mô hình này không chỉ đem lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần khẳng định vị thế của Quảng Trị là địa phương đi đầu trong phát triển rừng bền vững…

Ông Hoàng Văn Cương, Phó Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Thủy Đông, xã Hiếu Giang, tỉnh Quảng Trị cho rằng: “Rừng gỗ lớn cần thời gian dài mới thu hoạch. Mong muốn của bà con khi tham gia trồng rừng gỗ lớn được tạo thêm công việc hoặc nguồn hỗ trợ trồng các giống cây hoặc chăn nuôi dưới tán rừng để lấy ngắn nuôi dài, tăng thu nhập cho bà con”.

Phát triển các vùng nguyên liệu gỗ lớn tập trung và đồng bộ đang là yêu cầu tất yếu

Trong bối cảnh ngành lâm nghiệp đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững, việc triển khai các mô hình khuyến nông nhằm phát triển vùng nguyên liệu rừng gỗ lớn gắn với cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC, VFCS…) đã và đang trở thành một trong những hướng đi ưu tiên của hệ thống khuyến nông.

Theo đánh giá của ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia: Các mô hình được thiết kế không chỉ để chuyển giao kỹ thuật canh tác tiên tiến, mà còn góp phần nâng cao nhận thức của người dân, tổ chức lại sản xuất và xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ gỗ hợp pháp và có chứng chỉ.

“Hiệu quả từ các mô hình chuyển giao, chúng tôi lấy hạt nhân là các vườn ươm, từ đó gắn kết với lực lượng khuyến nông cộng đồng để phát triển các quy trình công nghệ này. Định hướng của chúng tôi khi phát triển là mong muốn tất cả các vùng nguyên liệu của chúng ta đều đạt các chứng nhận, chứng chỉ quốc tế như chứng chỉ FSC. Từ đó, khi chúng ta tham gia vào các thị trường lớn hơn, đặc biệt là các thị trường EU, Mỹ, đây là những yêu cầu bắt buộc của các thị trường này. Đây cũng là những yêu cầu khi chúng ta mong muốn tiếp cận sản xuất rừng gỗ lớn và tiếp cận thị trường của các nước tiên tiến”, ông Thanh cho hay.

Giai đoạn 2026–2028, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tiếp tục triển khai các mô hình, dự án hiệu quả tại các địa phương. Hiệu quả từ các mô hình và dự án khuyến nông là bước đi quan trọng trong thúc đẩy chuyển đổi từ phương thức trồng rừng nhỏ lẻ, ngắn hạn sang phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn theo hướng tập trung, có tổ chức và đạt chuẩn bền vững. Việc tích hợp giữa sản xuất nguyên liệu với các yêu cầu về chứng chỉ rừng, truy xuất nguồn gốc và liên kết chuỗi giá trị không chỉ nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng rừng mà còn góp phần xây dựng hệ sinh thái lâm nghiệp có trách nhiệm, phù hợp với mục tiêu phát triển lâm nghiệp hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế.

Vinh Thông/VOV-Miền Trung