Phát triển văn hóa gắn với du lịch: Cần quy hoạch để tránh trùng lặp

Hiện đã có nhiều mô hình du lịch cộng đồng ở các khu vực đồng bào dân tộc thiểu số. (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Sau 5 năm triển khai, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã kết thúc giai đoạn 1 (2021-2025) đã đạt được nhiều kết quả tích cực góp phần cải thiện đời sống người dân. Nhiều mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của người dân đã được hình thành và phát triển.

Bên hành lang Quốc hội, Đại biểu Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Huế, Ủy viên Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, đã có những chia sẻ với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus về vấn đề này.

"Đòn bẩy" nâng cao đời sống, cải thiện kinh tế

- Thưa bà, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã kết thúc giai đoạn 1 (2021-2025). Bà đánh giá như thế nào về kết quả đạt được của chương trình này?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu: Hiện nay có năm chương trình mục tiêu quốc gia. Tôi đánh giá qua đo lường từ người dân và các đối tượng thụ hưởng, các chương trình này đã mang lại nhiều cơ hội phát triển, nâng cao đời sống, cải thiện kinh tế, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa, biên giới và khu vực đồng bào dân tộc thiểu số trên cả nước.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trăn trở. Dù giai đoạn thực hiện được xác định là 5 năm, song thực tế, các dự án hỗ trợ thuộc ba chương trình mục tiêu quốc gia chỉ mới bắt đầu triển khai từ năm 2023. Việc dồn nguồn lực trong thời gian ngắn đã tạo áp lực lớn cho quá trình triển khai theo kế hoạch ban đầu.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Bên cạnh đó, yếu tố trượt giá qua thời gian cũng ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện dự án. Biến đổi khí hậu ngày càng mạnh mẽ và khó lường buộc nhiều địa phương, nhất là khu vực miền núi, phải điều chỉnh vị trí và nội dung dự án cho phù hợp.

Việc sáp nhập nhiều xã lại với nhau cũng phát sinh những khó khăn do chưa có hướng dẫn kịp thời từ các bộ, ngành về cơ chế hợp vốn, hợp nguồn lực và xác định phương án hợp nhất hay giữ độc lập từng dự án. Đây là vấn đề cần được tính toán kỹ lưỡng để đảm bảo đầu tư hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí.

Trong quá trình thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đặc biệt khó khăn và miền núi, vấn đề lãng phí nguồn lực cần được quan tâm, kiểm soát chặt chẽ.

Tránh tình trạng “đồng phục” trong phát triển du lịch cộng đồng

- Một trong những nội dung quan trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số là giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa khu vực này gắn với phát triển du lịch. Theo bà, làm thế nào để phát huy hiệu quả hơn nữa các mô hình du lịch cộng đồng ở vùng dân tộc thiểu số?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu: Điểm sáng trong thời gian qua là sự hình thành và lan tỏa của các mô hình du lịch cộng đồng, phù hợp với điều kiện miền núi. Hiện nay, hầu hết các huyện (cũ) vùng dân tộc thiểu số đều đã có các mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số.

Tuy nhiên, cần có sự đánh giá, quy hoạch lại để tránh tình trạng trùng lặp, chồng chéo giữa các mô hình. Khi sản phẩm du lịch bị lặp lại, thiếu sự khác biệt sẽ gây nhàm chán, thiếu sức hút, du khách sẽ chỉ chọn một điểm đến và ưu tiên các điểm gần với chi phí rẻ. Điều này sẽ rất thiệt thòi cho các khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng mà lẽ ra cần phải đánh thức tiềm năng trong khi những nơi đó lại chưa được đầu tư một cái bài bản.

Vì vậy, chính sách phát triển du lịch gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống cần được hoạch định lại trong giai đoạn tới. Phát triển du lịch cộng đồng phải đảm bảo người dân địa phương được hưởng lợi thực chất, góp phần giảm nghèo bền vững. Nếu không có quản lý chặt chẽ và định hướng kịp thời, dù có tiềm năng, các địa phương vẫn khó thoát nghèo. Chính quyền địa phương cần có định hướng để thúc đẩy, khuyến khích để mỗi xã, mỗi thôn có sản phẩm đặc trưng, độc đáo.

Cần xác định điểm nhấn phù hợp để phát triển du lịch cộng đồng dựa trên bản sắc văn hóa truyền thống, đồng thời kết hợp yếu tố hiện đại nhằm đảm bảo vệ sinh, an toàn và mang lại trải nghiệm tốt cho du khách. Ngoài trải nghiệm văn hóa truyền thống riêng có của địa phương, ngắm cảnh, du khách còn cần được giải trí, được nâng cao sức khỏe, được nghỉ dưỡng.

Nhà của người Lô Lô ở thôn Lô Lô Chải. (Ảnh: Khánh Hòa/TTXVN)

Trong bối cảnh hội nhập, Việt Nam mở cửa với nhiều luồng văn hóa khác nhau, cần có sự định hướng và quản lý phù hợp để bảo vệ giá trị văn hóa bản địa, đặc biệt ở vùng dân tộc thiểu số, nơi trình độ dân trí và khả năng tiếp cận thông tin còn hạn chế. Vai trò của chính quyền địa phương và hệ thống chính trị là hết sức quan trọng trong việc xây dựng “hàng rào” bảo vệ văn hóa truyền thống. Các cơ quan văn hóa và du lịch cần phối hợp chặt chẽ để bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc bản địa một cách bền vững, tránh lai căng, chắp vá.

Khách du lịch hiện nay không chỉ quan tâm đến sản phẩm đặc trưng hay sản phẩm OCOP mà còn muốn được trải nghiệm văn hóa bản địa qua ngôn ngữ, giao lưu văn nghệ, câu chuyện đời sống của người dân địa phương. Do đó, việc bảo tồn và khuyến khích sử dụng tiếng dân tộc cùng với tiếng Việt, thậm chí tiếng Anh, trong hoạt động du lịch là rất cần thiết.

Công tác chọn lọc, bảo tồn và phát huy các yếu tố văn hóa đặc trưng là vô cùng quan trọng để tránh tình trạng “đồng phục” trong phát triển du lịch cộng đồng. Mỗi thôn, bản đều có câu chuyện riêng và đó chính là điểm mạnh để tạo nên sức hút khác biệt. Có thể liên kết hợp lý giữa các điểm du lịch liền kề để tăng thời gian lưu trú của du khách, qua đó tăng nguồn thu, tạo thêm việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

- Chính phủ đã thống nhất tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia là Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững và Phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thành một chương trình mục tiêu quốc gia chung. Theo bà, điều này sẽ có tác động như thế nào đến hiệu quả việc thực hiện các chương trình này trong giai đoạn tới?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu: Chủ trương sáp nhập ba chương trình mục tiêu quốc gia thành một chương trình tổng thể là hợp lý, nhằm hội tụ nguồn lực và tạo sức mạnh tổng hợp.

Tuy nhiên, việc thiết kế chương trình cần có cấu trúc rõ ràng, xác định cơ quan chủ trì và phối hợp cụ thể, đồng thời bảo đảm các nhóm chính sách được phân định hợp lý, đúng đối tượng, tránh dàn trải hoặc manh mún. Đây là điều kiện tiên quyết để chương trình mục tiêu quốc gia tổng thể đạt hiệu quả cao và thực chất.

- Xin trân trọng cảm ơn bà./.

(Vietnam+)