Phát triển thị trường carbon, hướng đến nền kinh tế xanh

Doanh nghiệp trưng bày sản phẩm hàng thủ công mỹ nghệ được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo các chuyên gia, Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục là thị trường xuất khẩu quan trọng và tiềm năng đối với Việt Nam, cũng như Thành phố Hồ Chí Minh.

Trong bối cảnh toàn cầu đang nỗ lực chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, phát triển bền vững, EU đã triển khai Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sản xuất sạch.

Theo bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh, để duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường EU, việc tuân thủ các quy định mới như CBAM là điều tất yếu.

Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) không chỉ yêu cầu minh bạch về lượng phát thải carbon trong quá trình sản xuất mà còn đòi hỏi các doanh nghiệp phải áp dụng công nghệ sạch và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường.

CBAM hiện đang trong giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2023 đến hết năm 2025. Trong thời gian này, các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU cần báo cáo lượng phát thải carbon trực tiếp và gián tiếp trong quá trình sản xuất. Từ ngày 1/1/2026, CBAM sẽ chính thức áp dụng, yêu cầu các doanh nghiệp mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải carbon trong sản phẩm xuất khẩu sang EU.

CBAM hiện áp dụng cho các ngành có cường độ phát thải cao như thép, xi măng, phân bón, nhôm và điện. Tuy nhiên, dự kiến sẽ mở rộng sang các lĩnh vực khác trong tương lai.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc đo lường, báo cáo và xác minh phát thải khí nhà kính một cách chính xác và minh bạch.

Theo bà Nina Miron Claudia, Chuyên viên chính sách của Tổng cục Thuế và Liên minh Hải quan châu Âu (TAXUD), CBAM là một công cụ then chốt của Ủy ban châu Âu nhằm thúc đẩy quá trình phi carbon hóa. Cơ chế này tuân thủ các chính sách quốc tế và cam kết pháp lý của EU, bao gồm cả tính tương thích với Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Để phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy chuyển đổi xanh, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/1/2025 về phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon.

Theo đó, Việt Nam sẽ triển khai thí điểm hệ thống giao dịch phát thải (ETS), tạo nền tảng cho việc định giá carbon trong nước, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Các chuyên gia cho rằng, việc tuân thủ CBAM không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý mà còn đòi hỏi sự chủ động từ phía doanh nghiệp. Tác động của CBAM đối với các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng là rất lớn.

Các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ sạch, cải thiện quy trình sản xuất, xây dựng hệ thống quản lý phát thải và nâng cao năng lực báo cáo, xác minh dữ liệu phát thải.

Việc chuyển đổi sản xuất xanh không chỉ có ý nghĩa quan trọng với bản thân mỗi doanh nghiệp mà còn tác động tới cả chuỗi cung ứng. Bởi, khi một đơn vị cung ứng giảm phát thải, các doanh nghiệp trong chuỗi hoạt động cũng sẽ tiến gần hơn với mục tiêu đạt mức phát thải ròng khí nhà kính bằng “0” vào năm 2050.

Tiến sĩ Nguyễn Phương Nam, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu Klinova cho rằng: "CBAM nhìn chung đặt ra không ít thách thức cho các nhà xuất khẩu Việt Nam, bao gồm các yêu cầu ngày càng cao về báo cáo phát thải, sự phức tạp trong thu thập số liệu và mức độ cạnh tranh gia tăng khi các nhà nhập khẩu EU sẽ ưu tiên hàng hóa có phát thải thấp".

Cho nên, doanh nghiệp trong nước cần chủ động tìm hiểu kỹ về CBAM, rà soát quy trình sản xuất và xây dựng cơ sở dữ liệu về phát thải khí nhà kính. Qua đó, lên kế hoạch giảm nhẹ phát thải một cách hiệu quả, ví dụ như sử dụng năng lượng tái tạo và tối ưu hóa công nghệ.

Với định hướng phát triển kinh tế bền vững, Việt Nam đặt mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Việc cắt giảm phát thải khí nhà kính và tiến tới xây dựng thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam là yêu cầu cấp thiết.

Để thực hiện điều này, Việt Nam cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc phát triển thị trường carbon; xem xét, thành lập một cơ quan điều phối cấp quốc gia để quản lý, giám sát và xác minh tính độc lập của các dự án tạo ra tín chỉ carbon; thiết lập cơ chế ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp đầu tư vào các dự án giảm phát thải đạt chuẩn.

Đồng thời, cần thúc đẩy phát triển thị trường carbon rừng, bởi đây là hướng đi chiến lược để Việt Nam thực hiện cam kết giảm phát thải, tạo nguồn tài chính bền vững cho bảo vệ và phục hồi rừng.

Tuy nhiên, để thị trường carbon rừng vận hành hiệu quả và minh bạch, cần có cách tiếp cận toàn diện, dựa trên các nguyên tắc thiết kế toàn cầu và phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.

KHÁNH TRÌNH