Phát triển lực lượng doanh nghiệp tiên phong vươn ra toàn cầu

Ông Trần Huy Hoàn - Chuyên viên chính Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, Chương trình "Go Global - Vươn ra toàn cầu" hiện đã được trình Thủ tướng Chính phủ xem xét. Kỳ vọng sớm được phê duyệt để đi vào thực tiễn, chương trình này mang theo những tư duy đột phá, không chỉ dừng lại ở việc bán hàng hóa ra thế giới mà là đưa doanh nghiệp Việt thực sự làm chủ cuộc chơi toàn cầu.

3 điểm nhấn đột phá cùng 3 trụ cột hành động

Theo ông Hoàn, "Go Global" được thiết kế với những điểm nhấn hoàn toàn mới so với các cách tiếp cận trước đây, tập trung vào ba yếu tố mang tính bước ngoặt.

Thứ nhất, mở rộng phạm vi xuất khẩu và giá trị gia tăng. Chương trình không nhìn nhận "Go Global" trong giới hạn hẹp là xuất khẩu hàng hóa như hiện nay, mà hướng tới cả xuất khẩu dịch vụ. Đối với hàng hóa, thay vì các chỉ tiêu chung chung, trọng tâm được đặt vào việc nâng cao giá trị gia tăng của khâu sản xuất trong nước.

Thứ hai, kích hoạt làn sóng đầu tư ra nước ngoài. Ông Hoàn phân tích một thực tế ít được nhắc đến: "Hiện nay, khi các nước ký hiệp định thương mại với Việt Nam, họ không chỉ nhắm đến thương mại mà chủ yếu muốn tận dụng Việt Nam làm cửa ngõ để đầu tư sản xuất và xuất khẩu sang thị trường thứ ba. Trong khi đó, chúng ta chưa làm được điều ngược lại do năng lực hạn chế".

Tuy nhiên, nhận thấy khả năng đầu tư ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt đã bắt đầu xuất hiện, chương trình xác định đây là điểm nhấn quan trọng thứ hai cần thúc đẩy.

Cần hỗ trợ các doanh nghiệp lớn đã có thành tựu tại nước ngoài để trở thành "sếu đầu đàn" dẫn dắt chuỗi.

Thứ ba, gia tăng sự hiện diện toàn diện của Việt Nam. Đây là vấn đề trọng tâm liên quan trực tiếp đến Thương hiệu Quốc gia. Sự hiện diện này không chỉ dừng lại ở dòng vốn hay hàng hóa, mà bao hàm cả con người, văn hóa, tài chính, giáo dục...

"Nghĩa là, chúng ta phải vươn ra thị trường toàn cầu dựa trên lực lượng người Việt và sự hiện diện thực tế của Việt Nam tại nước ngoài", ông Hoàn nhấn mạnh.

Về cách thức triển khai, chương trình được thiết kế vừa mang tính vĩ mô với tầm nhìn dài hạn 10 năm, vừa có các nhóm nhiệm vụ cụ thể thông qua 3 trụ cột làm việc trọng tâm với doanh nghiệp.

Một là nâng cao nền tảng năng lực và nhận thức. Đào tạo và cung cấp thông tin để cộng đồng doanh nghiệp, hệ sinh thái hỗ trợ và cả những nhà làm chính sách hiểu đúng bản chất của "Go Global", từ đó hình thành sự đồng hành thống nhất cùng Chính phủ.

Hai là thí điểm và mở đường. Dựa trên sự sẵn sàng của doanh nghiệp để triển khai thí điểm ba ưu tiên: hỗ trợ tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và xuất khẩu; hỗ trợ đầu tư ra nước ngoài; Hỗ trợ chuyển đổi số, chuyển đổi xanh để tiếp cận các nền tảng xuyên biên giới.

Ba là phát triển lực lượng tiên phong. Đây là nòng cốt của chương trình, bao gồm hai nhóm: Các doanh nghiệp lớn đã có thành tựu tại nước ngoài cần được hỗ trợ để trở thành "sếu đầu đàn" dẫn dắt chuỗi và lực lượng doanh nghiệp vừa có mô hình kinh doanh đổi mới sáng tạo hiệu quả.

Bên cạnh đó, chương trình cũng bao gồm các nhiệm vụ về xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu và hoàn thiện thể chế chính sách.

Thay đổi tư duy từ "ao làng" ra biển lớn

Để hành động đúng, ông Trần Huy Hoàn đặc biệt nhấn mạnh ba điểm trọng tâm cần thay đổi về mặt tư duy chiến lược.

Thứ nhất, thay đổi tầm nhìn theo hướng thị trường toàn cầu là thị trường nguồn lực.

Dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế, ông Hoàn cho biết, các nước khi vươn ra thế giới không chỉ dùng nguồn lực trong nước – vốn luôn hữu hạn – mà còn tận dụng nguồn lực toàn cầu. Việt Nam hiện vẫn chủ yếu dựa vào nguồn lực nội địa kết hợp thu hút FDI. Việt Nam cần thay đổi, học hỏi mô hình của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc: Họ đầu tư sang nước khác để xuất khẩu gián tiếp thay vì chỉ co cụm sản xuất trong nước.

Ví dụ, khi mở nhà máy mới, doanh nghiệp cần tính toán hiệu quả tối ưu. Nếu xuất khẩu chính sang Mỹ, có thể đặt nhà máy tại Mỹ; nếu cần nguyên liệu, có thể đầu tư sang Lào.

Thứ hai, chuyển từ thụ động sang chủ động trong chuỗi giá trị.

Hiện nay, doanh nghiệp Việt chủ yếu nằm ở đáy của "đường cong nụ cười" (khâu gia công, lắp ráp). Tư duy mới đòi hỏi sự dịch chuyển sang nghiên cứu, thiết kế và kết nối trực tiếp với khách hàng bằng thương hiệu riêng.

"Chúng ta cần học cách doanh nghiệp Trung Quốc đã làm rất thành công: Từ sản xuất theo đơn đặt hàng của trung gian đến làm việc trực tiếp với người mua, bỏ qua khâu trung gian để nâng cao vị thế cạnh tranh", ông Hoàn chia sẻ.

Thứ ba, thay đổi cách thức tiếp cận thị trường.

Các hiệp định thương mại hiện nay chủ yếu tập trung vào thương mại hàng hóa mà thiếu vắng các hiệp định bảo hộ và khuyến khích đầu tư. Điều này tạo ra rào cản lớn về quy trình và ưu đãi cho doanh nghiệp muốn đầu tư ra nước ngoài. Do đó, cần nhìn nhận việc vươn ra thế giới một cách toàn diện hơn, bao gồm cả đầu tư và sự hiện diện pháp nhân.

Bàn về ý kiến thu hút doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam để hỗ trợ doanh nghiệp nội địa tham gia chuỗi giá trị, ông Hoàn thẳng thắn nhìn nhận thực tế: Nhiều nhà cung ứng cấp 1, cấp 2 cho các tập đoàn lớn tại Việt Nam hiện nay vẫn là các doanh nghiệp vệ tinh mà họ mang theo, chưa phải doanh nghiệp Việt.

"Điều này có hai mặt: Nó giúp doanh nghiệp Việt dễ dàng tiếp cận và hợp tác ở mức độ thấp hơn, nhưng về dài hạn, đó chính là đối thủ cạnh tranh trực tiếp. Trong môi trường cạnh tranh, đây là điều hiển nhiên và chúng ta cần chấp nhận thực tế này để nỗ lực vươn lên", ông Hoàn nêu.

Minh Thu