Phát triển kinh tế tư nhân: Khơi thông 'điểm nghẽn' để bứt phá

Đã đến lúc phải hành động thực chất

Nghị quyết 68 là một trong “bộ tứ” chính sách quan trọng của quốc gia, mở ra không gian phát triển mới cho kinh tế tư nhân, thể hiện sự chuyển dịch căn bản trong tư duy phát triển từ “bổ sung” sang “trung tâm”. Nghị quyết đặt ra nhiều mục tiêu cụ thể như cắt giảm 30% thời gian xử lý thủ tục, chi phí tuân thủ pháp luật và các điều kiện kinh doanh; chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm; hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền sở hữu và cạnh tranh công bằng.

Đổi mới về công nghệ, tận dụng trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số là chìa khóa để doanh nghiệp bứt phá. (Trong ảnh: Doanh nghiệp tìm hiểu đầu tư vi mạch điện tử tại Khu công nghệ cao TPHCM). Ảnh: Hồng Phúc

Chia sẻ về vấn đề này, chuyên gia kinh tế, TS Trần Du Lịch - Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 cho rằng, nếu được thực thi hiệu quả, Nghị quyết 68 sẽ là cú hích lịch sử để giải phóng năng lượng cho khu vực tư nhân, giúp doanh nghiệp (DN) dám đầu tư, đẩy mạnh sáng tạo. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cũng cảnh báo rằng, từ Nghị quyết 68 đến thực tiễn vẫn còn một khoảng cách lớn, khi mà các DN, đặc biệt là DN nhỏ và siêu nhỏ vẫn đang vướng vào nhiều rào cản về thủ tục, giấy phép con và khó khăn tiếp cận tín dụng. Theo TS Trần Du Lịch, rào cản lớn nhất với kinh tế tư nhân không phải là vốn hay thị trường, mà là tư duy quản lý và con người. Tư duy “xin – cho” vẫn phổ biến ở nhiều cấp quản lý, chính điều này đã kìm hãm sự phát triển của DN.

Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), năm 2024, DN dành gần 24% thời gian cho việc tuân thủ quy định pháp luật. Các thủ tục liên quan đến đất đai và thuế - phí bị phản ánh nhiều nhất, với tỷ lệ DN cho là bị nhũng nhiễu lên đến gần 67%. Do đó, Nghị quyết 68 đặt mục tiêu mạnh mẽ sẽ cắt giảm ít nhất 30% thời gian, chi phí và điều kiện kinh doanh. Điều này đòi hỏi vai trò chủ động hơn từ chính DN trong việc xác định rào cản.

Ông Vũ Xuân Hưng - Trưởng phòng Pháp chế VCCI Chi nhánh TPHCM nhìn nhận, mục tiêu cắt giảm 30% thời gian, chi phí thủ tục đã có nhưng thực tế áp lực với DN vẫn lớn, rất cần có những giải pháp cấp bách, cụ thể hơn. Theo ông Hưng, cần phải rà soát các văn bản quy phạm pháp luật đã được đề xuất, dựa trên 4 tiêu chí cốt lõi: minh bạch, thống nhất, khả thi và hợp lý. Đặc biệt, cần những chính sách kịp thời hỗ trợ DN nhỏ, siêu nhỏ và thúc đẩy khởi nghiệp. Song song đó, triển khai ngay gói tín dụng ưu đãi và dành 5 -10% quỹ đất khu công nghệ cao cho DN khởi nghiệp thuê giá rẻ. Nhà nước nên cho phép các địa phương mở rộng mô hình thử nghiệm pháp lý (sandbox) trên toàn quốc và xây dựng các trung tâm tư vấn pháp lý miễn phí hoặc trợ giá.

Theo ông Nguyễn Hoàng Hải - nguyên Phó Giám đốc Sở Tài chính TPHCM, phải sớm giải tỏa những điểm nghẽn kìm chân DN, trong đó nút thắt lớn nhất hiện nay đó là sự thiếu công bằng trong luật thuế giữa DN và hộ kinh doanh. Để tháo gỡ điểm nghẽn này, ông Hải cho rằng Nhà nước cần lắng nghe để có những điều chỉnh chính sách hợp lý. Giải pháp không phải là ép buộc hộ kinh doanh nhỏ lẻ tự gánh vác công việc kế toán phức tạp, mà là tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ. Cụ thể, thúc đẩy việc thành lập các đơn vị dịch vụ chuyên nghiệp với chi phí hợp lý để giúp họ dễ dàng tuân thủ pháp luật. Chỉ khi tháo gỡ được sự bất hợp lý này, tạo ra sự công bằng thực sự mới có thể tạo động lực mạnh mẽ cho kinh tế tư nhân phát triển bền vững.

Loại bỏ “nỗi đau” vô hình

Thời gian qua, nhiều DN trong nước đã dồn tâm huyết để xây dựng thương hiệu, mang theo niềm tự hào sản phẩm nội địa chất lượng cao, thế nhưng thực tế thương trường vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức. Ông Lương Tấn Lợi – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Sâm Việt Nam đã phải mất hơn một năm ròng rã xin giấy phép xuất khẩu sâm Ngọc Linh, phải qua 4 bộ, ngành và cũng gặp nhiều khó khăn về khâu thủ tục hành chính. Cụ thể, khi DN thực hiện một dự án xuất khẩu sâm Ngọc Linh sang thị trường Nhật Bản, đây là cơ hội lớn để đưa sản vật quốc gia vươn ra thế giới. Thế nhưng, khi làm thủ tục xin giấy phép được các sở, ban, ngành TPHCM hướng dẫn qua các cục, rồi lại vòng lên bộ, ngành. Tuy nhiên, ngay cả khi đã liên hệ qua các bộ thì DN cũng chỉ nhận được những chỉ dẫn chung chung, dẫn đến sản phẩm vẫn chưa thể xuất khẩu.

Doanh nghiệp tư nhân cần chính sách khơi thông nguồn lực để phát triển. Ảnh: Quang Vinh.

Tương tự, ông Trần Lâm – Giám đốc Công ty TNHH Natural House chia sẻ câu chuyện của DN mình. Natural House chuyên về chế biến nông sản, song DN muốn đẩy mạnh đầu tư thì lại không có đất. Trong khi đó, quy định hiện hành ràng buộc DN có hoạt động sản xuất phải đặt cơ sở trong khu công nghiệp. Quy định này hợp lý về quản lý môi trường nhưng lại chưa phù hợp với DN vừa và nhỏ, vốn không đủ năng lực tài chính để thuê những lô đất lớn kèm theo chi phí đắt đỏ trong các khu công nghiệp. Điều này khiến các DN nhỏ và siêu nhỏ chùn bước và khó có thể có môi trường thuận lợi để phát triển.

Ông Phạm Hùng Dũng – Giám đốc Công ty TNHH Minh Hưng cho rằng, sự hỗ trợ từ chính quyền cần thiết hơn bao giờ hết trong bối cảnh DN nhỏ và vừa đang “bơi” trong tầng tầng lớp lớp thủ tục. “Chúng tôi không cần ưu đãi, chỉ cần một môi trường kinh doanh rõ ràng, minh bạch và nhất quán” – ông Dũng nói. Nhiều đại diện DN vừa và nhỏ cũng mong muốn cùng với Nghị quyết 68, Chính phủ nên có cơ chế “ân hạn” thuế và bảo hiểm xã hội cho DN siêu nhỏ trong 6 tháng đến 2 năm đầu tiên. Đây là thời điểm họ cần nuôi ý tưởng”. Từ góc độ thực thi, ThS. Vũ Xuân Hưng, đại diện VCCI TPHCM cho rằng, cần mạnh tay loại bỏ giấy phép con, thúc đẩy số hóa dịch vụ công và nâng cao năng lực đội ngũ công chức. Đừng để chính sách hay trở thành “mưa đầu nguồn” không chạm tới gốc rễ nhu cầu của DN.

Nghị quyết 68 đã tạo ra một bước ngoặt lớn trong việc nhìn nhận về vai trò kinh tế tư nhân. Nhưng để chính sách thực sự trở thành thành nguồn dưỡng chất cho cộng đồng DN, cần hơn nữa sự đồng lòng giữa nhà nước và DN trong tư duy, hành động và cả cam kết thực hiện đến cùng. Tư duy mới, thể chế minh bạch và cơ chế thực thi hiệu quả – đó là “bộ ba” để kinh tế tư nhân khơi thông những điểm nghẽn còn tồn tại, từ đó và phát triển bứt phá.

TS Trần Du Lịch - Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98: Thay đổi từ “xin - cho” sang phục vụ doanh nghiệp

Cốt lõi là phải thay đổi tư duy từ “xin – cho” sang phục vụ doanh nghiệp. Pháp luật dù tốt đến đâu cũng sẽ vô nghĩa nếu quá trình thực thi vẫn hành xử kiểu ban phát, trì trệ. Tôi đặc biệt ủng hộ mô hình hỗ trợ khởi nghiệp của Nhật Bản – nơi chính quyền đầu tư xây dựng xưởng nhỏ, cho thuê giá rẻ trong 5 năm đầu. Khi doanh nghiệp vững vàng, họ rút lui nhường chỗ cho thế hệ mới. Đó là cách tạo ra một vòng tuần hoàn phát triển thực sự.

TS Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TPHCM: Cần chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm

Muốn kinh tế tư nhân trở thành động lực thật sự, chúng ta phải chấm dứt cách quản lý xin – cho, thay bằng tư duy phục vụ, tạo thuận lợi. Cần chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm có trách nhiệm và minh bạch. Ngoài ra, phát triển các công cụ tài chính như tín dụng xanh, quỹ bảo lãnh, tính 200% chi phí R&D vào chi phí thuế là cách khuyến khích sáng tạo – yếu tố không thể thiếu nếu muốn doanh nghiệp Việt hội nhập thành công.

Thành Luân