Phát triển du lịch tiểu vùng Đông Bắc gắn với thương hiệu văn hóa Việt Bắc

Cánh đồng Bắc Sơn, Lạng Sơn mùa lúa chín. (Ảnh: VŨ LINH)

Việt Bắc - từ ký ức thành thương hiệu

Từ lâu, Việt Bắc đã in đậm trong thi ca, âm nhạc, điện ảnh như một miền đất thiêng liêng, nơi gắn kết quân dân trong kháng chiến và là mái nhà của nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số cùng sinh sống, sáng tạo và gìn giữ văn hóa truyền thống. Không gian này hội tụ đầy đủ các yếu tố để trở thành thương hiệu du lịch vùng-nơi kết tinh giữa thiên nhiên, lịch sử và văn hóa.

Trong xu thế phát triển du lịch hiện đại, khi các địa phương hướng tới liên kết vùng và xây dựng các sản phẩm du lịch mới, thương hiệu “Du lịch Việt Bắc” hoàn toàn có thể trở thành nền tảng chung cho các tỉnh Đông Bắc như Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, , Tuyên Quang, Thái Nguyên… Đây không chỉ là định danh một điểm đến mà là cơ hội để hình thành một không gian du lịch thống nhất, có chiều sâu văn hóa-lịch sử và đậm bản sắc vùng miền.

Từng địa danh gắn với Việt Bắc như Pác Bó, Tân Trào, Định Hóa… không chỉ là chứng tích cách mạng mà còn là biểu tượng sống động của lòng yêu nước, tinh thần độc lập và khát vọng dân tộc. Việt Bắc với lịch sử là hậu phương vững chắc, hôm nay có thể trở thành “điểm tựa mềm” trong phát triển kinh tế du lịch.

Thực tế cho thấy, từ nhiều năm qua, du lịch đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn tại các tỉnh trong vùng Đông Bắc. Không chỉ dựa vào cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, các địa phương còn bảo tồn được nhiều di sản cách mạng, giá trị văn hóa phi vật thể và đặc biệt là bản sắc dân tộc như Tày, Nùng, Dao, Mông, Sán Chay, Cao Lan…

Mỗi tỉnh đều có sản phẩm du lịch đặc trưng: Cao Bằng với toàn cầu Non Nước và thác Bản Giốc kỳ vĩ; Hà Giang nổi bật với cao nguyên đá Đồng Văn, đèo Mã Pì Lèng, khu bảo tồn thiên nhiên Du Già cột cờ Lũng Cú nơi địa đầu Tổ quốc; Bắc Kạn có hồ Ba Bể - một trong những hồ nước ngọt trên núi đẹp bậc nhất cả nước; Lạng Sơn gắn với thung lũng Bắc Sơn, hang Tam Thanh-Nhị Thanh, chợ Kỳ Lừa; Thái Nguyên có vùng chè Tân Cương và hệ thống di tích ATK; Tuyên Quang nổi bật với khu di tích Tân Trào và lễ hội Thành Tuyên rực rỡ sắc màu.

Nếu được kết nối hợp lý, các điểm đến này sẽ tạo thành chuỗi du lịch liên hoàn: từ di sản thiên nhiên đến di tích lịch sử; từ du lịch cộng đồng đến nghỉ dưỡng sinh thái. Thay vì phát triển đơn lẻ, mô hình tiểu vùng sẽ giúp các tỉnh bổ trợ cho nhau, tránh trùng lặp sản phẩm đồng thời tăng cường giá trị toàn vùng. Các cụm du lịch có thể được định hình như cụm di sản địa chất (Hà Giang-Cao Bằng), cụm sinh thái hồ và hang động (Bắc Kạn-Lạng Sơn), cụm văn hóa cách mạng (Thái Nguyên-Tuyên Quang). Mỗi cụm có thế mạnh riêng nhưng thống nhất dưới một thương hiệu chung: Du lịch Việt Bắc.

Thương hiệu gắn với bảo tồn văn hóa

Theo các chuyên gia và quản lý du lịch, từ một miền ký ức, Việt Bắc hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu du lịch đặc thù, mang tính liên kết vùng và chiều sâu lịch sử-văn hóa. Khi cả vùng cùng phát triển trên tinh thần chia sẻ nguồn lực, gìn giữ giá trị chung và xây dựng thương hiệu “Du lịch Việt Bắc”, hợp lực này sẽ góp phần thúc đẩy kinh tế bền vững đồng thời khơi dậy niềm tự hào dân tộc và phát huy bản lĩnh văn hóa của một vùng đất trung dũng, nghĩa tình.

Tuy nhiên, để xây dựng thương hiệu “Du lịch Việt Bắc” hiệu quả, cần có chiến lược liên kết bài bản, lâu dài. Trước hết là sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền các tỉnh với sự định hướng từ Trung ương. Việc thành lập các trung tâm xúc tiến du lịch vùng, liên minh du lịch cộng đồng, hệ thống hóa tour tuyến liên tỉnh sẽ góp phần khắc phục tình trạng phát triển manh mún.

Song song đó, cần có chiến lược truyền thông chung cho thương hiệu Việt Bắc, từ nhận diện hình ảnh, thông điệp chủ đạo đến việc tổ chức các sự kiện văn hóa-du lịch quy mô như “Tuần văn hóa-du lịch Việt Bắc”, “Hành trình về nguồn”, “Qua những miền di sản”… Những sự kiện này không chỉ quảng bá du lịch mà còn giáo dục truyền thống, nâng cao ý thức giữ gìn bản sắc cho thế hệ trẻ.

Một trong những lợi thế lớn khi phát triển du lịch tiểu vùng là khả năng giữ gìn và phát huy văn hóa bản địa. Khi du lịch trở thành sinh kế, người dân sẽ có thêm động lực để gìn giữ tiếng nói, trang phục, lễ hội, nghề truyền thống. Những điệu Then, tiếng khèn, mái nhà sàn cổ, trang phục chàm nhuộm tự nhiên… sẽ được khôi phục và lan tỏa thông qua các hoạt động trải nghiệm du lịch.

Du lịch phát triển sẽ tạo điều kiện để những yếu tố bản địa như nhà sàn, khèn Mông, then Tày, áo chàm Dao… không mai một, trở thành sản phẩm du lịch mang hàm lượng văn hóa cao. Người dân sẽ là chủ thể của di sản và là người trực tiếp làm du lịch, từ đó tạo nên sự phát triển hài hòa giữa kinh tế và bảo tồn bản sắc. Lễ hội truyền thống, làng nghề thủ công, ẩm thực dân tộc, không gian kiến trúc bản địa… khi được lồng ghép trong chuỗi sản phẩm du lịch sẽ làm tăng chiều sâu văn hóa cho thương hiệu Việt Bắc.

Đây cũng là cơ hội để nghệ nhân dân gian, người có uy tín trong cộng đồng đóng vai trò trung tâm trong phát triển du lịch bền vững. Việc định vị thương hiệu theo hướng văn hóa, lịch sử, sinh thái cũng giúp tăng khả năng tiếp cận dòng khách quốc tế có nhu cầu cao về trải nghiệm bản địa. Đây là hướng đi bền vững, tạo ra sản phẩm khác biệt, đồng thời phát huy vai trò chủ thể của người dân trong phát triển du lịch.

Việt Bắc không phải tên gọi xa lạ. Đó là không gian đã từng là hậu phương lớn trong kháng chiến, là miền ký ức của nhiều thế hệ. Khi đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, việc đánh thức thương hiệu Việt Bắc trong lĩnh vực du lịch không chỉ nhằm thúc đẩy kinh tế vùng Đông Bắc mà còn phát huy truyền thống một cách chủ động và sáng tạo. Trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính, điều này càng có ý nghĩa bởi thương hiệu Việt Bắc sẽ là cầu nối quá khứ với hiện tại, giúp lan tỏa các giá trị văn hóa, lịch sử và tạo chiều sâu nhân văn cho sản phẩm du lịch.

NGỌC LIÊN