Phát triển chuỗi giá trị nông sản an toàn trong nông thôn mới

Liên kết chuỗi giá trị: Hướng đi tất yếu trong xây dựng nông thôn mới

Trong những năm gần đây, khi tiêu chí an toàn thực phẩm được chính thức đưa vào bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới nâng cao, nhiều địa phương trên cả nước đã chủ động đẩy mạnh triển khai các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ. Mô hình này không chỉ bảo đảm nguồn thực phẩm sạch, an toàn cho người tiêu dùng mà còn nâng cao thu nhập cho người dân, tạo dựng thương hiệu và vị thế cho các sản phẩm nông sản đặc trưng của từng vùng miền.

Theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong giai đoạn 2021-2025, ngành nông nghiệp đã tập trung đẩy mạnh liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Tính đến tháng 5/2024, cả nước đã cấp trên 8.000 mã số vùng trồng và hơn 1.500 cơ sở đóng gói được cấp mã truy xuất nguồn gốc, phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu.

Nhiều địa phương bước đầu đã ghi nhận hiệu quả tích cực từ các mô hình này. Tại Bình Thuận, ngành nông nghiệp đã xây dựng thành công chuỗi liên kết thủy sản và rau củ quả an toàn, kiểm soát hơn 100 tấn thủy sản đông lạnh và 40 tấn rau mỗi năm. Tại các tỉnh Bắc Giang, Thái Nguyên, Hà Giang…các mô hình liên kết sản xuất chè, rau an toàn, chăn nuôi lợn sinh học, thủy sản VietGAP cũng liên tục được mở rộng và nhân rộng.

Hiệu quả thực tiễn từ các mô hình địa phương

Trong thực tiễn, nhiều địa phương đã chứng minh được những giá trị tích cực mà mô hình liên kết chuỗi giá trị mang lại cho sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

Tại Thái Nguyên, mô hình liên kết sản xuất chè theo chuỗi giá trị của Hợp tác xã Tuyết Hương (xã Tức Tranh, huyện Phú Lương) là một điển hình. Bà Nguyễn Thị Tuyết, Giám đốc hợp tác xã Tuyết Hương cho biết: “Nhờ tham gia chuỗi liên kết, hợp tác xã đã được hỗ trợ kỹ thuật trồng, đầu tư máy móc đóng gói, truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Kết quả, sản lượng chè đạt chất lượng cao hơn, giá bán tăng khoảng 20% so với trước. Đồng thời, việc đầu tư máy móc cũng giúp giảm 35% lao động thủ công, tiết kiệm chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế”.

Mô hình sản xuất chè sạch đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Ảnh: Hà Anh

Tại vùng cao Hà Giang, huyện Quản Bạ đang vận hành hiệu quả mô hình sản xuất rau an toàn trong nhà lưới theo chuỗi liên kết. Anh Vàng Thống Sử, một trong những hộ dân tham gia mô hình, phấn khởi chia sẻ: “Trước đây, sản phẩm rau của gia đình tôi bán tự phát, giá cả bấp bênh, đầu ra khó khăn. Từ khi tham gia chuỗi liên kết, hợp tác xã bao tiêu toàn bộ sản phẩm, hỗ trợ giống, kỹ thuật sản xuất và hướng dẫn tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Nhờ vậy, thu nhập tăng rõ rệt, sản xuất yên tâm hơn vì không lo đầu ra”.

Không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất, việc kiểm soát chặt chẽ chất lượng đầu vào như giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và kiểm tra an toàn thực phẩm tại các điểm sơ chế, đóng gói cũng được tăng cường. Theo Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (NAFIQAD), trong năm 2024, qua kiểm tra hơn 36.000 mẫu thực phẩm, tỷ lệ vi phạm an toàn thực phẩm chỉ còn 1,8%, giảm mạnh so với mức 3,5% của năm 2022.

Bên cạnh những kết quả đạt được, mô hình liên kết chuỗi giá trị nông sản sạch vẫn đang đối diện với không ít khó khăn, thách thức. Ở nhiều địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ vẫn hoạt động tự phát, manh mún, chưa hình thành được các nhóm liên kết sản xuất đủ quy mô để tham gia vào chuỗi giá trị khép kín. Chính điều này khiến việc kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm gặp nhiều trở ngại, khó thu hút doanh nghiệp đầu tư, tham gia bao tiêu sản phẩm.

Theo Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật nhận định, nếu không tổ chức liên kết được nhóm hộ, vùng sản xuất, thì rất khó để kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm. Chỉ khi hình thành được tổ chức sản xuất quy mô lớn, áp dụng công nghệ số, cấp mã số vùng trồng và kết nối thị trường, thì mô hình chuỗi giá trị mới có thể phát huy hiệu quả và bền vững.

Nhằm khắc phục những tồn tại này, thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp, tập trung vào: Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ hợp tác xã tăng cường vốn vay ưu đãi, hỗ trợ máy móc, giống, kỹ thuật và xúc tiến thương mại. Đẩy mạnh phát triển công nghệ truy xuất nguồn gốc điện tử, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin sản phẩm từ nơi sản xuất đến bàn ăn. Tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn nâng cao nhận thức cho người dân và hợp tác xã về an toàn thực phẩm, kỹ thuật sản xuất sạch và kỹ năng quản trị hợp tác xã. Xây dựng trung tâm sơ chế, giết mổ tập trung, hệ thống kho lạnh và logistics bảo quản sau thu hoạch, giảm hao hụt và nâng cao giá trị sản phẩm.

Thực tế cho thấy, mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với an toàn thực phẩm đang từng bước làm thay đổi diện mạo nông thôn mới ở nhiều địa phương. Không chỉ tạo ra nguồn thực phẩm sạch, an toàn cho thị trường, mô hình này còn giúp người dân có thu nhập ổn định, nâng cao năng lực sản xuất, giảm thiểu rủi ro khi thị trường biến động.

Nguyễn Thanh