Phát triển cây dừa thành cây công nghiệp chủ lực quốc gia

Quang cảnh diễn đàn về cây dừa ở Vĩnh Long ngày 6.11 - Ảnh: V.K.K

Dừa Vĩnh Long chiếm vị trí số 1 cả nước

Cũng theo bà Nguyễn Thị Kim Thanh, bằng sự nỗ lực tự thân, ngành dừa không ngừng lớn mạnh, đến năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của ngành công nghiệp chế biến dừa đã đạt xấp xỉ 1 tỉ USD. Tháng 1.2024. cây dừa đã được NN&MT chính thức đưa vào đề án phát triển cây công nghiệp chủ lực quốc gia.

Phát biểu tại sự kiện, ông Văn Hữu Huệ, Phó giám đốc Sở NN&MT tỉnh Vĩnh Long cho biết: “Cây dừa Vĩnh Long hiện có tổng diện tích gần 120.000ha với khoảng 22 triệu cây, chiếm trên 50% diện tích dừa cả nước. Cây dừa đã chứng minh khả năng thích ứng tốt với điều kiện tự nhiên, đặc biệt là với tình hình biến đổi khí hậu (BĐKH) đang diễn ra gay gắt, mang lại thu nhập ổn định (100–150 triệu đồng/ha/năm) cho gần 270.000 hộ dân trồng dừa”.

Tuy nhiên, để ngành dừa phát triển bền vững và đạt mục tiêu diện tích khoảng 132.000ha vào năm 2030, tỉnh Vĩnh Long cần triển khai chiến lược thích ứng toàn diện trong giai đoạn mới. Tổng giá trị sản xuất của cây dừa năm 2025 khoảng 11.000 tỉ đồng. Cây dừa góp phần phát triển sinh kế, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho gần 270.000 hộ dân trên địa bàn tỉnh.

Ông Văn Hữu Huệ, Phó giám đốc Sở NN&MT tỉnh Vĩnh Long - Ảnh: V.K.K

Vĩnh Long hiện đứng thứ 1 trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long và cả nước về diện tích dừa. Hiện tỉnh có 30.355ha dừa công nghiệp sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, chiếm 25,45% tổng diện tích dừa của tỉnh. Ngoài ra, có 156 mã số vùng trồng dừa tươi (11.012ha) và 17 mã cơ sở đóng gói dừa được Hải quan Trung Quốc cấp mã số đủ điều kiện xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Thu hoạch dừa ở Vĩnh Long - Ảnh: Internet

Những thách thức với cây dừa

Phần lớn các hộ trồng dừa có đất nhỏ lẻ, manh mún, bình quân mỗi hộ trồng dừa khoảng 0,3 - 0,4ha. Tỉ lệ diện tích dừa có tham gia liên kết sản xuất thấp, đạt khoảng 30%. Mặc dù cây dừa thích ứng tốt với BĐKH, nhưng ảnh hưởng của BĐKH làm giảm sản lượng, giảm trọng lượng trái, sâu bệnh hại phát sinh nhiều. Giá dừa nguyên liệu (dừa khô, dừa tươi) biến động mạnh và có thời điểm tăng đột biến, gây khó khăn và thua lỗ cho các doanh nghiệp chế biến đã ký hợp đồng xuất khẩu giá cố định.

Mặc dù đã có nhiều doanh nghiệp đầu tư, nhưng tổng thể ngành dừa Việt Nam vẫn còn yếu ở khâu chế biến sâu so với các nước có nền công nghiệp dừa lâu đời (như Philippines, Indonesia). Công nghệ bảo quản dừa tươi uống nước của nhiều doanh nghiệp còn mang tính bán thủ công; các thị trường xuất khẩu, đặc biệt là Mỹ, EU và Trung Quốc, ngày càng áp dụng tiêu chuẩn khắt khe.

PGS-TS Nguyễn Minh Hòa, Hiệu trưởng Trường đại học Trà Vinh - Ảnh: V.K.K

PGS-TS Nguyễn Minh Hòa, Hiệu trưởng Trường đại học Trà Vinh cho rằng, ngành dừa tỉnh Vĩnh Long đã và đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng do BĐKH gây ra. Xâm nhập mặn là mối đe dọa lớn nhất khi triều cường kết hợp với nước mặn xâm nhập sâu vào nội đồng, đất bị thoái hóa nếu đất bị nhiễm mặn ảnh hưởng đến cây dừa. Điều kiện thời tiết cực đoan tạo thuận lợi cho sự phát triển của một số loại dịch hại, đặc biệt là bọ cánh cứng hại dừa.

Phát triển vùng nguyên liệu bền vững thích ứng BĐKH

Bà Huỳnh Thị Ngọc Diễm, Phó giám đốc Trung tâm Trồng trọt và bảo vệ thực vật phía Nam cho rằng: “Theo kế hoạch, tỉnh Vĩnh Long định hướng phát triển các vùng chuyên canh dừa hữu cơ đạt chuẩn quốc tế; xây dựng và quản lý chặt chẽ mã số vùng trồng gắn với chế biến và tiêu thụ; tăng cường nghiên cứu, chọn lọc và nhân rộng các giống dừa chất lượng cao, có khả năng chịu mặn/khô hạn tốt; xây dựng và áp dụng quy trình canh tác giảm phát thải (trồng xen, bón phân hữu cơ) và kỹ thuật tưới tiết kiệm nước tiên tiến. Đây là những vấn đề lớn Vĩnh Long cần giải quyết khi có chiến lược phát triển cây dừa thành cây chủ lực của quốc gia”.

Những sản phẩm chế biến từ dừa - Ảnh: V.K.K

Theo Sở NN&MT tỉnh Vĩnh Long, tỉnh có kế hoạch xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi mời gọi các doanh nghiệp lớn đầu tư vào công nghệ chế biến sâu, hiện đại trái dừa để tăng hàm lượng giá trị sản phẩm, tăng sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu. Tập trung phát triển các sản phẩm có giá trị cao từ dừa, tận dụng tối đa tất cả các bộ phận của cây dừa (nước, cơm, vỏ, thân, gáo...) hướng tới mục tiêu phát thải thấp. Ứng dụng công nghệ 4.0 trong quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc và xúc tiến thương mại.

Kết thúc hội thảo, ông Văn Hữu Huệ đề xuất Bộ NN&MT sớm phê duyệt đề án “Đánh giá tính chất lý, hóa học, xây dựng bản đồ thổ nhưỡng, ứng dụng ArcGIS tạo lập cơ sở dữ liệu vùng chuyên canh dừa". Sở NN&MT tỉnh Vĩnh Long sẽ chủ động, đồng hành cùng người dân và doanh nghiệp triển khai hiệu quả các chiến lược này, nhằm đưa ngành dừa tỉnh Vĩnh Long phát triển bền vững, thích ứng với BĐKH và khẳng định vị thế là thủ phủ dừa của cả nước.

Văn Kim Khanh