Phát triển các môn thể thao dân tộc trong cộng đồng

Những năm qua, tỉnh và các địa phương quan tâm, tổ chức các môn thể thao truyền thống, thường được lồng ghép vào các dịp hội thao, lễ tết… tạo không khí vui tươi, tăng cường sự đoàn kết cũng như mở rộng không gian thực hành, lan tỏa văn hóa các dân tộc trên địa bàn.

Trò chơi dân gian, các môn thể thao truyền thống là kết tinh văn hóa được lan truyền qua các thế hệ.

Tuy nhiên, trong cộng đồng các dân tộc, trải qua quá trình sinh sống và phát triển, cùng với đó là sự giao thoa văn hóa, nhiều lễ hội, tập tục dần bị mai một. Số người biết, am hiểu, nắm giữ và thực hành thể thao truyền thống ngày càng giảm.

Dân tộc Lào là một trong 19 dân tộc sinh sống tại Điện Biên, cư trú chủ yếu tại xã Núa Ngam, Thanh Yên và Mường Luân. Trong số đó, dân tộc Lào ở xã Mường Luân khá đặc biệt, bởi nơi đây còn lưu giữ tháp Mường Luân mang đậm văn hóa dân tộc Lào. Đầu năm 2025, trong khuôn viên tháp cổ Mường Luân đã diễn ra lễ hội Bun Huột Nặm (Tết té nước) sau gần nửa thế kỷ gián đoạn. Lễ hội được phục dựng và các môn thể thao truyền thống dân tộc Lào xã Mường Luân được nhiều người biết tới hơn.

Ông Lò Văn Xuẩn, bản Mường Luân 1, xã Mường Luân chia sẻ: Dân tộc Lào có nhiều môn thể thao như: Tó Má Lẹ, Tó Má Kháng (cù lào), Lạc Sao (kéo co), Tọt Khon (tung còn), Tó Ếch… tuy nhiên tại các bản người Lào nơi đây, việc tổ chức hoạt động thể thao truyền thống không thường xuyên. Số người biết nguồn gốc, xuất xứ, ý nghĩa, cách thức chơi, nguyên liệu chế tác vật dụng phục vụ thể thao truyền thống dân tộc Lào không nhiều, đặc biệt là trong giới trẻ.

Nhằm phát triển thể thao truyền thống từ cơ sở, những năm qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã tổ chức chương trình tập huấn, truyền dạy, thi đấu các môn thể thao truyền thống các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Thi đấu Tó Má Lẹ dân tộc Lào tại tháp Mường Luân.

Ông Phạm Trung Hiếu, Giám đốc Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu TDTT tỉnh cho biết: Thực hiện Dự án 6, đơn vị đã khảo sát, đánh giá hiện trạng, đồng thời phối hợp tổ chức chương trình tập huấn, truyền dạy và thi đấu thực nghiệm mở rộng đối với 3 xã. Trong đó: Dân tộc Thái trắng tại bản Nà Sự (xã Mường Chà); dân tộc Mông tại bản Lồng (xã Quài Tở); dân tộc Lào tại bản Mường Luân 1 (xã Mường Luân). Tham gia chương trình là đồng bào dân tộc đến từ các thôn, bản, trường học trên địa bàn với nhiều thế hệ, đa phần là người trẻ. Thông qua các hoạt động thi đấu thực nghiệm và tập huấn do giảng viên và những người am hiểu văn hóa bản địa hướng dẫn, các học viên cơ bản nắm bắt được luật lệ, cách chơi, có không gian thực hành và hiểu thêm về nguồn gốc, ý nghĩa của trò chơi dân gian, các môn thể thao truyền thống của dân tộc mình.

Việc tổ chức tập huấn, truyền dạy, thi đấu góp phần bảo tồn, tiếp nối văn hóa trong cộng đồng các dân tộc. Đồng thời còn thúc đẩy các môn thể thao truyền thống thành món ăn tinh thần, là sản phẩm phục vụ du lịch tại địa phương.

Thanh, thiếu niên dân tộc Lào xã Mường Luân chơi đánh cù.

Anh Thùng Văn Quân, Trưởng bản Nà Sự, xã Mường Chà chia sẻ: Nà Sự là bản du lịch cộng đồng dân tộc Thái trắng, được hình thành, đi vào hoạt động từ cuối năm 2022. Thời gian đầu các sản phẩm du lịch phục vụ du khách chủ yếu là ngắm cảnh sắc thiên nhiên, homestay, giao lưu văn nghệ, thưởng thức ẩm thực dân tộc. Năm 2023, Nà Sự cùng bản Nà Ín, bản Cấu, Pá Có, Nà Cang được khảo sát bảo tồn, phục dựng các môn thể thao truyền thống như: Tó Sáng, Tó Phại, Tó Má Lẹ… sau khi tập huấn, thi đấu, các trang thiết bị, dụng cụ liên quan tới các môn thể thao được bàn giao cho bản Nà Sự quản lý, khai thác. Hiện tại, ngoài các dịch vụ du lịch được xây dựng trước đó, các môn thể thao dân gian cũng được đưa vào làm sản phẩm du lịch cộng đồng tại đây. Qua đó giúp du khách có cái nhìn đa chiều, dễ dàng hòa mình, trải nghiệm văn hóa bản địa.

Người dân, du khách tham quan, trải nghiệm chơi cù dân tộc Thái trắng bản Nà Sự.

Đặc điểm chung của các môn thể thao truyền thống là mang tính cộng đồng, bởi vậy mà sức hút, sự lan tỏa cảm xúc giữa người chơi, người xem dễ đồng điệu hơn. Có thể thấy, việc tập huấn, truyền dạy trò chơi dân gian, các môn thể thao truyền thống vừa góp phần gìn giữ, lan tỏa bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc, đồng thời còn là động lực phát triển kinh tế - xã hội trong cộng đồng.

Trần Nhâm