Phát huy động lực mới cho tăng trưởng kinh tế bền vững

Cải cách thể chế - bệ phóng nền tảng cho tăng trưởng

Để nhìn thấu động lực phát triển, trước hết cần đặt Việt Nam vào bức tranh kinh tế toàn cầu vốn đang nhiều biến động. Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc, kinh tế thế giới chịu tác động của căng thẳng thương mại, xung đột địa chính trị và bất ổn chính trị kéo dài. Những yếu tố này khiến Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 chỉ còn 2,3%, thấp hơn mức 2,8% của năm 2024, phản ánh nguy cơ thương mại suy yếu và rủi ro địa chính trị gia tăng.

Trước những thách thức đó, Việt Nam lại nổi lên như một điểm sáng cải cách thể chế, mở đường cho một kỷ nguyên phát triển mới. Các chuyên gia kinh tế nhận định, năm 2025 chính là “kỷ nguyên vươn mình” với bảy nghị quyết chiến lược của Đảng và Chính phủ, tập trung vào kinh tế tư nhân, khoa học - công nghệ, hội nhập quốc tế, pháp luật, an ninh năng lượng, giáo dục - đào tạo và y tế. Các cải cách này không chỉ giúp nền kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định, mà còn giữ lạm phát trong tầm kiểm soát, bảo đảm lãi suất và tỷ giá vững vàng.

Đặc biệt, đầu tư công trở thành động lực nổi bật. Kế hoạch giải ngân gần 900.000 tỷ đồng trong năm 2025, tăng 31% so với 2024, nếu thực hiện trọn vẹn sẽ đóng góp trực tiếp 1,8-2% vào tăng trưởng GDP - một mức đóng góp mà nhiều tổ chức quốc tế vẫn chưa phản ánh đầy đủ trong dự báo.

Theo TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, dòng vốn FDI tiếp tục tăng mạnh, trong khi việc tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương hai cấp đang củng cố niềm tin của doanh nghiệp và người dân. Thị trường tài chính Việt Nam với quy mô 30 triệu tỷ đồng, tăng trưởng trung bình 16%/năm suốt 15 năm qua - gấp 2,5 lần tốc độ tăng GDP - cũng đang đóng vai trò huyết mạch cho việc huy động và phân bổ vốn. Vốn hóa thị trường cổ phiếu tăng 26,6%/năm, doanh thu phí bảo hiểm tăng 18%/năm, khẳng định thị trường tài chính là xương sống của nền kinh tế.

Dẫu vậy, không thể bỏ qua những mất cân đối nội tại: khu vực ngân hàng vẫn chiếm 67% quy mô thị trường tài chính và cung ứng 59% tổng vốn cho nền kinh tế trong 6 tháng đầu 2025, trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp chỉ chiếm 10-12% và vốn hóa chứng khoán khoảng 22%. So sánh với các nền kinh tế lớn cho thấy, dù quy mô thị trường tài chính Việt Nam tương đương 300% GDP, vẫn thấp hơn Trung Quốc (400%) hay Mỹ, Nhật Bản (trên 500%), và chứa đựng rủi ro nếu thiếu cơ chế giám sát phù hợp.

Để khắc phục hạn chế đó, Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, dự kiến những trung tâm đầu tiên sẽ vận hành cuối năm 2025 - được coi là bước đột phá. Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc nhấn mạnh, các trung tâm này sẽ hoạt động theo chuẩn mực quốc tế, áp dụng cơ chế ưu đãi vượt trội, phát triển sàn giao dịch hàng hóa, kim loại, fintech, qua đó kết nối mạng lưới tài chính Việt Nam với khu vực và toàn cầu. Song song, hạ tầng cứng (giao thông, viễn thông, logistics) và hạ tầng mềm (hệ sinh thái dịch vụ hỗ trợ) đang được đầu tư mạnh mẽ, tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển. Đáng chú ý, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP ban hành ngày 9/5/2025 mở đường cho thí điểm thị trường tài sản mã hóa, hứa hẹn đa dạng hóa các lớp tài sản từ bất động sản đến chứng chỉ quỹ.

Cùng lúc, VN-Index từng bứt phá vượt 1.700 điểm, và đang tiến gần mục tiêu nâng hạng lên “thị trường mới nổi” theo chuẩn FTSE Russell. Thị trường bất động sản cũng phục hồi rõ rệt: GDP ngành tăng 4,41% (so với 2,45% cùng kỳ 2024), ngành xây dựng tăng 9,62% (so với 7,34%), nguồn cung căn hộ tăng 56% với TP.Hồ Chí Minh và vùng phụ cận đạt 28.000 căn, gấp ba lần tỷ lệ hấp thụ năm trước. Tín dụng bất động sản 8 tháng tăng 16%, trong đó vay kinh doanh tăng 20-21%, vay mua nhà tăng 12%; phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt 60.000 tỷ đồng, bất động sản chiếm 17%. Tất cả phản ánh đà hồi phục mạnh mẽ và bền vững của lĩnh vực này.

Việt Nam đang tận dụng ba động lực trụ cột - cải cách thể chế, giải ngân đầu tư công 900.000 tỷ đồng và dòng vốn FDI - để đạt mục tiêu tăng trưởng 8,3-8,5% trong năm 2025

Hóa giải thách thức bằng giải pháp chiến lược

Tuy nhiên, bức tranh tăng trưởng vẫn tiềm ẩn nhiều gam màu thách thức. TS. Cấn Văn Lực cảnh báo bốn rủi ro lớn của kinh tế toàn cầu: địa chính trị, thuế quan, tăng trưởng chậm và lạm phát. Trong đó, thuế quan nổi lên là trở lực trực diện, có thể làm giảm 0,3-0,4% tăng trưởng toàn cầu năm 2025. Riêng Việt Nam, chi phí thuế quan ước 25-30 tỷ USD/năm, với mức thuế bình quân 19 - 20%, tương đương nhiều nước ASEAN. Trong khi xuất khẩu sang Mỹ tăng 26%, nhập khẩu từ Trung Quốc cũng tăng 27%, nguy cơ trung chuyển hàng hóa (transshipment) trở nên đáng lưu ý. Để giảm phụ thuộc vào hai thị trường này (chiếm lần lượt 32% xuất khẩu và 40% nhập khẩu) Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu đa dạng hóa thị trường, đặc biệt khi cán cân thương mại đang thu hẹp xuống 6-7 tỷ USD, giảm mạnh so với 13-14 tỷ USD năm 2024.

Ở trong nước, vòng quay tiền chỉ đạt 0,65 lần, thấp hơn nhiều so với mức thông thường 0,9-1 lần cũng cho thấy dòng vốn lưu thông chưa thực sự hiệu quả. Bên cạnh đó, gần 3.000 dự án bất động sản với tổng vốn 6 triệu tỷ đồng (235 tỷ USD) đang ách tắc, làm giảm động lực đầu tư. Giá bất động sản leo thang bất hợp lý khi một công chức thu nhập trung bình cần tới 26 năm mới mua được một căn hộ trung bình, cao hơn nhiều so với mức 15 năm của thế giới. Theo các chuyên gia, giá nhà đất tại Việt Nam cao do sáu nguyên nhân chính gồm: vướng mắc pháp lý (dù đã cải thiện), thiên lệch vào phân khúc cao cấp, cung - cầu mất cân đối, đầu cơ và thổi giá, thời gian nắm giữ ngắn (86% nhà đầu tư bán trong vòng một năm), và thiếu vắng thuế bất động sản (chỉ chiếm 1,6% ngân sách so với 4-5% ở các nước). Hệ quả là giao dịch chung cư chậm lại dù giá tăng (Hà Nội +30%, TP.Hồ Chí Minh +15%), trong khi đất nền lại tăng mạnh do tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội).

Để vượt qua các điểm nghẽn này, nhiều giải pháp đã được các chuyên gia đề xuất. Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc nhấn mạnh tư duy kỹ trị và tầm nhìn dài hạn là điều kiện tiên quyết để quản lý rủi ro, giữ ổn định hệ thống tài chính. Cùng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực đề nghị đẩy nhanh hoàn thiện thể chế và cơ sở dữ liệu đất đai, bất động sản trước tháng 11/2025, theo yêu cầu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Bộ Công an; đồng thời tăng cường giám sát từ chính quyền địa phương và cơ quan điều tra để triệt tiêu đầu cơ và thổi giá. Về phía doanh nghiệp, việc đưa giá về mức hợp lý sẽ giảm rủi ro cho người mua, ngân hàng và chủ đầu tư.

Một giải pháp mang tính an sinh dài hạn là thành lập Quỹ Phát triển Nhà ở Quốc gia nhằm tăng cung nhà ở xã hội và nhà ở vừa túi tiền, ưu tiên cho thuê. Chỉ cần tháo gỡ 10-15% trong số 3.000 dự án ách tắc, một lượng vốn lớn sẽ được giải phóng, trực tiếp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Ở cấp độ thị trường tài chính, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh nhu cầu cấp bách của việc xây dựng đề án cải cách toàn diện cho ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm và quỹ đầu tư, nhằm phát triển bền vững và thu hút dòng vốn trong dân vào sản xuất – kinh doanh. Việc triển khai Chiến lược Phát triển thị trường chứng khoán 2030 và Đề án Nâng hạng thị trường chứng khoán (Nghị định 2014) được kỳ vọng sẽ tạo động lực mới. Song song, nâng cao chất lượng thông tin, dữ liệu và năng lực quản lý - giám sát là nhiệm vụ hàng đầu để bảo đảm thị trường quy mô 300% GDP vận hành an toàn, minh bạch và hiệu quả.

Trần Hương