Phập phồng bên mép sông

Nỗi đau mất đất cha ông

Trưa nắng gắt, ông Nguyễn Văn Thơ (62 tuổi) vẫn cặm cụi trên mé đê ở cồn Hô (Cồn Hô nằm giữa sông Cổ Chiên, xã Đức Mỹ, tỉnh Trà Vinh cũ, nay là ấp Mỹ Hiệp A, xã Nhị Long, tỉnh Vĩnh Long), cố đào từng xẻng đất đổ vào ao.

Ông Nguyễn Văn Thơ cố đào từng xẻng đất đổ vào ao. Ảnh: Hòa Hội

Mồ hôi nhễ nhại trên gương mặt đượm buồn, ông tiếc từng tấc đất của cha ông để lại. Ông bảo, đêm 20/9, một mảng đất dài gần chục mét lại sụp xuống sông Cổ Chiên, khoét sâu vào mảnh vườn của gia đình.

“Nhìn từng tảng đất đổ sụp xuống dòng nước, tôi tiếc hùi hụi nên cố đào được cục nào hay cục đó quăng vào trong chứ biết vài bữa nữa nước cũng cuốn trôi”, ông Thơ buồn bã nói.

Ông Thơ có nhà ở bên cù lao Dài, xã Thanh Bình (Vĩnh Long), cách sông cổ Chiên hơn 3 cây số. Gia tài của ông là hơn 1 ha đất do ông bà khai khẩn để lại nhưng giờ đây, sạt lở đã lấy đi gần một nửa.

Nỗi lo của ông Thơ cũng là nỗi ám ảnh của bao gia đình khác trên cồn. Cách đó không xa là căn nhà tình nghĩa của gia đình chị Trần Thị Tuyết Mai, đang chênh vênh sát mé sông. Cha chồng chị là người có công với cách mạng, được Nhà nước làm tặng căn nhà hơn chục năm trước.

Chị Trần Thị Tuyết Mai cùng con gái bên căn nhà tạm, có thể đổ sụp xuống sông bất kì lúc nào. Ảnh: Hòa Hội

Giờ đây, ban ngày chị và đứa con gái 3 tuổi và con trai 7 tuổi bám trụ lại để chăm sóc vườn cây, đến đêm lại vội vã về đất liền ở cù lao Quới Thiện, cách cồn Hô dăm cây số ở cho an toàn. Chồng chị Mai đi làm thuê, chị ở nhà chăm 2 đứa con.

Ông Huỳnh Văn Nguyên (67 tuổi) - Tổ trưởng Tổ 5, ấp Mỹ Hiệp A, sống cố cựu ở cồn Hô chua xót chỉ tay ra dòng sông: "Chục năm trước đất còn xa tít ngoài kia gần 100m, giờ sạt lở ăn sâu vào cách mé nhà chỉ 2m. Tôi lo sang năm phải dời nhà đi nơi khác”.

Cồn Hô vốn rộng hơn 35 ha, nay chỉ còn khoảng 25 ha. Từ đầu năm đến giờ, đê bao đã vỡ đến ba lần, có trận nước ngập sâu hơn 1,5m, cuốn trôi hết cả cá, gà, làm chết cây trái.

Ở cồn, đau đớn nhất có lẽ là gia đình bà Hồ Thị Loan. Mười một năm trước, trong vài trận sạt lở đã cướp đi của gia đình bà 3,6 ha đất, gồm một căn nhà và toàn bộ vườn cây ăn trái xuống sông.

Giờ đây, thứ duy nhất còn lại chỉ là cuốn sổ đỏ. Nhà bà ở đầu cồn, dấu tích còn lại là trụ điện đường dây 500 kW Bắc - Nam gần nhà bà giờ nằm trơ trọi giữa sông. Trụ điện đã được gia cố an toàn, tuy nhiên, về thời gian bao lâu thì chưa ai biết được.

Lần sạt lở hơn 10 năm trước, không chỉ riêng nhà bà Loan bị mất đất, mất nhà mà còn 5 gia đình khác cũng chung số phận, sau đó họ vào bờ sống, còn bà tiếp tục gắn bó với đất cồn.

Trắng đêm canh sạt lở

Không chỉ ở Vĩnh Long, người dân phường Cao Lãnh (Đồng Tháp) cũng đang sống trong những đêm dài không ngủ. Rạng sáng 20/9, một tiếng “ầm” kinh hoàng vang lên, 7 căn nhà kiên cố bị dòng sông Tiền nuốt chửng trong sự hoảng loạn của các gia đình. Những ngày sau đó, sạt lở tiếp tục ăn sâu, và đến ngày 24/9, thêm 5 căn nhà nữa đổ sụp xuống sông. Người dân chỉ biết bất lực nhìn tài sản tích cóp cả đời bị nhấn chìm.

Vụ sạt lở tại khóm Tân Tịch, phường Cao Lãnh vào đêm 20/9 dài 100 m, ngoạm sâu hơn 20 m, cùng toàn bộ tài sản của người dân ước tính hàng tỷ đồng. Bà con nhân dân sống quanh khu vực vành đai sạt lở vẫn đang cố gắng tìm những vật dụng còn trôi dạt, sót lại sau khi nhà bị nhấn chìm.

Đoàn viên thanh niên cùng lực lượng dân quân địa phương đến giúp di dời, tháo những tấm tôn, viên gạch treo lơ lửng, đong đưa trên không trung của một phần mái nhà chưa bị nước sông nhấn chìm đến nơi an toàn.

Lực lượng dân quân địa phương hỗ trợ người dân di dời dựng nhà

Gia đình ông Nguyễn Ngọc Năm vừa dọn vào ở trong căn nhà mới xây được vài hôm thì tai họa ập đến. Cả gia tài mà vợ chồng ông dành dụm, vay mượn người thân để xây cất đã trôi theo dòng nước. Cùng cảnh ngộ, ông Nguyễn Văn Bé Tý vẫn chưa hết bàng hoàng khi hơn 300m2 đất và căn nhà của gia đình đã biến mất chỉ sau một đêm, khiến cuộc sống hoàn toàn đảo lộn.

Kinh hoàng hơn, ông Trần Văn Nhị bị cuốn theo căn nhà xuống sông khi đang ngủ, may mắn chỉ bị trầy xước nhẹ. Sạt lở đến mà không có một dấu hiệu báo trước nào. Giờ đây, nhiều gia đình như ông Trần Văn Tư phải dọn hết đồ đạc ra sân, chờ chuyển đến ở nhờ nhà người thân. Đêm đêm, vợ chồng ông phải thay phiên nhau thức trắng để canh chừng, sợ sạt lở lại bất ngờ ập đến.

Hoàn cảnh của anh Lương Hoài Nam đặc biệt khó khăn. Anh là công nhân, thu nhập chính của gia đình 6 người, phải nuôi ba mẹ già đang bệnh tai biến cùng vợ và hai con nhỏ. Mẹ anh bệnh nặng không đi lại được, phải ngồi xe lăn. Căn nhà là tài sản duy nhất của cả gia đình. Sau sạt lở, cả nhà anh phải xin ở tạm nhà hàng xóm. “Nay nhà không còn, tôi phải lo chuyện chỗ ở, con cái ăn học nên không biết cuộc sống sắp tới ra sao”, anh Nam lo âu.

Ðảm bảo đời sống nhân dân

Trước tình hình sạt lở nghiêm trọng, chính quyền địa phương đã nhanh chóng vào cuộc. Tại phường Cao Lãnh, lực lượng chức năng đã thiết lập khu vực nguy hiểm, đồng thời vận động, hỗ trợ người dân di dời tài sản còn sót lại đến nơi an toàn.

Ông Võ Truyền Thống, Phó Chủ tịch UBND phường Cao Lãnh cho biết, nguyên nhân ban đầu được xác định là do vị trí này nằm trong khu vực sạt lở thường xuyên, nay lại bị ảnh hưởng của mưa lớn kết hợp triều cường.

Theo kết quả đo đạc, giám sát đánh giá ổn định bờ sông Tiền trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, gần khu vực sạt lở có 2 hố xoáy lòng sông ở độ sâu 24 - 29m. Khu vực này có hệ số ổn định rất thấp, dễ trượt sâu, kết hợp nền đất yếu (chủ yếu đất pha cát) và nước lũ thượng nguồn đang đổ về gây sạt lở.

Ngay sau khi sự việc xảy ra, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Trần Trí Quang đã trực tiếp đến khảo sát và chỉ đạo công tác khắc phục. Ông Quang yêu cầu bố trí lực lượng ứng trực 24/24 để sẵn sàng ứng cứu khi có tình huống xấu. Tỉnh cũng chỉ đạo địa phương hỗ trợ kinh phí, vận động người dân di dời đến nơi an toàn, đồng thời tăng cường cảnh báo trong khu vực nguy hiểm.

Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Trần Trí Quang khảo sát sạt lở tại Cao Lãnh

Trước đó, tại cồn Hô, sau sự cố vỡ đê vào tháng 4/2025, UBND tỉnh Trà Vinh cũng đã ban bố tình huống khẩn cấp và triển khai các biện pháp ứng phó, gia cố những khu vực xung yếu quanh cồn. Dù chính quyền đã có những động thái quyết liệt, nhưng nỗi lo của người dân vẫn còn đó. Sông vẫn chảy, đất vẫn lở và những giấc ngủ chập chờn, thấp thỏm…

Hòa Hội