Pháp lý nhìn từ nghi vấn minh bạch thông tin dự án 'Nuôi Em'

Vừa qua, mạng xã hội lan truyền nhiều bài viết đặt nghi vấn về tính minh bạch tài chính của dự án “Nuôi Em” - chương trình kết nối nhà hảo tâm hỗ trợ bữa ăn trưa và nhu yếu phẩm cho trẻ em vùng cao.

Nhiều người thắc mắc vì sao dự án có quy mô lớn lại sử dụng tài khoản ngân hàng cá nhân để tiếp nhận tiền đóng góp...

Lý giải sự việc trên, trang Facebook chính thức của dự án “Nuôi Em”, cho rằng: "Theo Nghị định 93/2021/NĐ-CP về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ thiên tai, dịch bệnh, sự cố, người bệnh khó khăn… quy định cá nhân được quyền vận động và tiếp nhận tiền từ thiện.

Tài khoản ngân hàng phục vụ dự án Nuôi Em đã được quy hoạch được dùng cho thiện nguyện từ năm 2018, 100% các hoạt động thu - chi trong tài khoản dành cho mục đích thiện nguyện. Chúng tôi đã có thông tin trước tại website nuoiem.com phần Tài chính. Chúng tôi cũng sẽ mời các bên thứ 3 để kiểm tra độc lập hoạt động từ trước đến giờ của Nuôi Em".

Trang Facebook chính thức của dự án “Nuôi Em” lý giải lý do sử dụng tài khoản cá nhân.

Đối chiếu với quy định pháp luật

Nêu quan điểm về vụ việc, ThS-LS Đặng Trần Kha, giảng viên Khoa Luật, Trường ĐH Hùng Vương TP.HCM, cho biết trên thực tế, dự án “Nuôi Em” hoạt động với quy mô lớn, kéo dài nhiều năm và không xác định thời điểm kết thúc.

Với đặc điểm này, dự án được xem là tổ chức thực hiện vận động, tiếp nhận và phân phối đóng góp tự nguyện theo mô hình tương tự một quỹ từ thiện.

Theo điểm e khoản 1 Điều 2 và điểm a khoản 1 Điều 9 Nghị định 93/2021, tổ chức thực hiện vận động từ thiện phải mở một tài khoản riêng tại Kho bạc Nhà nước hoặc ngân hàng thương mại theo từng cuộc vận động để tiếp nhận và quản lý toàn bộ tiền đóng góp tự nguyện trong thời gian tiếp nhận.

Do đó, việc dự án sử dụng tài khoản cá nhân để nhận tiền là chưa phù hợp với quy định, đồng thời tiềm ẩn rủi ro, dễ dẫn đến tiêu cực trong hoạt động thu - chi và quản lý nguồn đóng góp.

Ngoài ra, khoản 2 Điều 17 Nghị định 93/2021 quy định: “Cá nhân mở tài khoản riêng tại ngân hàng thương mại theo từng cuộc vận động để tiếp nhận, quản lý toàn bộ tiền đóng góp tự nguyện… Cá nhân không được tiếp nhận thêm các khoản đóng góp tự nguyện sau khi kết thúc thời gian tiếp nhận đã cam kết và có trách nhiệm thông báo đến nơi mở tài khoản về việc dừng tiếp nhận”.

Từ các quy định nêu trên, có thể thấy pháp luật chỉ cho phép cá nhân mở tài khoản theo từng cuộc vận động, phải xác định rõ thời gian tiếp nhận và minh bạch trong quá trình quản lý. Sau khi kết thúc thời gian tiếp nhận của mỗi cuộc vận động, cá nhân phải dừng nhận đóng góp và thông báo cho nơi mở tài khoản.

Như vậy, pháp luật không cho phép cá nhân duy trì liên tục một tài khoản cá nhân để vận động và tiếp nhận tiền từ thiện trong thời gian dài, nhất là với hoạt động có quy mô lớn và kéo dài nhiều năm, vì dễ dẫn đến rủi ro, ảnh hưởng đến hoạt động thiện nguyện.

Về lâu dài, nếu hoạt động thiện nguyện mang tính ổn định và thường xuyên, việc thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo đúng quy định pháp luật sẽ giúp bảo đảm minh bạch, kiểm soát nguồn tiền và tránh các rủi ro pháp lý phát sinh.

ThS-LS Đặng Trần Kha cũng cho biết theo Điều 5 Nghị định 93/2021, các hành vi bị nghiêm cấm, gồm: báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, không đúng đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện hoặc có hành vi trục lợi.

Do đó, nếu cá nhân sử dụng tài khoản cá nhân để vận hành dự án nhưng không công bố kịp thời số liệu thu - chi và có các hành vi thuộc nhóm bị cấm nêu trên thì tùy mức độ vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy kết quả xác minh của cơ quan chức năng mà có thể xem xét xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, tương ứng với Điều 174 hoặc Điều 175 Bộ luật Hình sự.

Hoàng Hoa Trung - người sáng lập dự án Nuôi Em và các em nhỏ.

Cần thành lập tổ chức từ thiện khi hoạt động dài hạn

Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn Luật sư TP.HCM, cũng cho rằng theo Điều 17 Nghị định 93/2021, cá nhân chỉ được mở tài khoản riêng tại ngân hàng thương mại và chỉ để phục vụ từng cuộc vận động cụ thể.

Khi kết thúc cuộc vận động, tài khoản phải dừng tiếp nhận và thực hiện thu - chi đúng mục đích. Quy định không cho phép sử dụng tài khoản cá nhân cho hoạt động vận động từ thiện.

Tuy nhiên, đối với dự án “Nuôi Em”, hoạt động sử dụng tài khoản cá nhân trong thời gian dài, không xác định thời điểm kết thúc, không cung cấp đầy đủ số liệu thu - chi cụ thể và phát sinh nhiều khiếu nại về tính minh bạch, có dấu hiệu chưa phù hợp với quy định tại Nghị định 93/2021.

Đối với hoạt động từ thiện liên tục, lâu dài và có quy mô lớn, pháp luật yêu cầu phải thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo quy định. Các tổ chức này có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng.

Trong trường hợp đó, cá nhân không được sử dụng tài khoản cá nhân, kể cả tài khoản riêng mở để phục vụ từng cuộc vận động, vì mô hình cá nhân chỉ được áp dụng cho các hoạt động có tính chất thời điểm.

Nghị định 93/2021 và Thông tư 41/2022 của Bộ Tài chính đều quy định cá nhân chỉ được mở tài khoản riêng theo từng cuộc vận động để tiếp nhận, quản lý tiền đóng góp tự nguyện; phải thu - chi đúng mục đích, có biên nhận và dừng tiếp nhận sau thời gian đã cam kết.

Việc sử dụng tài khoản cá nhân để kêu gọi từ thiện là không đúng quy định. Nếu sử dụng sai mục đích, thu - chi không rõ ràng, không có sổ sách, hoặc có hành vi lừa dối, chiếm đoạt tiền của người đóng góp thì tùy tính chất, mức độ và hậu quả có thể bị xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự, hoặc buộc bồi thường dân sự, tùy vào hành vi và kết quả xác minh của cơ quan chức năng.

THẢO HIỀN