Pháp luật các nước về phòng, chống lũ lụtTokyo sử dụng AI làm công cụ đắc lực

Điểm nổi bật trong lần cập nhật này là việc kết hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để đánh giá nguy cơ ngập lụt các công trình ngầm và tuyến đường sơ tán tốt nhất, hỗ trợ dự báo và điều phối ứng phó khi xảy ra mưa lớn bất thường. Động thái này phản ánh quyết tâm của thành phố trong việc nâng cao khả năng chống chịu trước thiên tai, đặc biệt trong bối cảnh các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng.

Thách thức từ mưa cực đoan và ngập lụt ngầm

Trong nhiều năm qua, theo The Japan Times, Tokyo đã phải đối mặt với tình trạng mưa cực đoan xuất hiện thường xuyên hơn. Các trận mưa xối xả, cục bộ trong thời gian ngắn gây áp lực lớn cho hệ thống thoát nước và hạ tầng đô thị. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) dự báo rằng, số lần mưa với cường độ trên 50mm mỗi giờ tại vùng Kanto, trong đó có Tokyo, sẽ tiếp tục tăng trong những thập niên tới. Dù tần suất bão có xu hướng giảm, sức mạnh và lượng mưa đi kèm mỗi cơn bão được dự báo sẽ lớn hơn. Minh chứng rõ nét là đợt mưa dữ dội hồi tháng 8/2024 đã khiến nhiều ga tàu điện ngầm quan trọng như Azabu-Juban và Ichigaya bị ngập, gây gián đoạn lớn cho hoạt động đô thị.

Trước thực tế đó, Tokyo đã đầu tư mạnh mẽ vào các công trình chống ngập quy mô lớn, nổi bật là hệ thống thoát nước khổng lồ G-Cans ở ngoại ô. Công trình này gồm những đường hầm dài hơn 6km, các bể chứa khổng lồ và trụ chống chịu lực lớn, được ví như “thánh đường ngầm”, có khả năng chứa và điều tiết hàng triệu mét khối nước mưa trước khi xả ra sông Edogawa. Theo Kyodo News, từ khi đi vào hoạt động năm 2006, hệ thống này đã được sử dụng trung bình 7 lần mỗi năm và giúp ngăn thiệt hại ước tính hơn 150 tỷ yen; tuy nhiên, ngay cả một công trình quy mô như vậy vẫn không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ ngập lụt, nhất là khi lượng mưa cực đoan ngày càng vượt quá dự tính ban đầu.

Ga Ichigaya của Tokyo Metro bị ngập vào tháng 8/2024. Nguồn: ITN

Bên cạnh đó, Tokyo cũng thường xuyên xây dựng các hầm chứa nước nhỏ hơn ngay dưới lòng các tuyến đường lớn hoặc gần các nhà ga. Những công trình này đóng vai trò như “bể điều tiết” để giảm áp lực cho hệ thống thoát nước khi mưa lớn xảy ra. Tại khu vực Shibuya, một kho chứa nước mưa ngầm dung tích 4.000m3 đã được đưa vào sử dụng với mục đích này. Những nỗ lực đa tầng, từ quy mô lớn như G-Cans đến các công trình nhỏ phân tán, cho thấy Tokyo đang theo đuổi chiến lược tổng thể nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ứng dụng AI, cảm biến mực nước và quản lý đồng bộ

Theo hướng dẫn mới được công bố tháng 9/2025, phạm vi áp dụng được mở rộng không chỉ cho các trung tâm thương mại ngầm và ga tàu điện ngầm mà còn cho cả các phòng và khu vực nằm dưới mặt đất trong các tòa nhà dân dụng và thương mại. Một trong những cải tiến quan trọng nhất là việc sử dụng AI để xử lý dữ liệu về thiệt hại trong quá khứ, mô hình thời tiết và đặc điểm địa hình nhằm tính toán nguy cơ ngập và gợi ý lộ trình thoát hiểm tối ưu, giảm nguy cơ người bị mắc kẹt.

Hệ thống camera giám sát và cảm biến mực nước cũng sẽ được tích hợp để cung cấp dữ liệu trực tiếp cho công tác ứng phó khẩn cấp. Ngoài ra, hướng dẫn sửa đổi còn đưa ra quy định cụ thể về “ai sẽ làm gì vào thời điểm nào” trong quá trình xảy ra sự cố, nhằm giảm thiểu tình trạng lúng túng và bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị quản lý. Chính quyền cũng khuyến khích triển khai các biện pháp vật lý như lắp đặt cửa ngăn lũ, van chống tràn và xây dựng kế hoạch sơ tán khẩn cấp. Có thể nói, việc tích hợp thêm công nghệ AI và quy trình quản lý mới được xem như bước đi tất yếu để củng cố mạng lưới phòng thủ đô thị.

Trong bối cảnh toàn thành phố có khoảng 72.000 không gian ngầm, trong đó gần một nửa là công trình công cộng và 8 trong số đó là các tuyến phố ngầm quy mô lớn với tổng diện tích 213.000m2; việc nâng cao nhận thức và phối hợp cùng các đơn vị quản lý cơ sở ngầm, như các trung tâm thương mại nổi tiếng Yaechika tại ga Tokyo hay khu mua sắm ngầm Shinjuku Subnade được coi là yếu tố quyết định để bảo đảm an toàn cho hàng triệu người sử dụng các không gian này mỗi ngày.

Theo giới quan sát, việc chính quyền Tokyo quyết định sửa đổi hướng dẫn phòng chống ngập ngầm sau 17 năm, đồng thời đưa AI vào quá trình đánh giá rủi ro và điều phối ứng phó, phản ánh bước tiến lớn trong chiến lược đối phó với biến đổi khí hậu. Trong một đô thị có hàng vạn không gian ngầm, sự chuẩn bị kỹ lưỡng không chỉ bảo vệ tài sản và sinh mạng người dân, mà còn duy trì sự ổn định cho một trung tâm kinh tế - xã hội hàng đầu thế giới. Trong kỷ nguyên thời tiết cực đoan, các đô thị hiện đại thực sự không thể chỉ dựa vào công trình cứng, mà cần kết hợp với công nghệ thông minh và quản trị hiệu quả để tồn tại và phát triển bền vững.

Linh Anh