Phân cấp mạnh mẽ cho Chính phủ, địa phương trong điều hành ngân sách

Thể chế hóa chủ trương phát triển khoa học, công nghệ, sắp xếp bộ máy

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, Luật trước khi trình Quốc hội thông qua đã được Chính phủ rà soát, chỉnh lý kỹ lưỡng trên tinh thần bám sát chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, với phương châm cấp nào, cơ quan nào thực hiện kịp thời, hiệu quả thì giao cấp đó, cơ quan đó thực hiện; theo nguyên tắc địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.

Kết quả biểu quyết thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi)

Theo đó, nhiều nội dung quan trọng đã được tiếp thu, chỉnh lý cụ thể như báo cáo chi tiết của Chính phủ đã nêu.

Cụ thể, để thể chế hóa chủ trương đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và sắp xếp bộ máy hành chính nhằm thực hiện các nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Luật bổ sung quy định về: nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Khoa học và Công nghệ; phân cấp cho chính quyền địa phương trong việc lập dự toán, chấp hành ngân sách đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; đơn giản hóa thủ tục kiểm soát chi ngân sách. Điều này sẽ tạo cơ chế linh hoạt, chủ động hơn, tối ưu hóa tiềm năng đổi mới sáng tạo cho các cấp, đơn vị.

Nội dung phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương cũng là một trong những nội dung trọng tâm của việc sửa đổi Luật lần này và nhận được nhiều ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội.

Sau khi cân nhắc kỹ lưỡng các ý kiến về phương án phân chia các khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, đặc biệt là tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, Chính phủ đã lựa chọn phương án các đại biểu Quốc hội đồng tình; đồng thời điều chỉnh tăng tỷ lệ ngân sách địa phương được hưởng đối với khoản thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất để tăng cường nguồn lực và tạo chủ động cho ngân sách địa phương.

Chính phủ được điều chỉnh dự toán, mức vay của địa phương

Đặc biệt, Luật mới đã phân cấp thẩm quyền cho Chính phủ điều chỉnh dự toán thu, chi của một số Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương và một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (thẩm quyền hiện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội); điều chỉnh mức vay, bội chi ngân sách giữa các địa phương (thẩm quyền hiện thuộc Quốc hội). Việc điều chỉnh này phải bảo đảm không làm tăng tổng mức vay, bội chi ngân sách nhà nước, định kỳ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi)

Ngoài ra, nhằm tạo điều kiện sử dụng nguồn tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của cấp ngân sách một cách chủ động, kịp thời, hiệu quả, Luật quy định giao Chính phủ quản lý điều hành, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết quả thực hiện và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Đồng thời, quy định tương ứng việc giao UBND các cấp sử dụng nguồn tăng thu so với dự toán và dự toán chi còn lại của ngân sách địa phương.

Theo báo cáo của Chính phủ, thực tiễn điều hành ngân sách nhà nước thời gian qua cho thấy tình hình quốc tế và trong nước diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường; đồng thời thực hiện nhiều yêu cầu, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn mới về phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, Luật không quy định thứ tự ưu tiên trong xử lý nguồn tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của cấp ngân sách đảm bảo linh hoạt trong tổ chức thực hiện.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung tăng trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị trong thực hiện chi ngân sách, đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi ngân sách của cơ quan Kho bạc Nhà nước.

Đồng thời, bổ sung quy định quỹ dự trữ tài chính được sử dụng để tạm ứng cho các chương trình, nhiệm vụ, dự án kết cấu hạ tầng quan trọng trên địa bàn để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và phải hoàn trả trong vòng 36 tháng kể từ ngày tạm ứng; tổng các khoản tạm ứng tối đa không quá 50% số dư đầu năm của quỹ nhằm đảm bảo đảm bảo sử dụng linh hoạt, hiệu quả, kịp thời đối với Quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh. Đây là những nội dung sẽ góp phần tăng tính chủ động, linh hoạt trong tổ chức thực hiện ngân sách nhà nước.

Luật có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2026. Riêng các quy định về lập dự toán, chấp hành ngân sách Nhà nước và phân cấp ngân sách cấp tỉnh, xã với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Quyết toán ngân sách năm 2024 và quy trình, yêu cầu lập dự toán ngân sách năm 2026 áp dụng theo các quy định của Luật Ngân sách số 83/2015.

Hoàng Yến