PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Tiếp nối hành trình 'Vì một Việt Nam xanh'

Trước thềm Đại hội lần thứ VI, nhiệm kỳ 2025-2030 của Hội Kinh tế môi trường Việt Nam, PGS.TS Trương Mạnh Tiến - Bí thư Chi bộ, Chủ tịch sáng lập, Chủ tịch Hội từ năm 2000 đến tháng 3/2022, Chủ tịch Hội đồng biên tập Tạp chí Kinh tế Môi trường đã có những chia sẻ về hành trình xây dựng và phát triển của VIASEE trong suốt 25 năm qua.

PGS.TS Trương Mạnh Tiến - Bí thư Chi bộ, Chủ tịch sáng lập, Chủ tịch Hội từ năm 2000 đến tháng 3/2022, Chủ tịch Hội đồng biên tập Tạp chí Kinh tế Môi trường. Ảnh: Duy Khánh

Là Chủ tịch sáng lập VIASEE, ông có thể chia sẻ đôi điều về những ngày đầu cùng các cộng sự đặt những viên gạch đầu tiên cho chặng đường phát triển 25 năm của Hội tới ngày hôm nay?

PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Có thể nói, 25 năm qua, VIASEE đã có bước phát triển vượt bậc, từ con số 0 cho tới quy mô hội viên đông đảo như hiện nay (hơn 500 hội viên - PV). Bên cạnh đó, hoạt động của Hội ngày càng được nâng cao cả về chất lượng và số lượng.

Những năm 90 của thế kỷ trước, vấn đề kinh tế môi trường chưa được chú ý nhiều. Lĩnh vực này chủ yếu được một số ít trường đại học nghiên cứu, giảng dạy, như: Trường Đại học Xây dựng, Viện Khoa học và Công nghệ môi trường, Đại học Bách khoa Hà Nội, Khoa Môi trường - trường Đại học Khoa học Tự nhiên… Các nơi khác đang trong quá trình hình thành tổ chức đào tạo và nghiên cứu về môi trường, kể cả nơi khai sinh các hoạt động đầu tiên của Hội là Đại học Kinh tế Quốc dân.

Sau đó, bằng những nỗ lực của PGS.TS Lưu Đức Hải, Nguyễn Thế Chinh…, chúng tôi đã chính thức được phép thành lập TW Hội Kinh tế môi trường Việt Nam (VIASEE) vào năm 2000, phù hợp với chủ trương của Đảng và Chính sách pháp luật của Nhà nước về đổi mới thể chế kinh tế từ kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Trên cơ sở đó, mục đích, tôn chỉ của Hội “là tổ chức xã hội - nghề nghiệp của công dân, tổ chức Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực kinh tế môi trường phục vụ mục tiêu phát triển bền vững trên lãnh thổ Việt Nam, tự nguyện tham gia Hội, nhằm mục đích hợp tác, liên kết, hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau trong việc phát triển nghề nghiệp, nâng cao kiến thức và kinh nghiệm, tham gia các chương trình nghiên cứu, phổ biến khoa học công nghệ mới, phương pháp quản lý tiên tiến, ứng dụng trong xây dựng, quản lý về bảo vệ môi trường ở Việt Nam”.

Thưa ông, những ngày đầu tiên ấy chắc hẳn có rất nhiều khó khăn?

PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Những ngày đầu tiên, chúng tôi chỉ có vài người, là các cộng tác viên, các nhà khoa học, giảng viên các trường đại học cùng nhau xây dựng nên Hội và tổ chức các hoạt động, bên cạnh đó là những khó khăn cả về cơ sở vật chất, địa điểm làm việc… Nhưng quan trọng nhất, kinh tế môi trường khi đó vẫn là một chủ đề chưa được nói đến một cách rộng rãi, kể cả tại các trường đại học hay viện nghiên cứu cũng chưa có nhiều cơ sở nghiên cứu hay công việc cụ thể hóa. Tuy nhiên, bằng sự quan tâm của cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức quốc tế cũng như sự nỗ lực của những nhà khoa học trong Hội, chúng tôi đã dần xây dựng nền móng vững chắc bằng các hoạt động cụ thể như: tham gia tư vấn, phản biện các nội dung về pháp luật, tư vấn các dự án về kinh tế môi trường.

Mặc dù hoạt động với đặc thù là một tổ chức tự hạch toán thu chi, tuy nhiên, ngay từ những ngày đầu thành lập, VIASEE đã quy tụ được đội ngũ chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực kinh tế, môi trường, đóng góp lớn cho nhiệm vụ phát triển bền vững của đất nước, trọng tâm là phát triển nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Trong những năm qua, VIASEE đã hoàn toàn thay đổi, trở thành một Hội mạnh trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam, được đánh giá cao không chỉ trong khuôn khổ VUSTA mà còn được cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp, khối doanh nghiệp, các nhà khoa học… trên cả nước biết đến. Đó là những bước tiến đáng tự hào của VIASEE và cần được ghi nhận.

PGS.TS Trương Mạnh Tiến phát biểu tại một sự kiện của VIASEE.

Ông có thể điểm lại một số hoạt động nổi bật của Hội trong thời gian qua, đặc biệt là tại nhiệm kỳ V?

PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Thời gian qua, đặc biệt là trong nhiệm kỳ IV và V, VIASEE đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng, khẳng định dấu ấn, vị thế của một hội chuyên ngành.

Một số hoạt động có thể kể ra như: tháng 3/2020, Hội đã gửi văn bản kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ về những chiến lược và giải pháp khai thác khoáng sản bauxite, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nhôm tại Tây Nguyên nhằm đóng góp ý kiến cho công tác xây dựng và hoàn thiện dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng khóa XIII về kinh tế - xã hội.

Trên cơ sở các thử nghiệm, phân tích và đánh giá nhiều lần, các nhà khoa học của Hội đã đưa ra phác thảo Quy trình khai thác và chế biến bền vững đối với quặng bauxite Tây Nguyên, từ đó đóng góp về mặt khoa học kinh tế môi trường, giúp các địa phương nắm lấy cơ hội vàng góp phần phát triển kinh tế đất nước.

Hay như ngày 9/3/2023, Hội Kinh tế môi trường Việt Nam tổ chức Tọa đàm lấy ý kiến góp ý về dự thảo Luật Đất đai sửa đổi.

Ngày 8/11/2024, Hội Kinh tế môi trường Việt Nam phối hợp cùng VUSTA tổ chức Hội thảo “Mô hình kinh tế tuần hoàn trong khai thác và chế biến khoáng sản ở Việt Nam gắn liền với việc bảo vệ môi trường”.

Lãnh đạo và các nhà khoa học của Hội thường xuyên tham gia các Hội thảo khoa học, các hội nghị tham vấn về luật pháp chính sách do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức, như: Luật Tài nguyên nước, Luật Khoáng sản, Luật đất đai, Luật Khoa học công nghệ, Luật Đường sắt…

Các nhà khoa học của Hội như: PGS. Lưu Đức Hải, GS. Hoàng Xuân Cơ, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh… đã tham gia phản biện các quy hoạch quốc gia và trên 40 quy hoạch của các tỉnh thực hiện theo Luật Quy hoạch 2017.

Ngoài ra, chúng tôi còn tổ chức nhiều hội thảo, tọa đàm về lĩnh vực kinh tế môi trường. Bên cạnh đó, cũng không thể không nhắc tới các hoạt động thiện nguyện, công tác xã hội mà Hội phối hợp với các đơn vị trực thuộc, các tổ chức và cơ quan chính quyền thực hiện, như: xây dựng nhà tình nghĩa, ủng hộ vùng thiên tai, trao học bổng và trồng cây xanh… Đây cũng là một trong những hoạt động thiết thực, ý nghĩa và làm sâu sắc hơn tinh thần vì cộng đồng, bảo vệ môi trường của Hội, góp phần lan tỏa các giá trị tích cực, vì một Việt Nam xanh.

Các chuyên gia của Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam trong chuyến khảo sát tại mỏ sắt Thạch Khê, Hà Tĩnh.

Trong nhiệm kỳ tới, VIASEE sẽ phát huy các giá trị đã đạt được như thế nào để tiếp tục đẩy mạnh hoạt động của Hội?

PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang có những chủ trương lớn về cải cách hành chính, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hướng tới thực hiện khát vọng về một Việt Nam hùng cường - thịnh vượng. Hội Kinh tế môi trường Việt Nam cũng không nằm ngoài chủ trương đó.

Tôi cho rằng, việc sắp xếp lại đơn vị hành chính từ 63 tỉnh/thành còn 34 tỉnh/thành là một bước đi rất chiến lược. Điều này sẽ tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong đó, kinh tế môi trường là một mảnh ghép trong các vấn đề tổng thể của đất nước.

VIASEE phải tích cực tham gia vào các vấn đề quy hoạch, đánh giá tác động môi trường cũng như hệ sinh thái, qua đó thực hiện đúng đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước về bảo vệ môi trường, các Luật liên quan…. Từ đó, Hội sẽ có thêm các hoạt động cụ thể, đóng góp vào hành trình bước tới kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Ngoài ra, hiện nay Hội đã trở thành một tổ chức thành viên trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Do đó, Hội cần thực hiện tốt hơn nữa công tác mặt trận, công tác xã hội.

Nhìn lại 25 năm đã qua, ông có thể chia sẻ đôi chút về cảm nhận của bản thân trong tiến trình này và tương lai sắp tới?

PGS.TS Trương Mạnh Tiến: 25 đã qua là một hành trình có thể nói đủ dài với những người đã gắn bó với Hội cũng như với những người đã và đang quan tâm tới lĩnh vực kinh tế môi trường. Chúng tôi tự hào là những người tiên phong trong lĩnh vực này và đã có những đóng góp nhất định đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, trong công tác bảo vệ môi trường.

Trong hành trình đó, chúng tôi xin gửi lời cảm ơn tới các cơ quan, ban ngành, các tổ chức quốc tế, các cá nhân đã có sự đóng góp cho Hội. Nhờ đó, chúng tôi đã và đang thực hiện tốt sứ mệnh của mình, lôi cuốn sự tham gia của đông đảo tầng lớp trong công cuộc bảo vệ môi trường.

Bắt nhịp xu hướng phát triển của thời đại, thành công từ Đại hội lần thứ V nhiệm kỳ (2020-2025) của VIASEE đã xác định những khó khăn, thách thức trong bối cảnh mới, từ đó đề ra định hướng phát triển phù hợp trong thời gian tới.

Thời gian tới, VIASEE xác định sẽ trở thành Hội tiên phong thực hiện các định hướng lớn trong lĩnh vực kinh tế môi trường của Việt Nam giai đoạn 2025-2030 như: Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 và Chương trình phát triển ngành Công nghiệp môi trường Việt Nam giai đoạn 2025-2030.

Trong đó, Hội cần hướng tới các hoạt động trọng tâm về phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn (tăng trưởng xanh), phối hợp với các cơ quan chức năng và các tổ chức chung tay phát triển ngành công nghiệp môi trường, bảo vệ và xử lý ô nhiễm môi trường…

Tôi tin tưởng rằng, với đội ngũ nhân sự trẻ, năng động, sáng tạo, được trang bị đầy đủ kiến thức cùng hội tụ về Hội và các đơn vị thành viên, dưới sự dìu dắt của lớp lãnh đạo dày dạn kinh nghiệm, có năng lực chuyên môn đầu ngành, chắc chắn sẽ làm nên những thành công mới, thay đổi diện mạo cũng như nâng cao uy tín, vị thế của tổ chức, đưa con thuyền VIASEE giương buồm vươn ra biển lớn trong giai đoạn mới, bối cảnh mới. Tất cả sẽ cùng hướng tới mục tiêu: Vì một Việt Nam xanh!

Trân trọng cảm ơn PGS.TS Trương Mạnh Tiến!

Duy Khánh (thực hiện)