Petrovietnam: Vững vàng vai trò đảm bảo an ninh lương thực quốc gia

Việt Nam là đất nước có lợi thế về nông nghiệp và định hướng trở thành một trong những quốc gia có nền nông nghiệp phát triển hàng đầu thế giới, với nhiệm vụ không chỉ cung cấp lương thực cho 100 triệu dân mà còn từng bước khẳng định thương hiệu nông sản Việt trên thị trường toàn cầu. Trong 50 năm hình thành và phát triển, Petrovietnam đã có những đóng góp quan trọng vào nhiệm vụ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, bên cạnh sứ mệnh đảm bảo an ninh năng lượng; an ninh kinh tế; bảo vệ an ninh, chủ quyền quốc gia trên biển; thực hiện an sinh xã hội.

Ghi nhận những đóng góp của Petrovietnam trong vai trò đảm bảo an ninh lương thực, TS. Phùng Hà - Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với PetroTimes nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Tập đoàn.

PV: Một trong 5 chữ “An” đó là an ninh lương thực đã giúp Petrovietnam thực hiện sứ mệnh đóng góp to lớn vào nền nông nghiệp đất nước. Ông có đánh giá như thế nào về quá trình này của Petrovietnam từ góc nhìn lịch sử đến nay?

TS. Phùng Hà: Cùng với việc góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh kinh tế, an ninh quốc phòng và an sinh xã hội, Petrovietnam còn thực hiện sứ mệnh an ninh lương thực.

Nông nghiệp là trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế nước ta, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Từ một nước kém phát triển về nông nghiệp, phải nhập khẩu lương thực, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nước xuất khẩu nông - lâm - thủy sản hàng đầu thế giới. Trong hoạt động sản xuất nông nghiệp, phân bón là một trong những vật tư không thể thiếu, được sử dụng với khối lượng lớn hằng năm, góp phần đáng kể vào việc tăng năng suất cây trồng. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO), năng suất quyết định bởi khoảng 40 - 50% do phân bón.

Hai nhà máy sản xuất urê của Petrovietnam đóng vai trò quan trọng trong việc cung ứng urê cho nền nông nghiệp. Năng suất của cây trồng được quyết định bởi nhiều yếu tố, trong đó phân bón được coi là nhân tố chính. Bởi phân bón cung cấp đầy đủ các nguyên tố đa lượng, trung lượng và vi lượng, những thành phần dinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu sinh trưởng của cây trồng.

Thời điểm năm 2003, nước ta có một số nhà máy sản xuất phân bón vô cơ như supe lân, lân nung chảy, NPK,… nhưng tổng công suất không đáp ứng nhu cầu trong nước. Xét riêng về phân đạm urê, nước ta có duy nhất một nhà máy sản xuất phân đạm từ than đá là Công ty Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc, công suất 150.000 tấn/năm. Nghĩa là đáp ứng chưa tới 5% nhu cầu phân đạm urê của cả nước.

Năm 2004, Nhà máy Đạm Phú Mỹ thuộc Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo - Phú Mỹ) có công suất 740.000 tấn urê/năm được khởi công. Tính đến tháng 4/2024, PVFCCo đã sản xuất được 15 triệu tấn urê. Đến năm 2008, Nhà máy Đạm Cà Mau thuộc Công ty Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC) đi vào xây dựng, công suất 800.000 tấn urê hạt đục/năm. Nhà máy đạt sản lượng 10 triệu tấn urê vào ngày 7/12/2023. Đây là hai nhà máy do các đơn vị thành viên của Petrovietnam đầu tư.

Nhà máy Đạm Phú Mỹ được khởi công năm 2004.

Cho tới thời điểm này, hơn 25 triệu tấn urê chất lượng cao của hai nhà máy thuộc Petrovietnam cung ứng ra thị trường đã góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn Việt Nam, đáp ứng 70 - 80% nhu cầu phân đạm trên cả nước, góp phần đảm bảo an ninh lương thực, an ninh nông nghiệp quốc gia, khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ phân bón thế giới.

PV:Nếu điểm tên các nhà máy, công trình trọng điểm của Petrovietnam để hiện thực hóa sứ mệnh này, ông có ấn tượng như thế nào?

TS. Phùng Hà: Petrovietnam đã thực hiện sứ mệnh an ninh lương thực thông qua hai nhà máy sản xuất urê là Đạm Phú Mỹ (PVFCCo - Phú Mỹ) và Đạm Cà Mau (PVCFC), sử dụng nguồn nguyên liệu khí thiên nhiên cung ứng bởi Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS).

Xây dựng và vận hành hiệu quả hai nhà máy trên là thành tựu nổi bật trong lịch sử phát triển của Petrovietnam và ngành phân bón. Sản phẩm urê của hai nhà máy đã có mặt trên mọi miền đất nước, góp phần giải quyết vấn đề phụ thuộc vào nguồn urê nhập khẩu, ổn định thị trường trong nước, không những giảm đáng kể ngoại tệ nhập khẩu mà còn thực hiện xuất khẩu trong các năm gần đây.

Nhà máy Đạm Cà Mau được xây dựng từ năm 2008

Việc làm chủ công nghệ, vận hành nhà máy ổn định, hiệu quả, an toàn, giảm chi phí, đa dạng hóa sản phẩm, quan tâm đến các vấn đề môi trường,… là thành tích đáng tự hào của PVFCCo - Phú Mỹ, PVCFC nói riêng và của Petrovietnam nói chung.

Bên cạnh sứ mệnh bảo đảm an ninh lương thực, urê do hai nhà máy sản xuất còn đóng vai trò quan trọng đối với nhiều ngành khác như sản xuất công nghiệp (nhựa urer formaldehyde). Để sản xuất DEF (Diesel Exhaust Fluid) - tên gọi chung cho dung dịch xử lý khói thải từ động cơ diesel, cần có urê. Tình trạng khan hiếm DEF đã khiến Hàn Quốc chao đảo vào năm 2021. Nguồn cung nguyên liệu để sản xuất DEF cho Hàn Quốc khi đó chính là urê của Petrovietnam, với khối lượng hàng trăm nghìn tấn, giúp Hàn Quốc thoát khỏi cơn khủng hoảng DEF.

Urê từ hai nhà máy đạm của Petrovietnam từng giúp Hàn Quốc thoát khỏi cơn khủng hoảng DEF.

PV:Vai trò đảm bảo an ninh lương thực của Petrovietnam được đánh giá qua những con số và nhận định nào, thưa ông?

TS. Phùng Hà: Mặc dù là nước nông nghiệp nhưng trước năm 1986, Việt Nam luôn phải nhập khẩu gạo. Giai đoạn 1980-1985, trung bình mỗi năm nước ta phải nhập khẩu khoảng 1 triệu tấn gạo. Thực hiện đường lối đổi mới, năm 1989 Việt Nam xuất khẩu được 1,4 triệu tấn gạo, năm 1995 xuất khẩu trên 2 triệu tấn, năm 1996 xuất trên 3 triệu tấn.

Giai đoạn 2012-2016, xuất khẩu gạo đạt khoảng 6,5 - 8 triệu tấn. Những năm gần đây, sản lượng xuất khẩu liên tục tăng trưởng mạnh mẽ: năm 2020 xuất khẩu 6,1 triệu tấn, năm 2022 xuất khẩu 8,13 triệu tấn, năm 2024 xuất khẩu 9 triệu tấn. Có được thành tích trên nhờ sự kết hợp đồng bộ của rất nhiều yếu tố, trong đó vật tư đầu vào như phân bón đóng vai trò quan trọng.

Theo nhiều chuyên gia, xuất khẩu gạo năm 2025 và các năm tiếp theo của Việt Nam nhiều khả năng sẽ giảm cả về lượng và giá trị so với năm 2024. Việc cần làm là phải tổ chức lại sản xuất, áp dụng quy trình quản lý chặt chẽ, trong đó có sử dụng phân bón hiệu năng cao, giảm phát thải khí nhà kính để tạo ra những sản phẩm gạo chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Nhiệm vụ trên thuộc về các công ty phân bón trong nước, trong đó có hai nhà máy của Petrovietnam.

PV: Đảm bảo an ninh lương thực còn là tiền đề để nông sản Việt tiến sâu vào thị trường quốc tế, đem lại nguồn ngoại tệ to lớn. Theo ông, các sản phẩm phân bón của Petrovietnam đã đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế, theo xu hướng nông nghiệp xanh, giảm thiểu khí phát thải nhà kính như thế nào?

TS. Phùng Hà: Số liệu thống kê về xuất khẩu nông sản năm 2024 cho thấy, Việt Nam với kim ngạch đạt 62,4 tỷ USD thuộc top đầu các nước trên thế giới, đứng sau Mỹ xuất khẩu 147,9 tỷ USD, Hà Lan 103,4 tỷ USD, Trung Quốc 103 tỷ USD, Brazil 96,5 tỷ USD…

Việc áp dụng công nghệ mới giúp PVCFCCo - Phú Mỹ và PVCFC tạo ra các dòng sản phẩm tiết kiệm, giảm phát thải.

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông - lâm - thủy sản của Việt Nam tăng trên 18% so năm 2023, với 11 mặt hàng tiếp tục duy trì giá trị xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Trong đó, 7 mặt hàng đạt trên 3 tỷ USD. Đặc biệt, xuất khẩu rau quả, gạo, cà phê, hạt điều và hạt tiêu, những mặt hàng cần sử dụng vật tư đầu vào là phân bón đều có mức tăng trưởng hai con số (cà phê tăng 56,9%, hồ tiêu tăng 53,3%, cao su tăng 24,6%, gạo tăng 10,6%). Có được thành tựu trên là nhờ sự đóng góp của nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, trong đó có ngành phân bón với các sản phẩm chất lượng cao của hai nhà máy đạm thuộc Petrovietnam.

Nhờ không ngừng đầu tư, cải tiến công nghệ, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, phát triển đa dạng hóa sản phẩm, giữ vững chất lượng, sản phẩm của PVFCCo - Phú Mỹ và PVCFC liên tục đạt danh hiệu “Hàng Việt Nam chất lượng cao”, đáp ứng nhu cầu sinh trưởng của cây trồng và các vùng thổ nhưỡng của nước ta, khẳng định thương hiệu, vươn tầm quốc tế.

Nhằm hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050, tất cả các ngành đều phải vào cuộc. Biện pháp chung giảm phát thải khí nhà kính khi sử dụng phân bón gồm: Áp dụng sáng kiến 4Rs trong quản lý phân bón: đúng loại, đúng tỷ lệ, đúng lúc và đúng cách (right source, right rate, right time, right place); Sử dụng các loại phân bón hiệu quả cao (EEF) như phân đạm giải phóng chậm, có kiểm soát, phân nitơ ổn định (stabilized N fertilizer) hoặc phân dúi sâu (UDP) để tránh thất thoát nitơ, giảm phát sinh N2O; Phát triển rộng rãi các dạng phân bón đặc biệt như phân bón phân giải/tan chậm giúp tăng sự hấp thụ của cây trồng, đồng thời giảm tác hại đến môi trường.

Trong bối cảnh đó, hai nhà máy của Petrovietnam đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm giảm thiểu khí nhà kính. Từ năm 2020, Phú Mỹ đã hoàn thành đưa vào sử dụng dây chuyền thu hồi CO2 từ khí thải của Nhà máy Đạm Phú Mỹ. Khoảng 40.000 tấn CO2 thu hồi/năm được dùng để sản xuất thêm 60.000 tấn urê/năm, góp phần bảo vệ môi trường, giảm thiểu lượng khí nhà kính.

Hai nhà máy Đạm Phú Mỹ và Đạm Cà Mau đều thực hiện tiết giảm tiêu hao năng lượng theo tải hiện tại; tối ưu hóa hiệu quả sử dụng các nguồn nguyên liệu đầu vào; ứng dụng công nghệ ORC để phát điện từ các nguồn nhiệt thừa; phát triển bộ giải pháp dinh dưỡng tổng hợp với công nghệ Bio-coating, công nghệ phức hợp Humate, công nghệ phân bón nhả chậm (CRF và SRF), công nghệ BioMix… để phát triển các dòng phân bón mang lại hiệu quả cao cho sản xuất nông nghiệp, tăng năng suất và khả năng chống chịu sâu bệnh cho cây trồng, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính.

Việc áp dụng công nghệ mới đã giúp PVCFCCo - Phú Mỹ và PVCFC tạo ra các dòng sản phẩm đạm tiết kiệm, đạm kích kháng, đạm sinh học, đạm vi sinh..., qua đó giảm lượng urê bón từ 15-20%, phù hợp với mục tiêu giảm khí nhà kính, đồng thời tăng hiệu quả kinh tế cho nông dân.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Phương Thảo (thực hiện)