Peru: Các cựu Tổng thống liên tục bị kết án

2 bản án trong 2 ngày

Trong một loạt phán quyết bất thường kéo dài hai ngày, một hội đồng xét xử của Tòa án Tối cao Peru đã tuyên án cựu Tổng thống Pedro Castillo hơn 11 năm tù giam vì tội âm mưu giải tán Quốc hội. Trong phiên điều trần đặc biệt của Tòa án Tối cao được tổ chức tại nhà tù Barbadillo ở Lima hôm 27/11, ông Castillo đã bị kết tội âm mưu giải tán Quốc hội và nắm giữ quyền lực đặc biệt vào năm 2022.

Ông Alberto Fujimori khi được ân xá.

Ông Castillo đã bị tạm giam trước khi xét xử kể từ ngày 7/12/2022, sau khi ông bị bắt vì tuyên bố trên truyền hình quốc gia Peru rằng ông sẽ giải tán Quốc hội, điều hành bằng sắc lệnh, tổ chức lại hệ thống tư pháp và triệu tập một Hội đồng Lập hiến. Tuyên bố của ông đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình khiến khoảng 50 người thiệt mạng trên khắp đất nước.

Ban đầu, các công tố viên cáo buộc ông tội nổi loạn chống lại nhà nước và đề nghị mức án 34 năm tù, nhưng Tòa án Tối cao phán quyết rằng tội danh cụ thể đã không được thực hiện. Thay vào đó, ông bị kết tội âm mưu, với mức án nhẹ hơn.

Theo phán quyết, ông Castillo đã "chiếm đoạt quyền lực" và cố gắng giải tán Quốc hội mà không đáp ứng các yêu cầu của hiến pháp. Cựu lãnh đạo này vẫn khẳng định mình vô tội trong suốt phiên tòa, lập luận rằng những phát biểu trên truyền hình của ông chỉ là một "bài phát biểu chính trị" thể hiện "sự phản đối của người dân", chứ không phải là một bài diễn văn chính thức gửi đến toàn quốc.

Hôm 26/11, chỉ một ngày trước khi ông Castillo bị tuyên án, một tòa án ở Lima đã tuyên án cựu Tổng thống Martin Vizcarra 14 năm tù giam vì tội nhận hối lộ. Các công tố viên cáo buộc ông Vizcarra nhận tiền từ các nhà thầu tư nhân để đổi lấy các hợp đồng công trình công cộng trong thời gian ông giữ chức thống đốc Moquegua từ năm 2011 đến năm 2014.

Cựu Tổng thống Vizcarra lãnh đạo Peru từ năm 2018 đến năm 2020, đã phủ nhận mọi hành vi sai trái. Khi rời phiên điều trần cuối cùng vài ngày trước, ông nói với các phóng viên rằng "các doanh nhân tư nhân đã đưa ra những tuyên bố mà họ không thể xác minh trong phiên tòa" và "không có lý do chính đáng để kết án".

Trước khi nhiệm kỳ tổng thống của ông bị rút ngắn vào năm 2020, ông Vizcarra đã bị luận tội vì chính vụ án này. Hiện tại, ông sẽ trở lại nhà tù Barbadillo, nơi ông sẽ cùng với các cựu tổng thống Castillo, Alejandro Toledo và Ollanta Humala đi theo con đường của cựu Tổng thống Alberto Fujimori.

Quá nhiều cựu tổng thống ngồi tù

Với việc 2 ông Castillo và Vizcarra bị kết án, Peru đã bổ sung thêm hai cựu nguyên thủ quốc gia vào danh sách dài các tổng thống bị điều tra hoặc kết án kể từ đầu những năm 2000. Đất nước này đã trải qua 7 đời tổng thống trong 7 năm, và hầu hết các cựu tổng thống trong 20 năm qua đều phải đối mặt với các cáo buộc tham nhũng hoặc lạm dụng quyền lực và bị tuyên án tù. Danh sách này bao gồm ông Fujimori, thụ án tù 25 năm; ông Toledo thụ án 33 năm, ông Humala 15 năm; và ông Pedro Pablo Kuczynski, bị quản thúc tại gia trong 3 năm.

Quá nhiều cựu tổng thống ở Peru đã vi phạm pháp luật đến mức đất nước này đã phải thành lập một nhà tù đặc biệt dành riêng cho họ - và nó đã chật kín. Đó là nhà tù Barbadillo, nằm trong khuôn viên của một học viện cảnh sát tại một khu dân cư lao động ở ngoại ô Lima. Do bạo lực và tình trạng quá tải tại các nhà tù tiêu chuẩn của Peru, một phần của khu nhà tù đã được chuyển đổi thành một loại nhà tù VIP với ba phòng giam được xây dựng riêng, trông giống như những căn hộ nhỏ.

Tù nhân đầu tiên của nhà tù Barbadillo là cựu Tổng thống Fujimori, ông đã đến đây vào năm 2007. Ông thụ án 25 năm tù vì vi phạm nhân quyền nhưng đã được ân xá. Cựu Tổng thống Castillo đã đến đây vào tháng 12/2022 sau khi bị bắt vì cố gắng giải tán quốc hội và cai trị bằng sắc lệnh. Cựu Tổng thống Toledo, người phải đối mặt với cáo buộc rửa tiền từ thời còn làm tổng thống vào đầu những năm 2000, đã đến nhà tù này vào tháng 4/2023.

Hầu như mọi tổng thống Peru trong ba thập kỷ qua đều bị cáo buộc tham nhũng. Trong hầu hết các trường hợp này, họ đều vướng vào một vụ bê bối rộng lớn liên quan đến Odebrecht, một công ty xây dựng của Brazil đã thừa nhận đã trả 800 triệu USD tiền lại quả cho các chính trị gia trên khắp Mỹ Latinh để đổi lấy các hợp đồng công trình công cộng.

Ông Kuczynski được bầu vào năm 2016 nhưng đã bị buộc phải rời nhiệm sở 19 tháng sau đó bởi Quốc hội do phe đối lập kiểm soát cáo buộc ông "bất lực về mặt đạo đức". Ông Kuzynski cũng có liên quan đến vụ bê bối Odebrecht. Nhưng những cáo buộc chống lại ông đã được khơi lại từ đầu những năm 2000 khi ông còn là Bộ trưởng Tài chính Peru. Thay vì đến Barbadillo, ông Kuczynski đã bị quản thúc tại gia 3 năm và vẫn chưa phải ra tòa. "Tôi vẫn đang tự bào chữa cho mình", ông nói với NPR trong một cuộc phỏng vấn tại nhà riêng. Ông nói thêm: "Điều quan trọng, hơn cả những gì đã xảy ra với tôi, là những gì đã xảy ra với Peru".

Quả thực, việc ông Kuczynski bị lật đổ đã châm ngòi cho nhiều năm hỗn loạn. Người kế nhiệm ông là cựu Tổng thống Vizcarra đã bị buộc phải từ chức, rồi nhanh chóng được phục chức, rồi lại bị buộc phải rời nhiệm sở một lần nữa. Rồi vị tổng thống kế nhiệm là ông Manuel Merino chỉ tại vị chưa đầy một tuần. Một vị khác, bà Mercedes Aráoz, chỉ tại vị được một ngày.

Trương Hùng (Tổng hợp)