Ông Zelensky rút lại đạo luật gây tranh cãi sau làn sóng phản đối

Đạo luật ban đầu, được Quốc hội Ukraine thông qua vào ngày 22/7, đặt Cục Phòng chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) và Văn phòng Công tố viên chống tham nhũng đặc biệt Ukraine (SAPO) dưới sự kiểm soát của một tổng công tố viên do tổng thống bổ nhiệm. Ông Zelensky ban đầu bảo vệ đạo luật này, với lập luận rằng nó cần thiết để đẩy nhanh các cuộc điều tra, tăng cường kết án và ngăn chặn sự can thiệp của Nga vào hệ thống tư pháp.

Động thái trên diễn ra sau khi lực lượng an ninh Ukraine bắt giữ 2 quan chức chống tham nhũng vì nghi ngờ có liên hệ với Nga, đồng thời tiến hành các cuộc lục soát quy mô lớn nhắm vào nhân viên của các cơ quan này.

Tổng thống Ukraine tuyên bố đạo luật mới sẽ bảo vệ hệ thống thực thi pháp luật khỏi ảnh hưởng của Moscow. Tuy nhiên, thay vì nhận được sự ủng hộ, nó lại vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ công chúng và cộng đồng quốc tế.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Volodymyr Zelensky/X

Hàng nghìn người dân Ukraine đã xuống đường biểu tình ở các thành phố lớn như Kiev, Kharkiv và Odesa, bất chấp các hạn chế tụ tập công cộng theo lệnh thiết quân luật. Đây là làn sóng biểu tình lớn nhất kể từ khi xung đột quân sự với Nga bùng phát từ tháng 2/2022.

Những người biểu tình giương cao biểu ngữ yêu cầu phủ quyết đạo luật, với lo ngại việc kiểm soát NABU và SAPO sẽ làm suy yếu nỗ lực chống tham nhũng, một yêu cầu then chốt trong quá trình Ukraine gia nhập Liên minh châu Âu (EU). Các nhà bình luận cũng chỉ trích động thái này là dấu hiệu của sự thụt lùi dân chủ, làm tổn hại đến hình ảnh của Tổng thống Zelensky.

Áp lực quốc tế cũng nhanh chóng gia tăng. Ủy ban châu Âu, thông qua phát ngôn viên của Chủ tịch Ursula von der Leyen, cảnh báo đạo luật mới là một “bước lùi nghiêm trọng” đối với lộ trình Ukraine gia nhập EU, nơi vốn xem pháp quyền và chống tham nhũng là những yếu tố cốt lõi.

Tổ chức Minh bạch Quốc tế chi nhánh Ukraine lên án quyết định của Quốc hội nước này, khi cho rằng nó làm suy yếu một trong những cải cách quan trọng nhất kể từ cuộc Cách mạng Nhân phẩm năm 2014.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng bày tỏ lo ngại, khi nhấn mạnh việc hạn chế quyền hạn của các cơ quan chống tham nhũng có thể gây tổn hại đến sự ổn định kinh tế vĩ mô và tăng trưởng của Ukraine, một quốc gia đang chật vật vì xung đột vũ trang.

Trước sức ép từ cả trong và ngoài nước, Tổng thống Zelensky đã thay đổi lập trường. Trong bài phát biểu video hàng đêm ngày 24/7, ông thông báo một dự luật mới đang được soạn thảo với sự tham gia của NABU, SAPO, các chuyên gia pháp lý Ukraine và quan chức từ các nước đồng minh phương Tây.

Ông Zelensky mô tả dự luật mới mang tính “cân bằng hơn”, trong đó đảm bảo “các công cụ thực sự” để củng cố hệ thống thực thi pháp luật và bảo vệ các cơ quan chống tham nhũng khỏi bất kỳ sự can thiệp chính trị hay nước ngoài nào, đặc biệt là từ Nga. Văn bản này cũng nhấn mạnh tổng công tố viên và các phó công tố viên không được phép ra lệnh hoặc can thiệp vào công việc của NABU và SAPO.

Dù không trực tiếp đề cập đến các cuộc biểu tình trong bài phát biểu, nhà lãnh đạo 47 tuổi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “tôn trọng quan điểm của tất cả người dân Ukraine” và bày tỏ sự cảm kích đối với những ai “đứng về phía Ukraine”. Ông cũng kêu gọi duy trì sự đoàn kết trong bối cảnh đất nước đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng từ cuộc xung đột với Nga.

NABU và SAPO nhanh chóng hoan nghênh động thái trên, khi tuyên bố dự luật mới sẽ khôi phục toàn bộ quyền hạn thủ tục và đảm bảo độc lập cho họ. Các cơ quan này kêu gọi Quốc hội Ukraine nhanh chóng thông qua luật mới để tránh gián đoạn các vụ án đang điều tra.

Chủ tịch Quốc hội Ukraine Ruslan Stefanchuk cho biết dự luật sẽ được xem xét tại phiên họp toàn thể tiếp theo, dù các nghị sĩ dự kiến bắt đầu kỳ nghỉ hè trong tuần này. Tuy nhiên, nhóm các nghị sĩ đối lập, dẫn đầu bởi Oleksiy Goncharenko từ đảng Holos, đã chỉ trích cách tiếp cận "nước đôi" của Tổng thống Zelensky. “Họ gây ra vấn đề, rồi lại giải quyết một cách anh hùng. Thật là những kẻ bắt chước vĩ đại”, ông Goncharenko tuyên bố.

Cuộc khủng hoảng nội bộ Ukraine xảy ra trong bối cảnh nước này đang đối mặt với những thách thức lớn trên chiến trường. Nga tiếp tục đẩy mạnh tấn công bằng không kích và pháo kích vào các thành phố như Kharkiv và Odesa, khiến nhiều dân thường thương vong. Đồng thời, tương lai của các gói viện trợ quân sự từ Mỹ và châu Âu đối với Ukraine vẫn là dấu hỏi lớn.

Việc Tổng thống Zelensky rút lại đạo luật kiểm soát cơ quan chống tham nhũng cho thấy sự nhạy cảm của Chính phủ Kiev trước áp lực từ người dân và các đối tác quốc tế. Tuy nhiên, động thái này cũng làm dấy lên câu hỏi về tính minh bạch trong quá trình ra quyết định của giới lãnh đạo, nhất là khi Ukraine đang nỗ lực duy trì hình ảnh một quốc gia dân chủ và cải cách giữa tình hình chiến sự khốc liệt.

Việt Anh