'Ở Võ Nhai, người dân nói ngồi trên mỏ vàng nhưng là nơi nghèo nhất tỉnh'

Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều nay cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

Tại sao giá cao thế mà người ta vẫn lao vào?

Trình bày tờ trình, Quyền Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, việc sửa đổi luật nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn, đặc biệt là các vấn đề về cơ chế cấp phép, khai thác, sử dụng khoáng sản phục vụ xây dựng các công trình, dự án quan trọng quốc gia; dự án đầu tư khẩn cấp, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định.

Dự thảo sửa đổi, bổ sung quy định trong cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm 3, nhóm 4 để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Quyền Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng. Ảnh: Quốc hội

Dự thảo cho phép cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép thăm dò xuống sâu, mở rộng đối với tổ chức, cá nhân đang khai thác khoáng sản hợp pháp mà không phải điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản trước khi cấp giấy phép thăm dò. Dự thảo cũng bổ sung các quy định về quản lý đất hiếm.

Phát biểu ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, tình trạng giá vật liệu xây dựng ở nhiều nơi hiện rất cao, kéo theo hiệu ứng giá của các vật liệu khác, ảnh hưởng đến các công trình.

Ông nêu về những cuộc đấu giá mỏ khoáng sản xuyên đêm, giá cao bất thường… Do đó, dự thảo cần nhấn mạnh vai trò quản lý, cũng như thiết kế các quy định để xử lý phù hợp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu. Ảnh: Quốc hội

Phó Chủ tịch Quốc hội cho hay: "Tại sao giá cao thế mà người ta vẫn lao vào? Do việc khảo sát đánh giá trữ lượng, người ta đấu giá 1 nhưng có thể khai thác lên 2, 3. Mỏ có 300 nghìn mét khối nhưng thực tế có thể cao hơn, sau đấu giá quản lý không chặt nên người ta khai thác bù chứ không thể giá cao bất hợp lý mà có lời được".

Ông đề nghị quan tâm công tác quản lý để tạo điều kiện về thủ tục nhưng phải quản lý được, tránh lợi dụng gây thất thoát, lãng phí.

Cần có cơ chế quản lý chặt chẽ đất hiếm

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải chia sẻ khi từng công tác tại Thái Nguyên - địa phương có nhiều mỏ khoáng sản. Bà bày tỏ băn khoăn về việc đấu giá mỏ đẩy giá lên rất cao, trong khi doanh nghiệp hoạt động phải dựa trên lợi nhuận.

"Bây giờ trữ lượng là 10, đấu giá lên 20 nhưng thực tế họ ngầm thấy trữ lượng 100 nên sau này khai thác lên 30, 40 thì vẫn thắng. Từ thực tiễn thấy rằng việc đánh giá trữ lượng là hết sức quan trọng", bà Hải phân tích.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cũng lưu ý đến công tác bảo vệ môi trường, hoàn thổ sau khai thác cần quan tâm hơn quyền lợi của địa phương và cộng đồng nơi có khoáng sản.

"Như Võ Nhai ở Thái Nguyên có mỏ vàng, người dân nói ngồi trên mỏ vàng nhưng là nơi nghèo nhất tỉnh", bà Hải cho hay.

Về đất hiếm, bà cũng nhìn nhận đây là loại hàng hóa đặc biệt, trong đó có liên quan đến sản xuất chip bán dẫn. Do đó cần phải có những cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đến loại hình khoáng sản này.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải. Ảnh: Quốc hội

Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng nên có chương riêng về khoáng sản chiến lược, trong đó có đất hiếm để vừa đảm bảo yêu cầu về khung pháp lý thể chế hóa chủ trương của đảng, có tính bao quát và giao Chính phủ quy định với từng loại khoáng sản chiến lược.

“Đây là vấn đề quan trọng trong đó có các khoáng sản chiến lược bên cạnh đất hiếm khác như titan; uranium để có khung pháp lý để quản lý. Như vậy sẽ điều chỉnh tổng thể và khái quát hơn, phù hợp hơn với tình hình thực tiễn”, ông Tùng nói.

Phát biểu làm rõ thêm, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ, việc sửa luật lần này chủ yếu tập trung vào các dự án đầu tư công, như đường cao tốc, công trình trung ương và địa phương và phạm vi rõ ràng liên quan nguyên vật liệu nhóm 3, nhóm 4.

Các quy định tạo sự linh hoạt nhưng phải kiểm soát quyền lực, bảo vệ môi trường, tránh trục lợi, rõ trách nhiệm sau khi phân cấp, phân quyền.

Về khoáng sản chiến lược như đất hiếm. Phó Thủ tướng cho rằng phải quản lý bằng cơ chế đặc biệt, phải có chiến lược, từ khâu điều tra, thăm dò, khai thác, chế biến…

Trần Thường