Ô nhiễm không khí nghiêm trọng ở Hà Nội, người dân bảo vệ sức khỏe như thế nào?

Từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 12, Hà Nội trải qua một trong những đợt ô nhiễm không khí nặng nhất trong nhiều năm. Đợt này bắt đầu từ ngày 28/11 và kéo dài đến khoảng 5/12, với điểm đỉnh vào sáng 2/12 khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình toàn thành phố lên tới khoảng 283 – mức “rất xấu”, tiệm cận “nguy hại”.

Ở mức này, Hà Nội liên tục nằm trong nhóm những thành phố ô nhiễm nhất thế giới trong ngày, sánh ngang hoặc vượt qua các "điểm nóng" quen thuộc như Delhi, Lahore hay Baghdad. Người dân ra đường dễ dàng cảm nhận được không khí đặc quánh, mùi khét nhẹ, tầm nhìn giảm rõ rệt. Các tòa nhà cao tầng ở khu vực Trần Duy Hưng, Láng Hạ, Bắc Từ Liêm… như "biến mất" trong lớp sương mù trắng đục.

Ô nhiễm không khí tại Hà Nội trong những ngày qua ở mức "rất xấu". (Ảnh minh họa)

BS Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam cho biết, đợt ô nhiễm này không phải do một nguyên nhân đơn lẻ, mà là kết quả cộng hưởng của nhiều yếu tố như hiện tượng nghịch nhiệt do lớp không khí lạnh sát mặt đất bị "đè" bởi lớp không khí ấm phía trên, khiến các chất ô nhiễm từ xe cộ, xây dựng, nhà máy… bị giữ lại ở tầng thấp, không thoát lên cao được; lặng gió, độ ẩm thay đổi cộng với nguồn thải nội tại lớn từ khói bụi giao thông, công trình xây dựng, nhà máy, làng nghề, cộng với việc đốt rác và rơm rạ ở vùng ven thành phố…

Bác sĩ Hoàng nhấn mạnh, khi AQI tiến tới ngưỡng 200-300, gây ra nhiều nguy cơ cho toàn bộ cộng đồng. Người khỏe mạnh bắt đầu thấy tức ngực, khó thở, ho khan, cay mắt. Người có bệnh nền và người già, trẻ nhỏ đứng trước nguy cơ nhập viện vì hen, viêm phổi, đột quỵ, nhồi máu cơ tim.

Theo chuyên gia này, bụi mịn PM2.5 là “kẻ giết người thầm lặng”. Chính vì quá nhỏ nên chúng không bị chặn lại ở mũi hay họng như bụi to, mà có thể đi sâu vào tận đáy phổi. Bụi đi thẳng qua khí quản, phế quản, xuống tới phế nang – nơi trao đổi oxy với máu. Tại đây, một phần các hạt bụi, đặc biệt là loại siêu mịn, có thể xuyên qua lớp màng rất mỏng giữa phế nang và mao mạch, đi thẳng vào máu.

"Trên bề mặt các hạt bụi này thường “đính” thêm kim loại nặng (chì, cadimi…), các chất hữu cơ độc hại và cả độc tố vi khuẩn. Nói cách khác, chúng giống như những “xe chở chất độc” chạy khắp cơ thể", BS Hoàng nói.

BS Hoàng cảnh báo, trong đợt ô nhiễm nặng, các bệnh viện tuyến cuối ở Hà Nội, đặc biệt là khoa Hô hấp, Nhi, Tim mạch, thường rơi vào cảnh quá tải. Số trẻ em nhập viện vì viêm phổi, viêm tiểu phế quản, hen tăng rõ rệt. Các phòng khám ghi nhận rất nhiều trường hợp ho kéo dài, khó thở, đau ngực, mệt mỏi.

BS Nguyễn Huy Hoàng.

Một số nhóm đặc biệt dễ bị tổn thương như: Trẻ nhỏ (đặc biệt dưới 5 tuổi), dễ mắc viêm tiểu phế quản, viêm phổi, cơn hen cấp, ho dai dẳng, khò khè, ngủ không yên, ăn kém. Về lâu dài, có thể không đạt được dung tích phổi tối đa khi trưởng thành;

Người cao tuổi (trên 60 tuổi) dễ gặp cơn thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim; đột quỵ não do cục máu đông. Và viêm phổi nặng, suy hô hấp khó điều trị.

Người có bệnh nền hô hấp và tim mạch như bệnh nhân hen, phổi tắc nghẽn mãn tính, suy tim… chỉ cần nồng độ PM2.5 (bụi mịn) tăng nhẹ cũng có thể bị đợt cấp khó thở tăng lên, phải tăng liều thuốc, thậm chí nhập viện cấp cứu. Với nhóm này, khi AQI trên 150–200, khuyến cáo là nên hạn chế tối đa ra khỏi nhà.

Để tự bảo vệ trước "làn sóng bụi mịn", BS Hoàng khuyến cáo: "Trong bối cảnh ô nhiễm liên tục, các biện pháp "thủ công" như bịt khẩu trang vải, đóng cửa cho đỡ bụi… là chưa đủ. Người dân cần một chiến lược phòng vệ nhiều lớp, bao gồm: Khẩu trang đúng chuẩn, kiểm soát không khí trong nhà và chăm sóc đường hô hấp, dinh dưỡng".

Đồng thời, sau khi đi ngoài đường về, nên xịt rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc nước biển sâu. Điều này giúp loại bỏ bụi bám trên niêm mạc, giữ ẩm đường thở và hỗ trợ hệ thống lông chuyển đẩy bụi ra ngoài.

Trước khi đi ngủ, súc họng bằng nước muối để giảm nguy cơ viêm nhiễm vùng họng và thanh quản.

Trần Hằng