Ô nhiễm không khí làm tăng mạnh nguy cơ sa sút trí tuệ

Mức độ ô nhiễm trên đường phố ở Vương quốc Anh là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ.

Các nhà nghiên cứu ước tính căn bệnh sa sút trí tuệ sẽ ảnh hưởng đến khoảng 57 triệu người trên toàn thế giới và con số này dự kiến sẽ tăng lên ít nhất 150 triệu ca vào năm 2050. Kết quả nghiên cứu do các nhà nghiên cứu tại đơn vị dịch tễ học thuộc Hội đồng Nghiên cứu Y khoa của Đại học Cambridge tổng hợp từ 51 nghiên cứu trên toàn cầu và phân tích dữ liệu từ hơn 29 triệu người đã tiếp xúc với các chất ô nhiễm không khí trong thời gian ít nhất 1 năm.

Mặc dù ô nhiễm không khí đã được xác định là một yếu tố nguy cơ gây sa sút trí tuệ, nhưng nghiên cứu này - được xem là nghiên cứu toàn diện nhất từ trước đến nay - đã phát hiện mối liên hệ giữa 3 loại chất ô nhiễm không khí (bụi mịn PM2.5, khí NO2 và bồ hóng) với nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ.

Trong đó, đặc biệt nguy hiểm nhất là bụi mịn PM2.5 - những hạt rất nhỏ phát sinh chủ yếu từ khí thải giao thông, nhà máy và các hoạt động xây dựng, có thể đi sâu vào phổi, thậm chí lên não gây viêm nhiễm và tổn thương thần kinh. Nghiên cứu chỉ ra rằng cứ mỗi khi nồng độ PM2.5 tăng thêm 10 µg/m3, nguy cơ mất trí nhớ tăng 17%. Với khí NO2 (phát sinh từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch), nguy cơ tăng 3% với mỗi 10 µg/m3. Riêng bồ hóng - phát sinh từ các nguồn như khí thải xe cộ và đốt củi, mỗi khi tăng thêm 1 µg/m3 thì nguy cơ mất trí nhớ tăng tới 13%.

Nồng độ bồ hóng và PM2.5 đã đạt gần hoặc vượt mức này vào năm 2023 tại các địa điểm ven đường ở trung tâm London, Birmingham và Glasgow. Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng mất trí nhớ là bệnh Alzheimer. Tại Anh, có khoảng 982.000 người mắc bệnh này. Các triệu chứng bao gồm mất trí nhớ, khó tập trung và thay đổi tâm trạng.

Tiến sĩ Haneen Khreis, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết công trình này cung cấp thêm "bằng chứng củng cố nhận định rằng việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí ngoài trời là một yếu tố nguy cơ dẫn đến khởi phát sa sút trí tuệ ở những người trưởng thành trước đó hoàn toàn khỏe mạnh". Bà nhấn mạnh: "Giảm ô nhiễm không khí không chỉ bảo vệ sức khỏe người dân mà còn mang lại lợi ích lớn về xã hội và kinh tế, giảm gánh nặng cho người bệnh, gia đình và hệ thống y tế".

Ô nhiễm không khí ở London vào năm 2015 .

Theo các nhà khoa học, không khí ô nhiễm làm tăng nguy cơ mắc Alzheimer và đặc biệt mạnh hơn ở chứng sa sút trí tuệ do mạch máu não bị suy yếu. Họ cũng chỉ ra rằng các cộng đồng nghèo, thu nhập thấp thường tiếp xúc nhiều hơn với ô nhiễm không khí nên cần chính sách kiểm soát ô nhiễm chặt chẽ hơn và công bằng hơn.

Nhóm nghiên cứu cũng kêu gọi các quốc gia nhanh chóng đưa ra các chính sách hiệu quả, nhất là trong quy hoạch đô thị, giao thông và kiểm soát môi trường để bảo vệ sức khỏe não bộ của người dân trước hiểm họa từ ô nhiễm không khí.

Tiến sĩ Isolde Radford, quản lý chính sách cấp cao tại Tổ chức Nghiên cứu Alzheimer Vương quốc Anh, cho biết: "Nghiên cứu này bổ sung thêm bằng chứng về việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí - từ khói xe cộ cho tới lò đốt củi - làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ".

"Ô nhiễm không khí là một trong những yếu tố nguy cơ gây sa sút trí tuệ có thể thay đổi được nhưng đây không phải là vấn đề mà cá nhân có thể tự mình giải quyết. Đó là lý do vai trò lãnh đạo của chính phủ trở nên vô cùng quan trọng. Mặc dù kế hoạch y tế 10 năm đã thừa nhận tác hại của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe nhưng vẫn cần nhiều hành động hơn nữa để đối phó với mối đe dọa vô hình này.

Tổ chức Nghiên cứu Alzheimer Vương quốc Anh đang kêu gọi một phương pháp tiếp cận táo bạo, liên chính phủ - một chiến lược huy động sự phối hợp giữa các bộ, không chỉ riêng ngành y tế mà còn bao gồm cả Bộ Môi trường, Thực phẩm và Nông thôn (Defra) - để cùng phối hợp hành động nhằm giải quyết các nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ sa sút trí tuệ" - Tiến sĩ Isolde Radford nói.

vtv.vn