Ô nhiễm không khí là vấn đề cấp bách cần giải quyết

Hoạt động giao thông đường bộ được xác định là nguyên nhân lớn nhất gây ra tình trạng ô nhiễm không khí.

Mối lo này ngày càng tăng thêm khi Thành phố nhiều lần bị xếp vào top 5 trong số các thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

Mối nguy hại ô nhiễm từ bụi mịn

Các nguồn gây ô nhiễm môi trường không khí chính được xác định bao gồm: Hoạt động giao thông vận tải; sản xuất công nghiệp; xây dựng; nông nghiệp, dân sinh (đốt sinh khối, đốt rác không kiểm soát…). Trong đó, giao thông đường bộ được xác định là nguồn gây ô nhiễm không khí chính, báo động nhất là ô nhiễm liên quan đến bụi.

Cụ thể, hoạt động giao thông đường bộ phát sinh khoảng 63% tổng lượng phát thải PM2.5 tại thành phố (số liệu đo lường trước sáp nhập). Kết quả quan trắc từ 2020 đến nay cũng cho thấy, một số thời điểm nồng độ bụi tổng (TSP) và bụi mịn PM10 và PM2.5) tại các vị trí có mật độ giao thông cao, vượt ngưỡng cho phép từ 1,5-2 lần.

Về tác động đến sức khỏe từ bụi mịn, các chuyên gia y tế cảnh báo: Ô nhiễm bụi mịn gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe, bao gồm các bệnh hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản mãn tính và ung thư phổi; các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, cao huyết áp; các vấn đề về não bộ như suy giảm trí nhớ, tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và Parkinson. Ngoài ra, bụi mịn còn ảnh hưởng đến da, hệ miễn dịch và có thể làm trầm trọng thêm các bệnh mãn tính khác.

Về chất lượng không khí nói chung, kết quả quan trắc tại trạm quan trắc của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (200 Lý Chính Thắng, phường Bàn Cờ) trong 205 ngày (từ 1/1 đến 27/7/2025) cho thấy: Số ngày chất lượng không khí đạt mức tốt đạt tỷ lệ 60% (123 ngày), đạt mức trung bình là 37% (76 ngày), số ngày chất lượng không khí ở mức kém là 3% (6 ngày).

Tuy kết quả này là khá tích cực nhưng theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố xác định ô nhiễm không khí là vấn đề cấp bách cần giải quyết, khắc phục nên việc tăng cường kiểm soát chặt chẽ, hạn chế đến mức thấp nhất phát thải để bảo đảm chất lượng môi trường không khí ở mức an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng vẫn là vấn đề hết sức quan trọng, nhất là trong bối cảnh điều kiện khí tượng thay đổi bất thường như hiện nay.

Chia sẻ thêm về những hạn chế trong công tác phòng ngừa tình trạng ô nhiễm không khí, bà Ngô Nguyễn Ngọc Thanh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, mặc dù có nhiều nỗ lực nhưng công tác quản lý chất lượng môi trường không khí còn một số hạn chế như: Thành phố chưa triển khai được các trạm quan trắc liên tục tự động ảnh hưởng đến công tác giám sát, dự báo, cảnh báo chất lượng không khí; việc giám sát, xử lý vi phạm đối với các vi phạm về đốt phụ phẩm nông nghiệp, đốt rác không đúng quy định, bụi từ các công trình xây dựng, bụi cuốn từ mặt đường… chưa được hiệu quả, triệt để.

Triển khai các kế hoạch giảm thiểu trước mắt và dài hạn

Để triển khai hiệu quả các giải pháp phòng ngừa, thích ứng, Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành và tập trung triển khai công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí gắn với Chương trình giảm ô nhiễm môi trường giai đoạn 2020-2030 và Kế hoạch tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí giai đoạn 2024-2025, nhất là công tác kiểm soát ô nhiễm bụi PM10 và PM2.5.

Cụ thể, bảy nhóm giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm không khí bao gồm: Triển khai các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu phát thải gây ô nhiễm không khí đối với từng ngành, lĩnh vực song song với công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường không khí.

Nâng cao năng lực quan trắc, dự báo, cảnh báo chất lượng môi trường không khí; bồi dưỡng nguồn nhân lực về quản lý chất lượng; tuyên truyền, vận động nhân dân hạn chế phát sinh khí thải, đặc biệt là biết cách nhận biết, dự phòng, bảo vệ sức khỏe trong điều kiện không khí bị ô nhiễm;

Bên cạnh đó là giải pháp về phát triển công viên và cây xanh công cộng, tăng cường mảng xanh tại các khu dân cư, cơ quan, trường học, hộ gia đình trên địa bàn thành phố.

Hoạt động xây dựng cũng là một trong các nguyên nhân gây nên ô nhiễm về bụi mịn.

Thành phố cũng ưu tiên nguồn lực tài chính, đa dạng hóa nguồn lực cho hoạt động quản lý chất lượng môi trường không khí; Thực hiện các giải pháp hợp tác quốc tế và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực quản lý chất lượng môi trường không khí.

Ngoài ra, thành phố cũng triển khai đồng bộ với các giải pháp cắt thải khí nhà kính và nhiều kế hoạch, chương trình khác về ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm phát thải các-bon, phát triển công viên và cây xanh công cộng giai đoạn 2020-2030...

Thành phố cũng xác định tập trung các nguồn lực triển khai quyết liệt, đồng bộ và hiệu quả các giải pháp từ chính sách quản lý, quy hoạch, kỹ thuật và truyền thông đối với các nội dung trọng tâm gồm: Quy hoạch thành phố theo hướng xanh, bền vững; rà soát xây dựng cơ sở dữ liệu nguồn thải có phát sinh khí thải, kiểm kê phát thải;…

Tập trung tháo gỡ các rào cản, vướng mắc để triển khai đầu tư, nâng cao năng lực quan trắc môi trường phục vụ công tác dự báo, cảnh báo và ứng phó tình trạng ô nhiễm không khí.

Tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí trong lĩnh vực giao thông thông qua đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư phát triển hạ tầng giao thông công cộng, tăng cường kiểm soát phát thải, kiểm soát khí thải phương tiện giao thông,…

Triển khai các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu phát thải khí thải, kiểm soát
hiệu quả bụi, khí thải phát sinh từ hoạt động xây dựng, nông nghiệp, dân sinh, sản xuất, kinh doanh.

Ngoài ra, thành phố cũng chú trọng công tác bồi dưỡng nguồn nhân lực quản lý môi trường không khí, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về ô nhiễm không khí thông qua nhiều hình thức; nghiên cứu ứng dụng mô hình trí tuệ nhân tạo phục vụ công tác dự báo, cảnh báo ô nhiễm không khí.

QUANG QUÝ