Nước Nga, bộ phim 'Bài ca người lính' và những cánh đồng Nga

Vụt hiện trước tôi một nước Nga đau khổ, bao dung, yêu thương, thánh thiện. Một nước Nga trong trẻo như những rừng bạch dương, dịu nhẹ như tuyết đầu mùa, trầm tĩnh và chất chứa như những cánh đồng đất đen bất tận, nồng nhiệt như rượu vodka.

Nước Nga của Lev Tolstoi và Dostoievski, của Pasternak, Esenhin và Ioxip Brodsky… Nước Nga của đạo diễn điện ảnh thiên tài G.M.Chukhrai với “Bài ca người lính” - một kiệt tác điện ảnh.

Đây là bộ phim đen trắng mà ngay lúc mới trình chiếu đã đứng vào hàng những tác phẩm cổ điển của điện ảnh thế giới.

Trước hết, đó là bộ phim với ngôn ngữ cực kỳ giản dị, giản dị như tính cách Nga. Đó là bản thánh ca của tình yêu nước, yêu mẹ, yêu người yêu, yêu những người cùng cảnh ngộ, yêu đến từng giây từng phút sống, cái thời gian ngắn ngủi được sống ấy thật kinh khủng với một người lính trẻ.

Đạo diễn Chukhrai đã chọn được hai diễn viên chính thật tuyệt vời để đóng vai chàng lính trẻ Aliosa và cô gái Sura, hai gương mặt đẹp tới mức vô nhiễm. Đó là gương mặt của thánh tử đạo, của nước Nga cam chịu hy sinh để cứu vãn thế giới khỏi họa phát xít.

Tình yêu của hai nhân vật trẻ ấy như tình cờ, thật giản đơn, nhưng đủ sâu sắc và mênh mông để dành cho cả thế giới.

Đó là một thông điệp âm thầm của Chukhrai gửi cho toàn nhân loại, rằng những chịu đựng, đau khổ, hy sinh của nước Nga, của Liên Xô là để con người được sống trong tình yêu, trong hòa đồng. Rằng người Nga chỉ mong được sống để yêu thương chứ không phải để hận thù…

Tôi được xem phim “Bài ca người lính” 3 lần. Cả 3 lần xem, tôi đều khóc. Và ở lần thứ 3, khi tôi 50 tuổi, tôi khóc nhiều hơn, có lẽ do đã từng trải qua chiến tranh.

Tôi khóc vì tự hào. Tự hào vì nước Nga. Tự hào vì nghệ thuật có khả năng thanh lọc tâm hồn con người đến như vậy; có khả năng kêu gọi con người hướng tới cái thiện, cái đẹp đến như vậy.

Tự hào vì chính nền văn học nghệ thuật Nga mà tôi may mắn được chịu ảnh hưởng ít nhiều. Đối với tôi, đó là nền văn nghệ nhân bản và giàu chất tiên tri nhất thế giới.

Người ta nói rằng những đau khổ lớn làm nên nghệ thuật lớn. Thế nhưng, có dân tộc nào, nghệ sĩ nào lại muốn đau khổ mãi, dù là để làm nên nghệ thuật lớn. Với nước Nga và người nghệ sĩ Nga cũng vậy.

Và đó cũng là sự cảm thông, sự hòa đồng sâu thẳm giữa đất nước Nga và đất nước tôi.

Giờ đây, tôi nhớ mãi những cánh đồng Nga đất đen trải dài bất tận mà tôi được nhìn ngắm, rồi khi tôi nghe lại nhiều lần bài hát Nga: “Cánh đồng Nga”. Rất xúc động.

Bài hát của một nhạc sĩ Nga qua bản dịch tiếng Việt của nhạc sĩ Diệp Minh Tuyền khiến người nghe chìm vào những cánh đồng Nga mùa phơi ải, khi đất phơi ải màu đen lộ ra mênh mông, dập dờn, trào dâng như một khúc nhạc.

CÁNH ĐỒNG NGA

Nhạc: Ian Frenken
Lời Nga: I Goff

Поле, русское поле…
Светит луна или падает снег —
Счастьем и болью связан с тобою,
Нет, не забыть тебя сердцу вовек.

Русское поле, русское поле…
Сколько дорог прошагать мне пришлось!
Ты — моя юность, ты — моя воля.
То, что сбылось, то, что в жизни сбылось!

Припев:

Не сравнятся с тобой ни леса, ни моря.
Ты со мной, моё поле, студит ветер висок.
Здесь Отчизна моя, и скажу не тая:
«Здравствуй, русское поле,
Я твой тонкий колосок!»

Поле, русское поле…
Пусть я давно человек городской —
Запах полыни, вешние ливни
Вдруг обожгут меня прежней тоской.

Русское поле, русское поле…
Я, как и ты, ожиданьем живу —
Верю молчанью, как обещанью,
Пасмурным днём вижу я синеву!

Припев:

Не сравнятся с тобой ни леса, ни моря.
Ты со мной, моё поле, студит ветер висок.
Здесь Отчизна моя, и скажу не тая:
«Здравствуй, русское поле,
Я твой тонкий колосок!»

Поле, русское поле…

Lời Việt: Diệp Minh Tuyền

Chiều về lướt trên đồng lúa quê hương
vầng trăng chiếu sáng hay lung linh tuyết nhẹ rơi
ôi nước Nga mến yêu lòng tôi mãi bên người
dù trong hạnh phúc hay gian lao cùng người đi tới
mỗi khi ráng chiều về ngắm nhìn đồng lúa quê hương
chặng thời gian khổ tôi bước đi theo người mùa xuân
hiến dâng người niềm mơ ước bên người
đồng xanh yêu mến xin nguyện hiến dâng cho người
dù rừng rậm hay biển khơi đẹp nào bằng cánh đồng Nga nơi mênh mông lúa xanh chân trời
là nơi êm ấm tuyệt vời
và ngàn lời xin ngợi ca
ôi bao la đất quê ta
đi bên nhau vẫy tay xin chào
gió thơm hương đồng xanh lúa vàng ruộng đồng nước là đồng lúa mênh mông.

THANH THẢO