'Nước cờ' thương mại của Trung Quốc đẩy chính quyền Trump vào thế 'phòng thủ'

Tàu chở hàng hóa neo tại cảng Los Angeles, California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang tin axios.com ngày 9/6, cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới – Mỹ và Trung Quốc – đang diễn biến ngày càng phức tạp, với những "nước cờ" đầy bất ngờ từ Bắc Kinh. Nếu ví thương mại quốc tế như một ván cờ vua, thì hiện tại, Trung Quốc dường như đang nắm giữ lợi thế, đẩy Mỹ vào thế phòng thủ và buộc phải tìm kiếm những lựa chọn khó khăn cho nước đi tiếp theo.

Trọng tâm của "ván cờ" này chính là đất hiếm – một nhóm khoáng sản chiến lược không thể thiếu trong các ngành công nghiệp công nghệ cao hiện đại, từ điện thoại di động, laser cho đến các thiết bị quân sự. Cuộc chiến thương mại đã phơi bày một sự thật đáng báo động: nền kinh tế Mỹ phụ thuộc sâu sắc vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc.

Mặc dù số liệu chính phủ Mỹ cho thấy lượng đất hiếm nhập khẩu chỉ khoảng 190 triệu USD mỗi năm, nhưng giá trị thực sự của chúng nằm ở vai trò không thể thay thế trong chuỗi sản xuất toàn cầu. Bất kỳ sản phẩm công nghệ nào trong danh sách hơn 200 mặt hàng đều không thể được chế tạo nếu thiếu đất hiếm. Việc Trung Quốc kiểm soát gần như toàn bộ nguồn cung đất hiếm toàn cầu đã trở thành một "vũ khí" lợi hại, khiến Mỹ phải ở thế bị động trong cuộc chiến do chính mình khơi mào.

Ban đầu, việc Trung Quốc nới lỏng xuất khẩu đất hiếm được xem là một phần quan trọng trong thỏa thuận đình chiến thương mại đạt được vào giữa tháng 5 vừa qua. Tuy nhiên, sự chậm trễ trong việc xuất khẩu những mặt hàng này sau đó lại là nguyên nhân chính dẫn đến sự đổ vỡ mới trong mối quan hệ song phương, cho thấy sự phức tạp và khó đoán của vấn đề. Tổng thống Trump từng nhấn mạnh về sự phức tạp của các sản phẩm đất hiếm, nhưng ý nghĩa thực sự của những tuyên bố này đối với xuất khẩu vẫn chưa thực sự rõ ràng.

Trung Quốc chiếm ưu thế

Trong khi ban đầu, kinh tế Mỹ dường như đã phục hồi bất chấp những dự đoán về sự hỗn loạn thuế quan, những dấu hiệu mới đây cho thấy bức tranh không còn màu hồng. Việc tuyển dụng khu vực tư nhân đang suy yếu, chuỗi cung ứng bị phá vỡ, giá tiêu dùng bắt đầu tăng, lợi nhuận của nhà sản xuất bị thu hẹp và nỗi lo lạm phát ngày càng hiện hữu rõ hơn. Nhiều nhà máy bắt đầu đóng cửa vì không thể có được các linh kiện cần thiết. Thậm chí, một số công ty đang cân nhắc bước đi bất thường là vận chuyển sản phẩm chưa hoàn thiện sang Trung Quốc để bổ sung linh kiện. Đây là những hệ quả không mong muốn của cuộc chiến thương mại, trái ngược hoàn toàn với mục đích ban đầu.

Như Mark Malek, Giám đốc đầu tư của Siebert Financial, nhận định: "Nền kinh tế giống như một sinh vật sống. Nó không ngồi yên. Nó điều chỉnh; nó phản ứng... nó thay đổi theo thời gian. Thật không may, tất cả chúng ta đều hy vọng vào một giải pháp ngắn hạn cho một thách thức dài hạn".

Phía Trung Quốc cũng đang đối mặt với những thách thức kinh tế riêng, và cuộc chiến thương mại không hề giúp ích. Chính phủ Trung Quốc đang nỗ lực tăng cường tiêu dùng trong nước nhưng kết quả thu được không đồng đều. Quan điểm của chính quyền Trump là Trung Quốc không thể trụ vững về mặt kinh tế và cần tiếp cận người tiêu dùng Mỹ. Trong khi Trung Quốc có thể dùng đất hiếm làm đòn bẩy, Mỹ tin rằng họ cũng có vũ khí – như bóp nghẹt thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc.

Tuy nhiên, những nỗ lực của Mỹ nhằm đảm bảo chuỗi cung ứng khoáng sản thay thế cũng đã đạt được tiến triển. Chính quyền Trump và cả hai đảng tại Quốc hội đang âm thầm xây dựng một chính sách toàn diện, bao gồm cải cách giấy phép, quan hệ đối tác toàn cầu mới và điều tra thương mại. Những nỗ lực này có thể giúp phía Mỹ tự tin hơn rằng ngay cả khi Trung Quốc có thể sử dụng khoáng sản của họ làm đòn bẩy thì điều đó cũng không kéo dài mãi mãi.

Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai khẳng định: "Mỹ và Trung Quốc, với tư cách là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, có mối quan hệ kinh tế quan trọng có tác động toàn cầu. Chính quyền Trump vẫn cam kết tạo ra sân chơi bình đẳng cho các ngành công nghiệp và người lao động Mỹ bằng cách đàm phán với Trung Quốc để có được mối quan hệ thương mại song phương cân bằng và có đi có lại hơn".

Về phần mình, Tổng thống Trump từng tuyên bố: "Chiến tranh thương mại là tốt và dễ chiến thắng". Tuy nhiên, tình hình hiện tại cho thấy điều ngược lại. Trung Quốc đang nắm giữ lợi thế chiến lược, kiểm soát nền kinh tế Mỹ thông qua "quân cờ đất hiếm". Thời gian đang trôi nhanh và Mỹ cần nhanh chóng đưa ra những động thái khôn ngoan để thoát khỏi thế phòng thủ và tìm kiếm một giải pháp bền vững cho cuộc đối đầu thương mại căng thẳng này.

Trong bối cảnh đó, Wall Street Journal đưa tin, kiểm soát xuất khẩu là vấn đề hàng đầu trong chương trình nghị sự của các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vào ngày 9/6 tại London (Anh). Tại cuộc họp, các nhà đàm phán Mỹ dự kiến sẽ gây sức ép với đại diện của Trung Quốc để đẩy nhanh xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và nam châm. Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết vào cuối tuần trước rằng họ đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu cho các sản phẩm liên quan đến đất hiếm, như một cử chỉ thiện chí.

Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ, cho biết các cuộc đàm phán có khả năng dẫn đến việc Bắc Kinh nhanh chóng giải phóng đất hiếm để xuất khẩu và Washington nới lỏng quyền tiếp cận chất bán dẫn của Trung Quốc. "Tôi hy vọng đây sẽ là một cuộc họp ngắn với một cái bắt tay mạnh mẽ", ông Hassett nói với CNBC vào ngày 9/6.

Dữ liệu mới cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm 35% so với cùng kỳ năm ngoái vào tháng 5 vừa qua. Đây là mức giảm lớn nhất kể từ tháng 2/2020, trong thời gian phong tỏa do đại dịch COVID-19 gây ra. Sự sụt giảm đó được bù đắp bằng sự gia tăng trong các chuyến hàng xuất đi ở những nơi khác, bao gồm Đông Nam Á và Liên minh châu Âu (EU).

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc