Núi Hồng Vân - đến hẹn lại lên

Trung tâm sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng

Nằm ở trung tâm tổng Nội Duệ, tỉnh Bắc Ninh xưa (nay là xã Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh), núi Hồng Vân ở vào thế đất đẹp, giữa những làng quan họ trù mật, phố chợ đông vui. Trên núi Hồng Vân có chùa Hồng Ân, công trình kiến trúc cổ khá quy mô, hiện còn lưu giữ được nhiều cổ vật quý. Chùa là nơi thờ Phật, đồng thời thờ các danh thần như: Đức Thánh Trần, Phạm Ngũ Lão. Nơi đây ghi nhớ những người con có công lao lớn với quê hương như Nguyễn Đình Diễn, Đỗ Nguyễn Thụy, Bồ Đề ni (Mụ Ả).

Núi Hồng Vân là một trong những "địa chỉ đỏ" giáo dục lý tưởng cách mạng cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân.

Quận công Đỗ Nguyễn Thụy là người làng Đình Cả, đã cung tiến nhiều tiền của, ruộng đất để mở mang tập tục, hội hè và chùa chiền cho cả tổng Nội Duệ, trong đó có chùa Hồng Ân.

Tướng công Nguyễn Đình Diễn, người làng Đình Cả là người nhân từ, giàu lòng quảng ái và sùng Phật, đã cúng 100 quan tiền và 3 mẫu đất cho chùa Hồng Ân để dùng vào việc làm phúc và sửa chữa chùa.

Bồ Đề ni-tục gọi Mụ Ả, người Nội Duệ Nam xuất gia thụ giới ở chùa Hồng Ân, đã bỏ tiền ra tu sửa và mở rộng chùa Hồng Ân rồi giao cho các xã trong tổng Nội Duệ số ruộng hương hỏa. Sau khi bà viên tịch, ghi nhớ công ơn của bà, dân chúng đúc tượng thờ ở chùa Hồng Ân.

Trải qua nhiều thế kỷ, di tích chùa Hồng Ân luôn được các thế hệ người dân địa phương chung tay gìn giữ, tu sửa ngày một khang trang. Hiện di tích gồm các hạng mục: Tam quan, tháp chuông, tam bảo, nhà Tổ và nhà Mẫu. Tòa tam bảo mặt bằng hình chữ Đinh gồm 3 gian 2 dĩ, tiền đường nối với 3 gian thượng điện. Bên trái chùa chính là 9 gian hành lang. Các công trình tháp Mụ Ả, nhà Điện, nhà Mẫu, nhà thờ Đức Thánh Trần, nhà Tổ đều là những tòa nhà có kiến trúc nghệ thuật đặc sắc. Năm 1999, chùa Hồng Ân đã được Bộ Văn hóa, Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Khu vực núi Hồng Vân là trung tâm lễ hội truyền thống vùng Lim. Vào ngày 13 tháng Giêng hàng năm, hàng vạn du khách khắp nơi đổ về xem hội, nghe hát quan họ. Hội được tổ chức tại 3 xã thuộc tổng Nội Duệ xưa, trong đó trung tâm của lễ hội diễn ra tại núi Hồng Vân. Trước ngày hội chính, các làng mở cửa đình, đền, chùa tổ chức lễ dâng hương theo nghi thức truyền thống. Sáng ngày 13 tháng Giêng (ngày hội chính), có nhiều hoạt động đặc sắc như: Dâng hương tại chùa Hồng Ân, lăng tướng công Nguyễn Đình Diễn trên núi Lim và các đình, đền, chùa khác ở các làng…Đặc biệt hơn, về với hội Lim là về với không gian sinh hoạt văn hóa quan họ đặc sắc, tiêu biểu nhất: Hát quan họ. Trên núi Hồng Vân, quan họ các làng tập trung hát giao duyên với nhau, hát giao duyên cùng du khách.

Địa điểm ghi dấu son cách mạng của Đảng bộ tỉnh

Bên cạnh những giá trị về văn hóa, núi Hồng Vân còn là địa điểm ghi dấu ấn lịch sử quan trọng của Đảng bộ và Nhân dân tỉnh Bắc Ninh. Ngày 4/8/1929, tại núi Hồng Vân, theo sự chỉ đạo của đồng chí Ngô Gia Tự, hơn 20 hội viên tiên tiến của Việt Nam Cách mạng Thanh niên hai tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang đã được triệu tập để thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh - Bắc Giang. Sự ra đời của Đảng bộ Cộng sản đầu tiên như một vầng dương tỏa sáng, như ngọn đuốc soi đường dẫn lối, đưa con thuyền cách mạng đến bến bờ vinh quang. Đồng thời, đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của phong trào cách mạng, tạo điều kiện cơ bản và quyết định những bước phát triển nhảy vọt, mở đường cho những thắng lợi vĩ đại của phong trào cách mạng Bắc Ninh - Bắc Giang từ đó về sau.

Năm 2024, kỷ niệm 95 năm thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh-Bắc Giang (4/8/1929-4/8/2024), một tấm bia ghi dấu địa điểm thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh - Bắc Giang đã được Đảng bộ 2 tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh (cũ) khánh thành, đặt tại núi Hồng Vân. Bia có tổng chiều cao 4,95 m; rộng 3,3 m; mặt trước có biểu tượng búa liềm với dòng chữ “Địa điểm thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh - Bắc Giang” (ngày 4/8/1929), mặt sau in hoa văn, họa tiết.

Ngay sau khi tấm bia được khánh thành, nhiều tầng lớp cán bộ, đảng viên, Nhân dân, học sinh, sinh viên đã tìm về đây - một "địa chỉ đỏ" để ôn lại truyền thống anh hùng, bất khuất của cha anh, từ đó xác định lý tưởng đúng đắn, quyết tâm tu dưỡng, rèn luyện để góp phần xây dựng quê hương, đất nước.

Với những giá trị và ý nghĩa về văn hóa, lịch sử, núi Hồng Vân là một trong những địa điểm quan trọng trong việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, truyền thống văn hóa cho mọi tầng lớp Nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Tháng Giêng hằng năm, du khách lại nô nức về đây, đắm mình trong không gian lễ hội độc đáo của người quan họ, chiêm ngưỡng Bia ghi dấu địa điểm thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh - Bắc Giang, để rồi lưu luyến mãi về một địa danh đáng nhớ, những mong đến hẹn lại lên.

Bài, ảnh: Vân Giang