Nửa thế kỷ gắn bó với nghề nón làng Chuông

Nghệ nhân Lê Văn Tuy tỉ mỉ bứt vòng nón.

Sinh năm 1969 trong một gia đình nhiều đời làm nón lá, từ nhỏ, ông Lê Văn Tuy đã quen với mùi thơm của lá cọ phơi khô. Lên 5 tuổi, cậu bé Lê Văn Tuy đã theo cha mẹ bứt vòng, khâu nón...

Hằng ngày, sau mỗi giờ lên lớp, đôi bàn tay thoăn thoắt của cậu bé Tuy lại tạo ra những chiếc nón để sáng hôm sau mẹ kịp mang ra chợ bán.

Học hết lớp 7 (hệ 10 năm), ông được gia đình định hướng học sư phạm để làm thầy giáo làng. “Nhà tôi khi ấy nghèo lắm, phần vì ngại đi học sư phạm ở nơi xa, phần vì đã quá quen với nghề của ông cha, nên tôi không nỡ bỏ nghề làm nón”, ông Tuy chia sẻ.

Từ đó ông Tuy tập trung hoàn toàn vào làm nghề nón để hỗ trợ kinh tế gia đình. Theo thời gian, những kỹ thuật làm nón ông đã thuộc nằm lòng. Không chỉ vậy ông còn không ngừng học hỏi để sáng tạo ra các kiểu dáng, chất liệu làm nón khác nhau.

Sau hơn 50 năm gắn bó với nghề, đến nay, ông Tuy đã cho ra thị trường hàng chục kiểu nón khác nhau về mẫu mã, chất liệu, như: Nón chóp, nón quai thao, nón vẽ sơn dầu, nón lụa…

Để làm ra một chiếc nón phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ tuyệt đối của người thợ như là lá, bứt vòng, nức nón, sơn nón… Tùy sản phẩm khác nhau mà thời gian hoàn thiện cũng khác nhau.

Có chiếc chỉ cần vài giờ là làm xong, nhưng có những chiếc nón mất cả tuần mới có thể hoàn thành.

Các sản phẩm nón lá ông Tuy làm ra.

“Khác với nhiều nghề thủ công truyền thống, nón lá làng Chuông vẫn phát triển mạnh mẽ trong những năm 1980, 1990. Vì thế đời sống gia đình tôi cũng khá giả lên nhiều. Nếu trước đây làm nón để mưu sinh, còn nay tôi làm để gìn giữ tinh hoa văn hóa Việt Nam, vì thế tôi luôn ý thức phải không ngừng trau dồi tay nghề cũng như sáng tạo để phù hợp xu thế hiện đại”, ông Tuy cho biết.

Hiện tại, ông Tuy có 5 sản phẩm được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao, gồm: nón lá vải lụa mặt ngoài, nón cô dâu, nón lá hai mặt lụa, nón chùm, nón lá truyền thống đặc biệt.

Mỗi ngày, xưởng nhà ông Tuy xuất ra thị trường khoảng 500 sản phẩm nón, trong đó có nhiều đơn hàng phục vụ làm quà tặng, quà lưu niệm cho du khách nước ngoài hoặc để xuất khẩu; từ đó tạo công ăn việc làm thường xuyên cho gần 20 lao động tại địa phương.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy hướng dẫn du khách làm nón.

Với tinh thần cầu thị và khát khao mãnh liệt lan tỏa nét đẹp văn hóa quê nhà, ông Tuy đã được nhiều trường học (từ mầm non đến đại học) trên địa bàn thành phố Hà Nội mời đến nói chuyện và hướng dẫn học sinh, sinh viên trải nghiệm làm nón.

Không chỉ sản xuất nón, từ những năm 2009, ông Tuy đã bắt đầu nghĩ đến việc phát triển du lịch từ làng nghề. Ông đã kết nối với nhiều doanh nghiệp lữ hành để thu hút du khách về tham quan và tìm hiểu nón lá làng Chuông. Tuy nhiên khi ấy do không gian xưởng chật hẹp nên việc phát triển du lịch bài bản chưa hoàn toàn khả thi, chỉ dừng ở việc đón những đoàn khách nhỏ lẻ.

Từ năm 2024, Sở Công thương Hà Nội phối hợp với Ủy ban nhân dân huyện Thanh Oai (cũ) xây dựng Trung tâm Thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề nón Chuông. Gia đình ông Tuy là 1 trong 2 hộ gia đình trong làng vinh dự được mời giới thiệu và bày bán sản phẩm tại trung tâm.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy hướng dẫn du khách nước ngoài làm nón.

Từ khi trung tâm đi vào hoạt động, mỗi tháng, nghệ nhân Lê Văn Tuy đón hàng nghìn du khách về tham quan, trải nghiệm làm nón, trong đó có nhiều du khách đến từ các nước như: Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc, Pháp, Anh…

Để phục vụ cho bài tập giới thiệu về làng nghề của Thủ đô, học sinh Nguyễn Hoàng Ngân (Trường trung học cơ sở Xuân La, thành phố Hà Nội) đã tìm về làng Chuông để tìm hiểu quy trình cũng như tận tay trải nghiệm các công đoạn làm nón.

Em Nguyễn Hoàng Ngân (Trường trung học cơ sở Xuân La, Hà Nội) trải nghiệm làm nón.

Chăm chú nghe nghệ nhân Lê Văn Tuy hướng dẫn tỉ mỉ từng công đoạn, em Hoàng Ngân không khỏi bất ngờ: “Lần đầu được là từng chiếc lá rồi lợp lá, khâu nón, em thấy rất thích. Em không nghĩ là chiếc nón đơn giản như vậy mà lại phải trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ như thế. Em sẽ giới thiệu chi tiết trong bài tập của mình để các bạn cùng lớp về tham quan và trải nghiệm làm nón như em”.

Nhờ tình yêu và nỗ lực, ông Tuy đã đưa sản phẩm nón Chuông đến nhiều hội chợ, triển lãm, sự kiện văn hóa trong và ngoài nước. Ông vinh dự là một trong 100 đại biểu là các nghệ nhân, thợ giỏi lĩnh vực thủ công mỹ nghệ tiêu biểu toàn quốc được vinh danh tại Festival Bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam năm 2023. Với ông đây là phần thưởng lớn lao cho 50 năm gắn bó với nghề.

Nửa thế kỷ trôi qua, chàng trai làng Chuông năm xưa giờ đã trở thành nghệ nhân lão luyện không chỉ gìn giữ sản phẩm của quê hương, mà còn là đại sứ tích cực quảng bá văn hóa Việt đến bạn bè thế giới.

THANH DUNG