Nông sản Việt thâm nhập EU

Dư địa lớn

Với quy mô dân số 450,4 triệu người (2025), GDP đạt 19,4 nghìn tỷ USD (2024), chiếm gần 18% toàn cầu, cùng mức chi tiêu cho thực phẩm - đồ uống lên tới 1.100 tỷ Euro/năm, EU được coi là một trong những thị trường nông, lâm, thủy sản lớn và khắt khe nhất thế giới. Năm 2024, nhập khẩu nông, lâm, thủy sản của khối đạt 348 tỷ USD và dự báo 2025 sẽ tăng lên 363,9 tỷ USD. Các nhóm hàng nhập khẩu chủ lực gồm rau quả, thủy sản, cà phê, hạt điều, gỗ, tiêu… với giá trị chiếm từ 30 - 60% tổng nhập khẩu toàn cầu. Việt Nam hiện là một trong những đối tác cung ứng quan trọng, với kim ngạch xuất khẩu nông sản sang thị trường EU tăng đều qua các năm, từ 3,76 tỷ USD (2019) lên 5,44 tỷ USD (2024).

EU là thị trường nhiều dư địa cho thủy sản Việt Nam. Ảnh: Tống Giáp

Riêng 7 tháng năm 2025, con số đã đạt 4,73 tỷ USD, tăng 49% so với cùng kỳ. Các mặt hàng chủ lực gồm cà phê, thủy sản, gỗ, hạt điều, rau quả, với thị trường nhập khẩu lớn nhất là Đức, tiếp theo là Hà Lan, Tây Ban Nha, Bỉ và Italia. Hiện, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 2% tổng giá trị nhập khẩu nông sản của EU, cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn.

Ông Trần Văn Công - Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại thị trường EU đánh giá, tiềm năng thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thủy sản vào thị trường EU còn rất lớn. Theo ông Công, với ngành hàng rau, quả, sản phẩm chế biến của Việt Nam mới chiếm khoảng 20% trong cơ cấu xuất khẩu sang EU, trong khi thuế nhập khẩu hàng chế biến hiện ở mức 0% cùng với lợi thế lớn đến từ các loại rau quả nhiệt đới và đặc trưng theo mùa. Cà phê chế biến, đặc biệt là hòa tan chiếm 18% thị phần nhập khẩu của EU, bên cạnh đó, cà phê rang xay của Việt Nam được hưởng thuế 0% thì nhiều đối thủ phải chịu mức thuế từ 7,5 - 11,5%, tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt.

Với mặt hàng thủy sản, mặc dù có dư địa lớn nhưng theo ông Trần Văn Công, tỷ trọng hàng chế biến, giá trị gia tăng của Việt Nam xuất khẩu sang EU còn thấp, chưa tạo được kênh phân phối bền vững, chưa có thương hiệu, khả năng hiện diện tại chưa phổ biến.

“Khoảng cách địa lý xa, tuyến vận chuyển Á - Âu hay xảy ra xung đột dẫn đến bị gián đoạn, chi phí logistics cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh 30 - 40%. Bên cạnh đó, EU luôn đưa ra các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, phát triển bền vững cao và liên tục cập nhật” - ông Công lưu ý.

Làm sao để thâm nhập được thị trường EU?

Theo Trần Văn Công, EU đã và đang dịch chuyển sang tiêu dùng xanh, sạch, đòi hỏi đáp ứng tiêu chuẩn phát triển bền vững về lao động, môi trường, giảm phát thải, giá trị tích hợp - di sản của sản phẩm nông nghiệp. Trong khi, DN xuất khẩu Việt Nam còn yếu về chuẩn bị nguyên liệu, đầu tư máy móc công nghệ, thương hiệu, chi phí quảng bá tiếp thị, nghiệp vụ ngoại thương…

Để khai thác thị trường tiềm năng EU, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại thị trường EU, kiến nghị: Việt Nam cần phát triển các vùng nguyên liệu đạt chuẩn EU; xây dựng các vùng sản xuất an toàn dịch bệnh đối với các vùng chăn nuôi trọng điểm để thúc đẩy việc đàm phán EU mở cửa thị trường sản phẩm động vật cho Việt Nam. Đồng thời, triển khai thực hiện xây dựng chiến lược truyền thông dài hạn, rà soát và hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng, an toàn thực phẩm, bền vững… phù hợp và tham chiếu các tiêu chuẩn EU.

Ở góc độ DN, để thích ứng, nhiều DN đã chủ động tái cấu trúc theo hướng bền vững. EU là thị trường xuất khẩu cà phê lớn nhất của Việt Nam. Trong 6 tháng đầu năm nay, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco Đắk Lắk) ghi nhận doanh thu kỷ lục 550 triệu USD, dù sản lượng không tăng, nhờ tập trung vào cà phê chế biến sâu và phát triển sản phẩm đạt chứng nhận bền vững. Ông Lê Đức Huy - Chủ tịch HĐTV Simexco Đắk Lắk cho biết, DN đã xây dựng bản đồ số, truy xuất nguồn gốc đến từng nông hộ và chú trọng nâng chất lượng cà phê Robusta để đáp ứng thị hiếu mới của thị trường EU.

Tương tự Tổng Công ty Cà phê Việt Nam định hướng xây dựng vùng nguyên liệu chuyên canh, áp dụng công nghệ, phát triển dịch vụ hậu cần và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Ông Đặng Hồng Tuấn - Tổng Công ty Cà phê Việt Nam cho hay, DN đặt mục tiêu đến năm 2035 trở thành tập đoàn nông nghiệp xanh, bền vững, có sức cạnh tranh quốc tế và dẫn đầu trong ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Để thúc đẩy xuất khẩu nông, lâm, thủy sản trong 5 tháng cuối năm, ông Ngô Hồng Phong - Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, trước mắt Bộ tập trung hoàn thiện cơ chế về tỷ giá, tín dụng, logistics; đẩy nhanh đàm phán với Hoa Kỳ; cập nhật nhanh thông tin thị trường; bổ sung sản phẩm có giá trị gia tăng như thủy sản, trái cây chế biến và triển khai giải pháp riêng cho từng ngành hàng.

Theo ông Phong, với từng thị trường sẽ có hướng tiếp cận riêng. Trong đó với Hoa Kỳ, cần đàm phán chia sẻ chi phí thuế để duy trì xuất khẩu. Với Trung Quốc, cần mở rộng xuất khẩu chính ngạch. Với châu Âu, nhiệm vụ trọng tâm là gỡ “thẻ vàng” IUU, tận dụng lợi thế thủy sản nuôi, rau quả. Với Nhật Bản, cần gia tăng sản phẩm chế biến chất lượng cao.

Khanh Lê