Nông nghiệp Việt Nam từ bệ đỡ đến động lực phát triển mới

Tái cơ cấu là yêu cầu tất yếu cho phát triển bền vững

Ông Cao Đức Phát cho biết, mỗi giai đoạn của nền nông nghiệp Việt Nam gắn với mục tiêu và bối cảnh khác nhau. Do vậy, cơ cấu ngành cũng cần phải được điều chỉnh để đạt hiệu quả cao nhất. Từ giai đoạn 1986-1995 tập trung đảm bảo đủ lương thực trong nước, sang giai đoạn 1995-2010 đẩy mạnh an ninh lương thực và phát triển hàng hóa, từ năm 2010 đến nay, trọng tâm là nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng quốc tế.

Nhằm hiện thực hóa định hướng “chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng”, năm 2013, Đề án Tái cơ cấu ngành Nông nghiệp được phê duyệt. Theo đó, giai đoạn 2021-2025 tiếp tục được triển khai thông qua Quyết định 255/QĐ-TTg, thống nhất hướng tiếp cận toàn diện: Duy trì tăng trưởng, cải thiện thu nhập nông thôn, bảo đảm an ninh lương thực, dinh dưỡng, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và ứng phó biến đổi khí hậu.

Tái cơ cấu là yêu cầu tất yếu cho phát triển bền vững của ngành nông nghiệp.

Để triển khai, Bộ đã phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành và địa phương điều chỉnh quy hoạch; hoàn thiện chính sách đất đai, tín dụng, thương mại; phát triển hạ tầng, doanh nghiệp, hợp tác xã; thúc đẩy nghiên cứu và chuyển giao khoa học công nghệ; đào tạo nguồn nhân lực và kiện toàn quản lý nhà nước.

Kết quả cho thấy hướng đi của tái cơ cấu đã đúng và trúng. Trong bối cảnh kinh tế nhiều khó khăn, thiên tai, dịch bệnh liên tiếp xảy ra, ngành nông nghiệp vẫn giữ nhịp tăng trưởng bình quân trên 3,5%/năm, đảm bảo chắc an ninh lương thực và đẩy mạnh xuất khẩu. Đặc biệt, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2024 đã tăng gấp hơn ba lần so với năm 2010, nhiều mặt hàng giữ vị trí cao trên thị trường quốc tế như gạo, cà phê, hồ tiêu, tôm, cá tra, đồ gỗ…

Không chỉ là động lực tăng trưởng, tái cơ cấu còn góp phần giảm nghèo, liên tục nâng cao thu nhập của dân cư nông thôn. Thu nhập danh nghĩa của cư dân nông thôn năm 2024 đã tăng 5,9 lần so với năm 2008, trong khi tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh từ 17,4% năm 2010 xuống 3,5% năm 2024.

Mặt khác, các yếu tố bền vững về môi trường được củng cố rõ rệt: Độ che phủ rừng đạt khoảng 42%. Trong thủy sản, đã có nhiều nỗ lực bảo vệ nguồn lợi thủy sản cả trên biển và trong các vùng nước nội địa. Trong nuôi trồng, đã áp dụng rộng rãi các quy trình nuôi an toàn, sử dụng chế phẩm sinh học, tiết kiệm và chống ô nhiễm nguồn nước...

Theo ông Cao Đức Phát, dù còn những tồn tại, quá trình tái cơ cấu đã mang lại kết quả tích cực mong đợi, giúp nông nghiệp phục hồi tăng trưởng và tiếp tục giữ vai trò bệ đỡ của nền kinh tế.

Yêu cầu đổi mới mạnh mẽ

Nông nghiệp đang bước vào thời kỳ với nhiều thách thức chưa từng có. Ông Cao Đức Phát nhận định, biến đổi khí hậu diễn biến nhanh, không thể đảo ngược; yêu cầu giảm phát thải để tiến tới Net Zero 2050 phải có sự nỗ lực to lớn toàn cầu, trong đó nông nghiệp hiện đang đóng góp 20 - 30% tổng lượng phát khí thải nhà kính.

Trong khi đó, đất nông nghiệp trong nước gần tới hạn khai thác, diện tích lúa giảm nhanh. Trên biển đã khai thác quá mức nguồn lợi hải sản ở các vùng nước ven bờ. Lao động nông thôn dịch chuyển mạnh sang đô thị và công nghiệp. Điều đó đòi hỏi nông nghiệp phải dựa nhiều hơn vào khoa học công nghệ (KH&CN) và đầu tư, nhất là để giữ chân lực lượng trẻ, tạo thu nhập hấp dẫn cho cư dân nông thôn.

Cùng lúc, cuộc cách mạng công nghệ diễn ra mạnh mẽ tạo ra cơ hội lớn. Công nghệ số, trí tuệ nhân tạo giúp tối ưu hóa sản xuất; công nghệ sinh học phát triển cho phép chọn tạo giống nhanh, hiệu quả; nhiều mô hình sản xuất protein mới (như protein từ thực vật hoặc nuôi cấy tế bào) mở ra hướng đi bền vững và giá trị cao hơn.

Nông nghiệp nước ta đã trở thành nền nông nghiệp định hướng xuất khẩu hội nhập quốc tế sâu rộng. Theo ông Cao Đức Phát, để tiếp tục phát triển không có con đường nào khác là phải nhanh chóng năm bắt cơ hội, làm chủ và áp dụng khoa học và công nghiên, nâng cao khả năng cạnh tranh, tiếp tục mở rộng thị phần quốc tế.

“Cơ chế chính sách đi trước, mở đường để khoa học, công nghệ mới phát triển và sớm đi vào cuộc sống, để nông dân, doanh nhân, nhất là những người trẻ, phụ nữ tìm thấy sự đam mê, sự nghiệp thuận lợi và cuộc sống tốt đẹp trong nông nghiệp, nông thôn”, ông Cao Đức Phát nhấn mạnh.

Tái cơ cấu đã giúp nông nghiệp Việt Nam phát triển nhanh hơn, đem lại lợi ích lớn cho nông dân và đất nước. Song theo ông Cao Đức Phát, mục tiêu sắp tới phải cao hơn nữa, để nông nghiệp và nông dân đóng góp tương xứng cho sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước, dân tộc.

Quang Phong/Báo Tin tức và Dân tộc