Nông nghiệp công nghệ cao: Từ chính sách đến thực tiễn phát triển

Kỹ sư Viện Nông nghiệp Thanh Hóa thực hiện quy trình sản xuất nấm đông trùng hạ thảo.

Mô hình tiên phong tạo bước đột phá

Những ngày cuối tháng 8, khi bước qua cánh cửa kính của khu nuôi cấy đông trùng hạ thảo tại Viện Nông nghiệp Thanh Hóa, chúng tôi được chứng kiến mô hình ứng dụng CNC trong sản xuất nấm đông trùng hạ thảo. Không gian sản xuất hiện đại với không khí trong lành, mát mẻ, những dãy kệ inox được bố trí khoa học dưới ánh sáng đèn led.

Chị Phạm Thị Lý, Trưởng Phòng Phân tích và Thí nghiệm đón chúng tôi với nụ cười thân thiện: “Chào mừng bạn đến với “phòng thí nghiệm vàng” của chúng tôi. Đây là nơi những phép màu khoa học được tạo ra mỗi ngày". Nói rồi, chị Lý dẫn tôi đi qua từng dãy kệ và tỉ mỉ giải thích: "Mỗi căn phòng này là một hệ sinh thái được tính toán chính xác đến từng chi tiết. Nhiệt độ luôn được duy trì ở mức 18 - 20OC, độ ẩm 75 - 85% để tạo môi trường ẩm ướt lý tưởng, thời gian chiếu sáng 12 - 14h/ngày, tất cả đều được kiểm soát tự động và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật".

Đưa cho chúng tôi xem những quả thể đông trùng hạ thảo nhỏ bé, đang vươn lên khỏi nền giá thể trắng muốt, chị Lý cho biết: "Từ năm 2017, đội ngũ kỹ sư của viện đã nghiên cứu thành công công thức giá thể tối ưu cho nấm đông trùng hạ thảo, sử dụng dịch chiết khoai tây, giá đỗ, nước dừa và nhộng tằm tươi. Nhờ hoàn thiện quy trình nhân giống vô trùng, sản lượng đã tăng từ 2.000 hộp/năm lên hơn 50.000 hộp/năm. Sản phẩm hiện được đóng gói thành combo quà tặng cao cấp phục vụ các dịp lễ tết".

Tại xã Thiệu Hóa, HTX dịch vụ nông nghiệp Thiệu Hưng cũng là minh chứng sống động cho sự chuyển mình của nông nghiệp hiện đại. Từ một HTX nông nghiệp truyền thống thành lập năm 1996, HTX đã có cuộc “lột xác” ngoạn mục từ năm 2018 nhờ chính sách tái cơ cấu nông nghiệp của tỉnh và sự đồng tâm của các thành viên. Khởi đầu với 0,5ha nhà màng năm 2019, HTX đã không ngừng phát triển và hiện tại đã đầu tư hơn 6,3 tỷ đồng để xây dựng 8 nhà màng với tổng diện tích 12.761m2. Nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến, HTX sản xuất được 170 - 180 tấn dưa vàng và dưa baby mỗi năm, mang lại lợi nhuận từ 800 triệu đến 1 tỷ đồng. Không dừng lại ở đó, từ năm 2024, HTX đã tiên phong đưa cây nho sữa Hàn Quốc vào thử nghiệm, mở ra hướng phát triển mới. Bên cạnh hoạt động sản xuất, HTX còn quản lý 25,5ha rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP và tích cực tham gia các hội chợ để quảng bá sản phẩm.

Thành quả của HTX là 2 sản phẩm OCOP 4 sao “dưa vàng Vạn Hà” và “dưa chuột baby Vạn Hà” được thị trường đón nhận. Với doanh thu hơn 25,5 tỷ đồng/năm và tốc độ tăng trưởng 15%/năm, HTX không chỉ phát triển bền vững mà còn tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương, trở thành hình mẫu ứng dụng CNC trong nông nghiệp.

Thành tựu vượt bậc sau hơn một thập kỷ

Theo báo cáo của UBND tỉnh, từ năm 2012 đến nay, tỉnh đã ban hành hàng chục văn bản pháp luật và chính sách thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao khoa học công nghệ. Sau hơn một thập kỷ thực hiện, 8 nhóm ngành công nghiệp chủ lực (thực phẩm - đồ uống, dệt may - da giày, giấy - bao bì, cao su hóa - dược phẩm, kim loại, chế tạo máy, chế biến gỗ, vật liệu xây dựng) đã đạt trình độ công nghệ trung bình tiên tiến với hệ số đóng góp công nghệ 0,5484. Đồng thời, tỉnh đã hình thành các ngành mới như sản xuất than cốc, điện tử, quang học và các sản phẩm công nghệ cao như lọc hóa dầu, điện mặt trời.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, cuộc cách mạng công nghệ đã tạo nên những đột phá vượt bậc. Việc ứng dụng công nghệ sinh học phân tử, di truyền và nuôi cấy mô đã giúp tỉnh tạo ra 12 giống lúa, 2 giống mía, 1 giống ngô mới, trong khi hệ thống nhà kính, nhà màng hiện đại trải rộng trên 220ha, kết hợp với công nghệ tưới nước, tiết kiệm (tưới phun, tưới nhỏ giọt, tưới thấm...) đối với rau an toàn, cây ăn quả và vùng mía thâm canh trên địa bàn tỉnh đạt 2.860ha. Cùng với đó, có 72 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chăn nuôi quy mô lớn, có vốn đầu tư nước ngoài; 30 trang trại chăn nuôi quy mô lớn và 106 cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh.

Không chỉ dừng lại ở nông nghiệp, CNC đã được ứng dụng trong khâu sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh. Toàn tỉnh hiện có 15 mỏ đá ứng dụng dây chuyền sản xuất cát nghiền hiện đại với công suất khoảng 1,24 triệu m3/năm, cùng với 3 đơn vị triển khai công nghệ tận thu nhiệt thừa để phát điện trong sản xuất xi măng.

Sự hiện diện của CNC còn thể hiện rõ nét trong các lĩnh vực khác. Y tế hiện đại với kỹ thuật cao trong chẩn đoán, điều trị đã có mặt tại 5 bệnh viện tuyến tỉnh và 7 bệnh viện tuyến huyện. Trung tâm điều hành đô thị thông minh Sầm Sơn, hệ thống cảnh báo lũ quét tự động, cơ sở dữ liệu du lịch số hóa đều là những minh chứng sinh động cho việc ứng dụng công nghệ vào phục vụ đời sống người dân.

Để có được những thành tựu này, tỉnh đã đầu tư mạnh mẽ vào phát triển nhân lực và hạ tầng. Hệ thống đào tạo với 8 nhóm nghiên cứu chuyên sâu tại Đại học Hồng Đức và Viện Nông nghiệp, kết hợp các thỏa thuận hợp tác quốc tế với Đức, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thụy Sĩ, Hoa Kỳ mở ra cơ hội học tập và trao đổi công nghệ tiên tiến. Về phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ hoạt động CNC đã được các doanh nghiệp đầu tư khoảng 36 tỷ đồng trong giai đoạn 2021-2025.

Tác động kinh tế - xã hội từ việc triển khai Luật CNC thể hiện qua việc thu hút đầu tư các dự án lớn như: Nhà máy chíp điện tử thuộc Công ty TNHH CD và SXVLXD Bình Minh sản xuất chip điện tử từ thạch anh; Nhà máy ô tô VEAM; Công ty TNHH MTV ô tô Vinaxuki Thanh Hóa cùng chuỗi các nhà máy công nghiệp hỗ trợ từ Hàn Quốc như DS Hi-Tech Vina, Seil M-Tech Vina...

Mặc dù đạt nhiều thành tựu, song vẫn còn những hạn chế như: các quy định về CNC còn mang tính nguyên tắc chung, chưa có hướng dẫn cụ thể; việc triển khai các mô hình ứng dụng CNC còn rời rạc; thiếu cơ chế tài chính đặc thù cho hoạt động nghiên cứu CNC; chưa có chính sách đủ hấp dẫn thu hút chuyên gia trình độ cao.

Năm 2025, tỉnh đặt mục tiêu nâng tỷ trọng giá trị sản phẩm nông nghiệp ứng dụng CNC đạt ít nhất 20% trong tổng giá trị ngành nông nghiệp. Để đạt mục tiêu này, tỉnh đề xuất với Trung ương tăng cường đầu tư từ ngân sách Nhà nước và khuyến khích xã hội hóa; có chính sách ưu tiên đặt hàng nhiệm vụ khoa học công nghệ; tăng cường đầu tư chuyên sâu cho các phòng thực hành CNC.

Với những nền tảng vững chắc đã xây dựng và sự quyết tâm cao, nông nghiệp CNC Thanh Hóa hứa hẹn trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

Bài và ảnh: Ngân Hà