Nông dân TP.HCM 'hô biến' quả dừa khô thành bonsai linh vật

Chủ nhân của mô hình này là anh Đậu Thanh Tùng (44 tuổi), người đã dành 7 năm theo đuổi nghề mà trước đây không ai nghĩ trái dừa có thể làm bonsai.

Khu vực chăm sóc dừa bonsai, nơi mỗi cây cần 8-12 tháng để hoàn thiện thành phẩm.

Sáng tạo từ trái dừa khô

Nhắc về cơ duyên bắt đầu, anh Tùng kể rằng trong mâm ngũ quả truyền thống của người Việt luôn có trái dừa. Nhưng bonsai thì người ta làm từ đủ loại cây, riêng trái dừa lại chưa ai thử. 7 năm trước, khi vô tình xem các nhà vườn ở Indonesia, Malaysia tạo hình linh vật từ dừa khô, anh nảy ra ý định học theo.

“Những ngày đầu, tôi làm rồi lại bỏ, chỉnh đi chỉnh lại vì chưa thấy hài hòa. Vừa làm vừa tự rút kinh nghiệm, cho đến khi tạo được sản phẩm đầu tiên ưng ý”, anh Tùng chia sẻ.

Dừa bonsai của anh Tùng được làm từ giống dừa ta, nhưng anh chỉ chọn loại dừa già, trái nhỏ, vốn là loại khó tiêu thụ vì năng suất thấp. Anh tận dụng nguồn dừa này để làm bonsai, vừa phù hợp kích thước vừa giúp nông dân có thêm thu nhập.

Các mẫu dừa bonsai được anh Tùng sáng tạo.

Những trái được chọn phải thật tròn, sau khi nảy chồi 1-2 cm mới bắt đầu lột vỏ và cạo mụn dừa. Đây là công đoạn khó nhất vì chỉ cần sơ suất nhỏ cũng có thể làm gãy chồi.

Khi hoàn tất phần xử lý gáo dừa, anh tiến hành rọc yếm rồi đánh bóng. Công đoạn này quyết định nhiều đến độ đẹp của sản phẩm. Nếu không tiếp tục tỉa yếm và chỉnh phần thân lá đúng lúc, cấu trúc của cây sẽ bị phá vỡ.

Sau đó, trái dừa được ươm, ủ và theo dõi liên tục trong môi trường ẩm. Khi cây bắt đầu mọc lá, anh Tùng uốn chỉnh bộ rễ, tạo dáng theo thế trực, thế huyền, thế bay hoặc thế thác đổ.

Mỗi tác phẩm đều là kết quả của quá trình chăm sóc kéo dài từ 8 tháng đến 1 năm. Công đoạn nào cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ, trong khi tỷ lệ hao hụt rất cao. Từ 100 trái dừa khô ban đầu chỉ có thể chọn được khoảng 25 đến 35 cây hoàn chỉnh.

Hơn 500 chậu dừa bonsai đang được anh Tùng chuẩn bị cho thị trường Tết Bính Ngọ 2026.

Nghề làm dừa bonsai linh vật đòi hỏi nhiều công đoạn tỉ mỉ, nhưng lại đối mặt không ít khó khăn. Người thợ phải tự tay chọn từng trái dừa thật già, xử lý chống mốc, tạo hình thủ công nên mất nhiều thời gian và công sức. Chỉ cần sơ suất nhỏ, sản phẩm có thể nứt, hỏng dáng hoặc không lên mầm như ý.

Thời tiết thất thường khiến quá trình dưỡng cây khó kiểm soát, nhiều gốc dừa non dễ chết giữa chừng. Những biến động của thị trường theo mùa Tết cũng tạo áp lực lớn cho người làm nghề, buộc họ phải liên tục sáng tạo để giữ được đầu ra ổn định.

Bonsai linh vật hút khách mùa Tết

Đối với những chậu bonsai hình linh vật, yêu cầu thẩm mỹ còn cao hơn. Anh Tùng cho rằng người làm phải thổi được “hồn” vào từng con giáp, để người chơi cảm nhận được thần thái linh vật. Bởi tất cả sản phẩm đều làm thủ công nên không có hai chậu nào giống nhau. Mỗi chậu là một dáng vẻ riêng, một câu chuyện riêng.

Theo anh Tùng, một cây dừa bonsai đẹp phải có bộ lá nhỏ, tròn đều; rễ khỏe và nổi trên mặt chậu từ 5 đến 7 cm; gáo dừa bóng và dáng cây cân đối.

Mẫu dừa bonsai tạo hình ‘Ngựa thiên thần’, sản phẩm dự kiến sẽ bán chạy mùa Tết nhờ tạo hình độc đáo và ý nghĩa may mắn.

Dù công đoạn làm phức tạp, dừa bonsai lại khá dễ chăm. Người chơi chỉ cần tưới nước từ 3-5 ngày/lần, phơi nắng buổi sáng từ 15 - 30 phút và tỉa cành định kỳ. Nếu chăm đúng cách, tuổi thọ của một chậu bonsai dừa có thể kéo dài từ 5-7 năm.

Sau nhiều năm theo nghề, dòng dừa bonsai của anh Tùng hiện là sản phẩm độc quyền tại TP.HCM và đạt chứng nhận OCOP 3 sao, sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của thành phố.

Những ngày này, khu vườn của anh Tùng nhộn nhịp hơn hẳn. Tết Bính Ngọ 2026 sắp đến, các mẫu bonsai tạo hình linh vật Ngựa đang được thị trường đặt hàng từ sớm. Không chỉ có mẫu ngựa truyền thống, anh còn sáng tạo thêm mẫu "Ngựa thiên thần" với tạo hình mềm mại, mang thông điệp vui vẻ và may mắn đầu xuân.

“Hiện, hơn một nửa đơn đặt đã được chốt, chủ yếu nhờ khách quen và người xem trên TikTok, Zalo, Facebook. Dự kiến Tết năm nay, tôi cung ứng hơn 500 chậu ra thị trường, với mức giá dao động từ 350.000 đồng đến 2,5 triệu đồng tùy kiểu dáng và độ công phu”, anh Tùng cho biết.

Điều thú vị là dù sản phẩm làm ra tại TP.HCM, phần lớn khách lại đến từ miền Trung và miền Bắc. Người chơi ở hai khu vực này chuộng sản phẩm độc lạ hơn, trong khi thị trường phía Nam vẫn còn khá kén dòng dừa bonsai.

Anh Tùng trưng bày sản phẩm dừa bonsai tại một sự kiện của TP.HCM.

Hiện các sản phẩm dừa bonsai của anh đã được tiêu thụ trên toàn quốc và được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao của TP.HCM. Công việc này mang lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình anh và tạo nên một hướng đi mới cho người nông dân địa phương.

“Thực tế lúc đầu tôi chỉ tính làm để chơi. Nhưng càng làm càng thấy nghề này có tiềm năng kinh tế lớn. Một trái dừa vài nghìn nhưng khi hoàn thiện có thể bán tiền triệu. Quan trọng là thị trường ngày càng chấp nhận và thích thú dòng sản phẩm này”, anh Tùng nói.

Với anh, mỗi chậu bonsai không chỉ đơn thuần là món đồ trang trí ngày Tết mà còn là kết tinh của sự sáng tạo, lao động và niềm đam mê. Từ những trái dừa khô tưởng chừng bỏ đi, người nông dân TP.HCM đã “hô biến” chúng thành những tác phẩm mang hồn Việt, mang sắc xuân và mang theo kỳ vọng về một năm mới an khang.