Nobel Vật lý 2025 vinh danh những đột phá trong nghiên cứu về cơ học lượng tử

Ba nhà khoa học đến từ Anh, Pháp và Mỹ giành giải Nobel Vật lý 2025. (Nguồn: Nobelprize.org)

Cơ học lượng tử mô tả cách mọi thứ hoạt động khác nhau ở những quy mô cực kỳ nhỏ. Ví dụ, khi một quả bóng bình thường đập vào tường, nó sẽ nảy trở lại. Nhưng ở quy mô lượng tử, một hạt thực sự sẽ đi thẳng qua một bức tường tương đương - một hiện tượng được gọi là "hiệu ứng đường hầm".

Giải Nobel Vật lý được trao cho các thí nghiệm do các nhà khoa học thực hiện vào những năm 1980. Theo đó, thí nghiệm cho thấy hiệu ứng đường hầm lượng tử cũng có thể được quan sát ở quy mô vĩ mô liên quan đến nhiều hạt bằng cách sử dụng chất siêu dẫn.

Trong một tuyên bố, Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển khẳng định: "Ở một loạt thí nghiệm, các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng 'những đặc tính kỳ lạ của thế giới lượng tử' có thể được cụ thể hóa trong một hệ thống đủ lớn để cầm trên tay".

Ban giám khảo nhấn mạnh, những khám phá này đã "mang đến cơ hội phát triển thế hệ công nghệ lượng tử tiếp theo, bao gồm mật mã lượng tử, máy tính lượng tử và cảm biến lượng tử. Thật tuyệt vời khi có thể tôn vinh cách mà cơ học lượng tử đã tồn tại hàng thế kỷ liên tục mang đến những bất ngờ mới. Nó cũng vô cùng hữu ích, bởi cơ học lượng tử là nền tảng của mọi công nghệ kỹ thuật số", Olle Eriksson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý, phát biểu.

Nhà khoa học John Clarke (83 tuổi) là giáo sư tại Đại học California, Berkeley, và Michel Devoret (72 tuổi), là giáo sư tại Đại học California, Santa Barbara và là giáo sư danh dự tại Đại học Yale. John Martinis, sinh năm 1958, cũng là giáo sư tại Đại học California, Santa Barbara.

Theo giáo sư John Clarke, ban đầu các nhà khoa học chủ yếu chỉ tập trung vào các hiện tượng vật lý thông qua các thí nghiệm và chưa từng nghĩ đến những ứng dụng thực tế có thể có sau này.

"Chúng tôi không ngờ rằng những khám phá này lại có tác động đáng kể đến như vậy", ông Clarke chia sẻ.

Năm ngoái, Giải Nobel Vật lý đã được trao cho nhà khoa học Geoffrey Hinton, người Canada gốc Anh và John Hopfield, người Mỹ, vì những công trình tiên phong về nền tảng của trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, cả hai đều cảnh báo những khám phá của họ có thể mang lại những rủi ro to lớn cho xã hội và nhân loại.

Tiếp sau Giải Nobel Vật lý, Giải Nobel Hóa học sẽ được trao ngày 8/10. Giải Nobel Văn học sẽ được công bố vào ngày 9/10, và Giải Nobel Hòa bình được nhiều người mong đợi sẽ được công bố ngày 10/10. Giải Nobel Kinh tế sẽ khép lại mùa Nobel 2025 vào ngày 14/10.

Giải Nobel được công bố hằng năm kể từ năm 1901, để vinh danh những cá nhân đạt thành tựu trong các lĩnh vực vật lý, hóa học, y sinh, văn học và hòa bình. Việc nhiều nhà khoa học làm việc trong các lĩnh vực liên quan - thay vì chỉ một cá nhân - cùng được trao giải là điều bình thường.

Giải Nobel Vật lý là một trong năm giải thuộc Giải Nobel được trao theo di chúc của nhà phát minh Alfred Nobel (qua đời năm 1896). Giải thưởng danh giá này đi kèm với huy chương Vàng và số tiền thưởng 11 triện Krona Thụy Điển (hơn 1 triệu USD).

(theo SCMP)

Quế Chi