Nobel Kinh tế 2025 sẽ về tay ai?

Huy chương Giải thưởng Nobel Kinh tế. Ảnh: Science.

Ngay trước thềm công bố giải thưởng (dự kiến trưa 13/10 theo giờ Thụy Điển), Clarivate đã đưa ra dự đoán về những ứng viên cho giải thưởng Nobel Kinh tế năm nay, do Viện Thông tin Khoa học của Clarivate tuyển chọn dựa trên đóng góp học thuật của công trình nghiên cứu tính theo số lượt trích dẫn.

Theo đó, ứng viên hàng đầu cho giải thưởng là hai tác giả David Autor (Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ) và Lawrence F. Katz (Đại học Harvard, Mỹ) với phân tích tiên phong về cấu trúc tiền lương, bất bình đẳng thu nhập, tiến bộ giáo dục và thay đổi công nghệ.

Đây là dòng nghiên cứu về thay đổi công nghệ thiên về kỹ năng (Skill-Biased Technological Change), lý giải sự dịch chuyển công nghệ sản xuất, ưu tiên lao động có tay nghề, dẫn đến sự chênh lệch tiền lương ngày càng gia tăng.

Clarivate cũng gọi tên Marianne Bertrand (Đại học Chicago, Mỹ) và Sendhil Mullainathan (Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ) vì các nghiên cứu chung về phân biệt chủng tộc, quản trị doanh nghiệp và những khía cạnh của kinh tế lao động chịu chi phối bởi tâm lý - văn hóa.

Các công trình này thúc đẩy sự chuyển dịch hành vi trong kinh tế lao động, kết hợp thực nghiệm và dữ liệu lớn để đo lường các thiên kiến, cơ chế khuyến khích và hiệu quả quản trị trong doanh nghiệp.

Nhà nghiên cứu Nicholas Bloom (Đại học Stanford, Mỹ) cũng có thể được vinh danh với phân tích tác động của bất định kinh tế - chính trị tới đầu tư, việc làm và tăng trưởng. Khung đo lường và thực chứng do Bloom phát triển giúp giải thích cách các cú sốc do tình trạng bất định có thể làm chậm đầu tư, tuyển dụng và chi tiêu hàng hóa trong dài hạn.

Ngoài ra, theo nhận định của giới chuyên môn, một cụm công trình khác cũng có thể nhận giải Nobel Kinh tế năm nay liên quan đến lĩnh vực kinh tế lượng với cách ước lượng nhu cầu trong mảng tổ chức công nghiệp bởi các tác giả Steven Berry, James Levinsohn (Đại học Yale, Mỹ) và Ariel Pakes (Đại học Harvard, Mỹ). Nhóm tác giả này từng được vinh danh bởi Clarivate vào năm 2020.

Chương trình "Citation Laureates" ra đời từ 2002 nhằm vinh danh các học giả "đẳng cấp Nobel". Theo thông tin chính thức từ Clarivate, đến nay 465 nhà khoa học đã được nêu tên và 83 người sau đó nhận giải Nobel, khiến cho danh sách này trở thành dấu chỉ đáng tin cậy dù không đại diện cho thông tin chính thức từ Ủy ban trao giải.

Năm ngoái, ba nhà kinh tế Daron Acemoglu, Simon Johnson (Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ) và James Robinson (Đại học Chicago, Mỹ) đã được trao giải vì những nghiên cứu về cách thức thể chế xã hội được hình thành và ảnh hưởng đến sự thịnh vượng của các quốc gia. Công trình nghiên cứu của nhóm tác giả này từng được Clarivate tiên đoán vào năm 2022.

Giải Nobel Kinh tế là giải thưởng cuối cùng được trao trong mùa Nobel hàng năm. Thực tế, giải thưởng này không nằm trong danh sách giải thưởng ban đầu được đề xuất trong di chúc của Alfred Nobel - "cha đẻ" của giải Nobel danh giá. Nó được bổ sung vào năm 1968 nhân dịp kỷ niệm 300 năm thành lập Ngân hàng Trung ương Thụy Điển - Sveriges Riksbank, đơn vị tài trợ cho giải thưởng này.

Quy trình đề cử, lựa chọn và trao giải Nobel Kinh tế cũng tương tự các lĩnh vực khác, với danh tính các ứng cử viên và thông tin liên quan được giữ bí mật trong 50 năm. Người chiến thắng giải Nobel Kinh tế sẽ nhận được huy chương, chứng nhận và 11 triệu kronor Thụy Điển (gần 1,2 triệu USD).

Đến nay, giải Nobel Kinh tế đã được trao 57 lần. Người chiến thắng trẻ nhất là 46 tuổi, trong khi người lớn tuổi nhất là 90. Mỹ đang là quốc gia thống trị giải thưởng này.

Tiến Lợi