Nở rộ khóa cửa thông minh… có đáng 'xuống tiền'?

Không còn là đồ chơi xa xỉ

Theo số liệu thống kê từ B&C Company, doanh thu thiết bị khóa thông minh tại Việt Nam đạt 7,2 triệu USD năm 2023 và dự đoán tăng trưởng 28% -36% mỗi năm trong giai đoạn 2024-2028. Sự phát triển này phản ánh nhu cầu nâng cấp an ninh gia đình, hiện đại hóa không gian sống và xu hướng số hóa trong quản lý an ninh, tài sản của người Việt Nam.

Khóa thông minh với đa cách thức mở khóa cho cuộc sống tiện ích

Trong 2 năm trở lại đây, doanh số bán lẻ khóa thông minh tại các đại lý như Gu Công Nghệ, Lumi, Aqara Home hay trên Shopee đã tăng gần 50% mỗi năm. Phổ biến nhất hiện nay là 3 dòng sản phẩm, đại diện cho 3 phân khúc chính gồm:

Dưới 4 triệu đồng với đại diện là các dòng sản phẩm như SwitchBot Lock, Livolo M300, Aqara U100. Từ 5 triệu - 8 triệu đồng là những dòng sản phẩm trung cấp, mới nổi như: Xiaomi Door Lock E, Aqara A100, Lockin SV40. Từ 10 triệu trở lên là các sản phẩm cao cấp đến từ các thương hiệu nổi tiếng như: Sharp S6, Dessmann G800, Samsung SHP-DR900, BoschID80 ... Trong đó, các thương hiệu khóa thông minh phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay bao gồm Xiaomi, Aqara, Samsung, Dessmann, Kaadas và Lumi.

Anh Nguyễn Hoàng - quản lý cửa hàng "Gu Công Nghệ" (TP HCM) cho biết: "Trước đây chủ yếu nhà cao cấp hoặc biệt thự mới dùng, nhưng giờ ngay cả nhà phố, căn hộ trung cấp cũng chuộng cầu lắp vì sự tiện lợi và không còn đắt như trước".

Mổ xẻ tính năng thông minh

Trung bình, các mẫu khóa thông minh phổ biến tại Việt Nam hiện nay hỗ trợ từ 3 đến 6 phương thức mở khóa. Các phương thức bao gồm: Vân tay cảm biến sinh trắc học tích hợp trên tay nắm hoặc mặt khóa; Mã PIN (có mã ảo); Thẻ từ/NFC; Bluetooth/Wifi điều khiển qua app; chìa khóa dự phòng; nhận diện khuôn mặt ở các dòng cao cấp.

Nhiều mẫu sản phẩm có thêm các chức năng như cảnh báo chống phá khóa (cạy cửa, đập mạnh hoặc nhận diện sai quá số lần). Người dùng hiện nay không chỉ cần loại khóa cửa mở bằng mã PIN hay vân tay. Họ muốn khóa "nhớ" lịch sử ra vào, gửi mã mở tạm thời cho người giúp việc, nhận diện ai đang định mở cửa, và nhận thông báo mỗi khi ai đó ra vào.

"Nhà tôi ba đứa nhỏ, vợ hay đi xa. Khóa Aqara cho phép tôi theo dõi ai về lúc nào, rất yên tâm khi đi vắng”, anh Trần Bằng Giang (cư dân Vinhomes Smart City) cho biết.

Về pin, các mẫu dùng phổ biến loại pin AA hoặc pin lithium sạc được. Thời lượng pin thường kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm tùy tần suất sử dụng và môi trường. Đối với vị trí khóa cửa ở nơi ẩm nóng sẽ làm pin giảm hiệu suất.

Điểm yếu chí mạng

Bảo mật là vấn đề sống còn đối với các thiết bị khóa thông minh. Dù mang lại sự tiện dụng rõ rệt, không ít người vẫn nghi ngờ về khả năng bị hack, dò mã hoặc điều khiển từ xa trái phép.

Đại diện Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao chia sẻ: “Về mặt kỹ thuật, khóa thông minh có thể bị hack thông qua Bluetooth, Wi-Fi hoặc ứng dụng hoặc phần mềm đi kèm lỗi thời. Nhưng khóa thông minh được chế tạo tốt thì an toàn và ít rủi ro”.

“Đối với khóa thông minh, việc phá khóa bằng các phương pháp thủ công như dùng sức mạnh, công cụ cơ học sẽ khiến khóa phát cảnh báo” - Đại tá Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao nhận định.

Luôn chú ý các điều kiện an toàn để khóa thông minh phát huy tác dụng bảo vệ tối đa.

"Khóa thông minh về bản chất vẫn là thiết bị điện tử nên về lý thuyết, khó tránh khỏi nguy bị tấn công. Tuy nhiên, trên thực tế, xác suất bị đột nhập cao nhất vẫn là do làm lộ mã PIN, hay sử dụng mã quá đơn giản. Xếp ngay sau đó là phần mềm cũ, không cập nhật sửa lỗi hoặc vì ham rẻ mà sử dụng các sản phẩm trôi nổi", ông Tuấn nhấn mạnh.

PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, giảng dạy tại bộ môn Công nghệ Phần mềm, Viện Công nghệ thông tin và truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết: “Kẻ gian nếu không trực tiếp tấn công phá khóa được sẽ tấn công thông qua mạng wifi. Một khi đường truyền không được bảo mật tốt thì đây trở thành điểm yếu nhất của khóa thông minh”.

Chuyên gia an ninh Trần Hoài Lễ (Công ty Giải pháp An ninh Homely – Đà Nẵng) khuyến nghị người dùng nên nắm rõ các lưu ý sau: “Thứ nhất, ưu tiên các sản phẩm có tiêu chuẩn bảo mật AES-128 trở lên. Thứ hai, kiểm tra định kỳ các bản cập nhật từ hãng (Mi Home, Lumi Life, Aqara Home...). Thứ ba, nên dùng mã PIN từ 6 đến 8 số, không dùng ngày sinh hay số điện thoại, thay đổi sau mỗi lần có người lạ, hoặc tận dụng chức năng mã PIN tạm thời. Cuối cùng là luôn kích hoạt chế độ cảnh báo phá khóa nếu có”.

Một số lỗ hổng phổ biến đối với các loại khóa thông minh bao gồm:

- Sử dụng Bluetooth BLE đời cũ, dễ bị bắt sóng hoặc giả mạo tín hiệu

- Vân tay quang học, dễ bị đánh lừa bằng dấu vân tay in 3D

- Mã PIN không có mã ảo dễ bị nhìn trộm hoặc qua camera giấu kín

- App điều khiển không có xác thực 2 yếu tố

- Nhiều mẫu khóa giá rẻ không hỗ trợ chức năng cảnh báo khi bị rung, cậy, hoặc bị mở trái phép mà không ghi nhận

Ngoài ra, khóa thông minh hoạt động nhờ điện nên cần thay pin và cập nhật phần mềm. Công tác bảo trì đối với thiết bị này phức tạp hơn đáng kể so với khóa truyền thống.

Về mặt thẩm mỹ, khóa thông minh không đáp ứng được mong muốn nếu bạn quan tâm đến vẻ ngoài của cửa trước. Chúng thường là những chiếc hộp lớn với bàn phím cồng kềnh nhô ra khỏi cửa.

Đối với bất kỳ ai không thoải mái với công nghệ và lười tiếp cận, đương nhiên sẽ không muốn sự phức tạp của khóa thông minh gây khó cho chính mình. Trường hợp xấu nhất, nếu kết nối Internet hoặc thiết bị bất ngờ hết pin hoặc nếu điện thoại bị mất hoặc bị đánh cắp, việc khóa và mở khóa cửa sẽ rất khó khăn.

Lựa chọn sao phù hợp với nhu cầu người dùng?

Gia đình trẻ, người hay đi vắng, ngoài camera an ninh thì cửa thông minh là thiết bị nên có. Chị Trần Thị Minh Phương (Cầu Giấy – Hà Nội) cho biết: “Gia đình mình lắp đặt khóa thông minh Lockin SV40 cho cửa chính từ đầu năm. Sản phẩm này có thể mở khóa trên điện thoại rất tiện dụng, con trai mình đi học về từ mở cửa, không lo đến việc làm mất chìa khóa nữa.”

Đối tượng khách hàng quen thuộc khác của khóa thông minh đó là chủ các nhà cho thuê, bungalow du lịch. Anh Nguyễn Hoài Minh, người Quảng Ngãi sở hữu một dãy 8 căn phòng cho thuê tại Thị trấn du lịch Măng Đen. Vì điều kiện đi lại, anh Minh chỉ đến nơi 2 lần mỗi tháng khi cần phải sửa chữa, thay thế thiết bị, còn lại phần lớn thời gian công tác tại Quảng Ngãi.

Lựa chọn sử dụng khóa thông minh trong việc quản lý phòng đã khiến anh Minh rất hài lòng. Anh cho biết: “Mình mua khóa AqaraU100 gắn cho toàn bộ 8 phòng nghỉ, khách đặt phòng sẽ được mình cấp mã khóa riêng, dùng xong mã tự hết hiệu lực. Nhân viên ở đó chỉ giúp mình dọn dẹp buồng phòng không cần phải thuê người quản lý về tài chính nên rất an tâm.”

Tuy nhiên, một số gia đình có người cao tuổi thường quen với việc dùng chìa khóa cơ và rất hay quên mã PIN thì nên cân nhắc sử dụng loại thẻ từ hoặc nhận diện khuôn mặt. Chị Phan Bích Thu (Đà Nẵng) nói: “Mẹ chồng mình lớn tuổi không nhớ nổi PIN 8 số, chồng mình dùng thẻ từ gắn trong ốp lưng điện thoại luôn, khi về chỉ cần áp điện thoại vào là cửa mở. Mình ở chỗ làm nghe chuông báo thì mở camera an ninh lên nữa là an tâm.”

Chuyên gia Vũ Trọng Khải (Hiệp hội Cơ khí điện tử Đà Nẵng) lưu ý những nhà sử dụng cửa gỗ mỏng hay nhôm kính yếu sẽ làm giảm tác dụng bảo vệ của khóa thông minh. Khóa thông minh cần lắp đặt trên các kết cấu đạt chuẩn. Nếu vật liệu làm cửa bị giãn nở do nhiệt độ sẽ khiến cho khóa không lắp khít thì sẽ mất đi khả năng an toàn.

Một kỹ thuật viên của hệ thống Lumi Hà Nội chia sẻ: “Phần lớn lỗi gặp phải khi sử dụng khóa thông minh là do lắp đặt sai kỹ thuật khiến cửa bị hở, chốt khóa không ăn khớp, dây điện bị chèn bởi ốc, vít hoặc nước mưa đi vào khiến thiết bị chạm điện. Người dùng nên gọi thợ chuyên nghiệp. Chỉ khi thực sự am hiểu về thiết bị thì mới nên tự thao tác lắp ráp”.

Tuệ Minh