Nỗ lực hướng tới loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con

Nhân viên y tế xã Ngọc Phụng (Thường Xuân) tuyên truyền dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đến từng hộ dân.

Để công tác dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đạt hiệu quả, ngành y tế tập trung củng cố mạng lưới giám sát, tư vấn, xét nghiệm sàng lọc cũng như điều trị ARV; quản lý phụ nữ mang thai (PNMT) và nâng cao nhận thức cho cán bộ y tế, triển khai các hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tại các cơ sở y tế từ tuyến tỉnh đến xã; chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thực hiện lồng ghép các hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con vào hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản. Đồng thời phối hợp với các cấp, ngành, địa phương tăng cường công tác truyền thông về lợi ích của xét nghiệm sớm HIV cho PNMT; thời điểm phụ nữ nhiễm HIV có thể mang thai an toàn giảm nguy cơ lây nhiễm HIV cho con; lợi ích của điều trị ARV sớm cho người nhiễm HIV và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ; lợi ích của theo dõi tải lượng vi-rút HIV đối với PNMT nhiễm HIV để sinh con khỏe mạnh; lợi ích của điều trị dự phòng ARV cho trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV hoặc mẹ có xét nghiệm HIV phản ứng khi chuyển dạ, khi sinh; lợi ích của điều trị ARV sớm cho trẻ được chẩn đoán nhiễm HIV do lây truyền HIV từ mẹ sang con...

Từ năm 2009, Thanh Hóa đã triển khai chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Theo đó, các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con được lồng ghép triệt để vào hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản nhằm tiếp cận với PNMT sớm nhất để có thể khắc phục tình trạng xét nghiệm HIV muộn và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng ARV muộn ở PNMT nhiễm HIV. Hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản có mạng lưới “chân rết” đến tuyến xã và thôn/bản, vì vậy việc chăm sóc và hỗ trợ PNMT và con của họ tốt hơn trong suốt quá trình mang thai và sau sinh. Bằng nguồn ngân sách địa phương, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, PNMT được xét nghiệm HIV miễn phí trong quá trình quản lý thai nghén, tại tuyến y tế cơ sở; PNMT nhiễm HIV được điều trị ngay tại các cơ sở y tế, hỗ trợ thuốc ARV điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, bên cạnh được quản lý, chăm sóc điều trị, xét nghiệm miễn phí còn được cấp sữa ăn thay thế miễn phí, cho đến khi trẻ đủ 12 tháng tuổi. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng, đủ đã làm giảm đáng kể tỷ lệ trẻ bị nhiễm HIV từ mẹ.

Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, năm 2024, trên địa bàn tỉnh có 35.912 PNMT được tư vấn xét nghiệm HIV, phát hiện 7 PNMT mới nhiễm HIV. Hệ thống y tế đã điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho 31 phụ nữ, 26 phụ nữ được điều trị dự phòng trước khi có thai, 5 phụ nữ được điều trị dự phòng trong khi chuyển dạ đẻ. Có 31 trẻ đẻ sống sinh ra từ mẹ nhiễm HIV; 31/31 trẻ đều được điều trị dự phòng; 24 trẻ dưới 18 tháng tuổi sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được làm xét nghiệm PCR lần 1 đều có kết quả HIV âm tính. Trong quý 1/2025, toàn tỉnh đã xét nghiệm cho 7.479 PNMT, phát hiện 1 ca có kết quả HIV dương tính; điều trị dự phòng cho 9 PNMT; số trẻ sinh ra còn sống từ mẹ nhiễm HIV 11 trẻ (11 trẻ đều được dự phòng ARV). Trong quý 1/2025, có 1 trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được làm xét nghiệm PCR lần 1 (trẻ được xét nghiệm từ 2 đến 18 tháng tuổi) và có kết quả âm tính.

Theo Thạc sĩ Nguyễn Đăng Tùng, Trưởng Khoa Phòng chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh: Quá trình lây truyền HIV từ mẹ sang con thường diễn ra 3 giai đoạn: Trong quá trình mang thai chiếm tỷ lệ 5 - 10%; trong quá trình sinh đẻ (quá trình này tỷ lệ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con cao nhất); quá trình cho con bú, trẻ có thể bị viêm nhiễm về răng miệng, lợi nên nguy cơ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con qua những tổn thương đó. Việc dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con nếu phát hiện sớm, điều trị sớm, đúng lúc, đúng phác đồ thì PNMT nhiễm HIV có thể sinh ra những đứa con hoàn toàn khỏe mạnh. Vì vậy, để sinh ra những đứa con không bị nhiễm HIV, người mẹ nhiễm HIV phải được điều trị ARV và tuân thủ điều trị tốt; cần theo dõi thai kỳ, tuân thủ các biện pháp dự phòng lây nhiễm và điều trị dự phòng ngay cho trẻ từ lúc lọt lòng. Các biện pháp can thiệp trong chương trình dự phòng lây truyền từ mẹ sang con dù khá hiệu quả nhưng nếu muốn sinh con, người nhiễm HIV cần có tư vấn của bác sĩ để được cung cấp đầy đủ thông tin, kiến thức cho một thai kỳ khỏe mạnh, cần được theo dõi, điều trị đầy đủ. Vì sức khỏe và tương lai của con em mình, tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và PNMT hãy chủ động đi khám, xét nghiệm HIV, nếu phát hiện bệnh và được điều trị theo phác đồ sớm, bệnh nhân có thể bảo đảm hiệu quả tối ưu trong việc giảm tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con.

Bài và ảnh: Tô Hà