Nỗ lực chấm dứt lao động trẻ em

Ảnh minh họa.

Cả nước có 731.600 trẻ em tham gia lao động

Ngày Thế giới phòng, chống lao động trẻ em, viết tắt là WDACL (World Day Against Child Labour) được thành lập bởi Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) vào năm 2002 và đã được Liên Hợp Quốc công nhận. Mục tiêu chính của ngày này là tăng cường nhận thức và khuyến nghị các biện pháp hành động nhằm ngăn chặn tình trạng lao động trẻ em.

Theo Báo cáo kết quả về thực trạng trẻ em tham gia lao động và lao động trẻ em của Việt Nam năm 2023 do Cục Thống kê (Bộ Tài chính) công bố vào đầu năm 2025: dân số trẻ em trong độ tuổi từ 5-17 tuổi của Việt khoảng 21 triệu trẻ em, chiếm khoảng 20,6% tổng dân số.

Trong tổng số 20,6 triệu trẻ em 5-17 tuổi ở Việt Nam, có 19,9 triệu trẻ “đang đi học”, chiếm 96,4%, trong đó có 94,8% trẻ em “chỉ đi học” và chỉ có 1,6% trẻ em phải “vừa học vừa làm”. Toàn quốc có 731,6 nghìn trẻ em tham gia lao động. Đa phần trẻ em tham gia lao động đang cư trú ở khu vực nông thôn (84,6%) và tập trung chủ yếu ở vùng trung du miền núi phía Bắc và vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung (52,7%). Tỷ lệ trẻ em tham gia lao động là 3,5%, điều này có nghĩa là trong 100 trẻ em từ 5-17 tuổi thì có gần 4 em tham gia lao động, tỷ lệ này giảm 5,6 điểm % so với năm 2018 khi tỉ lệ trẻ em tham gia lao động là 9,1%.

Đây là những thành tựu đáng ghi nhận về tốc độ tăng trưởng kinh tế, việc làm, tỷ lệ đi học của trẻ em 5-17 tuổi, giảm đói nghèo của Việt Nam trong những năm qua đã góp phần làm giảm tỷ lệ trẻ em tham gia lao động.

Có rất nhiều nguyên nhân khiến các em không đi học và phải tham gia lao động. Đáng lưu ý là nguyên nhân phổ biến nhất không phải xuất phát từ các vấn đề kinh tế hoặc các áp lực từ phía gia đình mà chủ yếu là do các em “không thích đi học/học kém”, chiếm 59,9%.

Trong 6 vùng kinh tế xã hội thì trung du miền núi phía Bắc là vùng có tỷ lệ trẻ em tham gia lao động cao nhất cả nước. Ở vùng này, cứ 100 trẻ em thì có khoảng hơn 7 trẻ tham gia lao động. Tiếp theo là vùng Tây Nguyên với 6,4% trẻ tham gia lao động. Con số này ở vùng đồng bằng sông Hồng là thấp nhất, chưa đến 1%.

Trẻ em tham gia lao động thường bị hạn chế cơ hội được đi học, đa phần trẻ em tham gia lao động hiện không đi học, trên phạm vi cả nước có 403,2 nghìn trẻ em tham gia lao động không đi học (chiếm 55,1% số trẻ em tham gia lao động).

Điều đáng lo ngại là cả nước có gần 94,3 nghìn trẻ em (chiếm 35,0% tổng số lao động trẻ em) phải làm các công việc có thể gây nguy hại cho chính bản thân các em. Tổng số có khoảng 32,6 nghìn trẻ em gặp phải ít nhất 1 vấn đề về sức khỏe do công việc, chiếm 12,1% lao động trẻ em.

Mức thu nhập bình quân chung của lao động trẻ em là khoảng 3 triệu đồng/người/tháng, chưa bằng một phần hai mức thu nhập bình quân của những người lao động từ 15 tuổi trở lên (7,1 triệu đồng/người/ tháng). Điều này cho thấy thu nhập bình quân mà lao động trẻ em tạo ra là thấp trong khi đó việc đi làm đã khiến các em mất đi cơ hội học tập và chuẩn bị các kiến thức tốt hơn cho tương lai.

Không những thế, các công việc mà các em đang làm cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và sự phát triển của chính các em. Do đó, việc tiến tới xóa bỏ lao động trẻ em là điều cần thiết, rất quan trọng và cần có sự quan tâm từ những nhà quản lý.

Cần thực hiện nhiều biện pháp hơn nữa

Theo Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế), trong những năm vừa qua, công cuộc đấu tranh phòng chống lao động trẻ em đã đạt được nhiều tiến bộ đáng kể. Tuy nhiên, chúng ta cần phải thực hiện nhiều hoạt động hơn nữa để đạt được mục tiêu phát triển bền vững về xóa bỏ lao động trẻ em vào năm 2025. Để thực hiện mục tiêu này, cần có những hành động cụ thể như: tăng cường truyền thông, giáo dục, vận động xã hội để nâng cao nhận thức về lao động trẻ em và tác động của nó.

Xây dựng và thực hiện các chính sách, chương trình, dự án nhằm giảm nghèo, cải thiện điều kiện sống, nâng cao khả năng tiếp cận giáo dục và các dịch vụ hỗ trợ trẻ em. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi bóc lột lao động trẻ em; gọi ngay tổng đài 111 để có thể báo cáo về các vụ việc bóc lột lao động trẻ em. Đưa trẻ em tới các cơ sở tiếp nhận, chăm sóc, hỗ trợ trẻ em bị bóc lột lao động;

Cung cấp các dịch vụ giáo dục nghề nghiệp, giới thiệu việc làm phù hợp cho trẻ em đã từng bị bóc lột lao động. Hỗ trợ các gia đình có trẻ em bị bóc lột lao động vượt qua khó khăn và cải thiện cuộc sống; Hợp tác với các tổ chức quốc tế như ILO, UNICEF để cùng nhau thực hiện các chương trình, dự án về xóa bỏ lao động trẻ em. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội, cộng đồng và các nhà hảo tâm để cùng chung tay phòng ngừa, xóa bỏ lao động trẻ em.

Để giảm bớt tình trạng lao động trẻ em, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật hoàn thiện khung pháp lý nhằm bảo vệ quyền trẻ em và ngăn chặn tình trạng này. Luật Trẻ em 2016 và Bộ luật Lao động 2019 đều có những quy định nghiêm ngặt về lao động trẻ em.

Luật Trẻ em 2016 quy định rõ về quyền của trẻ em, bao gồm quyền được bảo vệ khỏi lao động trẻ em và các hình thức bóc lột khác. Luật cũng đề xuất các biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với những hành vi vi phạm quyền trẻ em. Bộ luật Lao động 2019 cấm hoàn toàn việc sử dụng lao động trẻ em dưới 15 tuổi, trừ một số công việc nhẹ nhàng không ảnh hưởng đến sức khỏe và học tập của trẻ. Đối với trẻ em từ 15 đến 18 tuổi, luật cũng có những quy định chặt chẽ về thời gian làm việc, loại hình công việc và điều kiện lao động...

Chính phủ Việt Nam đã ký kết và phê chuẩn nhiều công ước quốc tế về quyền trẻ em và chống lao động trẻ em, như Công ước 138 và 182 của Tổ chức ILO. Bên cạnh đó, các chương trình quốc gia như Chương trình phòng ngừa, giảm thiểu trẻ em lao động trái quy định của pháp luật giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030 đang được triển khai để giảm thiểu tình trạng này, bao gồm các biện pháp hỗ trợ giáo dục, đào tạo nghề và cải thiện điều kiện sống cho gia đình nghèo.

Chính phủ cũng triển khai nhiều chương trình hỗ trợ giáo dục cho trẻ em nghèo, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Mỗi năm đã có hàng ngàn học sinh nghèo, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, mồ côi được cấp học bổng và hỗ trợ học phí giúp các em có cơ hội tiếp tục học tập…

Thái Phương