Những tờ báo cách mạng ở Hải Dương trước báo Hải Dương mới

Đồng chí Nguyễn Lương Bằng là người sáng lập và trực tiếp viết, xuất bản báo Công Nông - tờ báo đầu tiên của báo chí cách mạng Hải Dương

Công Nông - tờ báo cách mạng đầu tiên

Tờ báo cách mạng đầu tiên ra đời ở Hải Dương là tờ Công Nông, do đồng chí Nguyễn Lương Bằng, bí danh Sao Đỏ, một nhà hoạt động cách mạng rất nổi tiếng quê xã Thanh Tùng, huyện Thanh Miện (sau này là Phó Chủ tịch nước) viết, in và phát hành tháng 7/1933. Báo Công Nông được làm tại Ấp Dọn, xã Thái Dương, huyện Bình Giang.

Báo Công Nông với những bài ngắn gọn, dễ hiểu, có các thể loại: xã luận, kể chuyện, thơ ca... được in trên thạch trong khuôn chiếc nắp tráp cũ, khổ 18 x 25 cm, xuất bản 20 bản mỗi kỳ. Báo in xong là tán phát đi ngay. Không chỉ ở Hải Dương, báo còn được chuyển tới các địa bàn khác ở miền Bắc như Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh, Hưng Yên...

Tờ báo truyền bá tinh thần yêu nước, kêu gọi quần chúng đứng lên làm cách mạng, cũng là để liên hệ với tổ chức của Đảng; nêu lên nỗi thống khổ, vạch trần tội ác của bọn thực dân Pháp và bọn quan lại phong kiến.

Cuối năm 1933, thực dân Pháp khủng bố ráo riết. Trong khi đi tìm liên lạc với cơ sở của Trung ương ở Bắc Giang, đồng chí Nguyễn Lương Bằng bị địch bắt. Báo Công Nông ngừng hoạt động.

Tuy chỉ hoạt động trong một thời gian ngắn nhưng báo Công Nông đã ghi một dấu mốc quan trọng, mở đầu cho báo chí cách mạng Hải Dương. Tên tuổi đồng chí Nguyễn Lương Bằng mãi mãi gắn bó với sự nghiệp báo chí cách mạng Hải Dương.

Bước sang giai đoạn 1936 - 1939, Đảng ta xuất bản nhiều tờ báo công khai, cả tiếng Việt và tiếng Pháp. Báo chí công khai của Đảng lưu hành rộng rãi trong quần chúng đã góp phần rất quan trọng đưa phong trào cách mạng ở Hải Dương phát triển mạnh mẽ.

Thực dân Pháp đã thấy rõ sức mạnh của báo chí vô sản. Từ năm 1940, cùng với tăng cường khủng bố, đàn áp phong trào cách mạng, thực dân Pháp cấm xuất bản báo chí tiến bộ, đóng cửa các hiệu sách báo là cơ sở của Đảng. Các báo chí của Đảng phải đi vào lưu hành bí mật nhưng vẫn giữ được mối liên hệ mật thiết với quần chúng.

Sau một thời gian bị khủng bố, từ năm 1943, phong trào cách mạng ở các địa phương dần dần được khôi phục. Thêm các tờ báo cách mạng và tiến bộ tiếp tục phát hành rộng rãi: Hồn nước của Đoàn Thanh niên cứu quốc, Lao động của Việt Nam cứu quốc hội, Độc lập của Đảng Dân chủ...

Ở Hải Dương, báo chí cổ vũ nhân dân gia nhập các đoàn thể, các tổ chức vũ trang của Việt Minh, tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân.

Cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã mở ra thời kỳ phát triển mới của báo chí cách mạng, nhiều ấn phẩm mới ở Hải Dương ra đời.

Đầu năm 1946, nhằm đáp ứng nhiệm vụ chính trị cấp bách đang đặt ra, Đảng bộ tỉnh Hải Dương quyết định ra tuần san lấy tên là Hải Dương, mỗi kỳ phát hành 500 bản.

Từ ngày 19/12/1946, cùng với cả nước, quân và dân Hải Dương bước vào cuộc trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Trước yêu cầu mới của cuộc kháng chiến ngày càng quyết liệt, Tỉnh bộ Việt Minh Hải Dương cần có một cơ quan tuyên truyền kháng chiến. Vì vậy, đầu năm 1947, báo Khói lửa được xuất bản. Đặt tên là Khói lửa là để thể hiện quyết tâm rất cao, không sợ hy sinh, gian khổ, dù quân thù đang càn quét, gây nhiều tội ác dã man. Tờ báo được in ấn bằng cách vẽ ngược chữ và hình lên đá nhẵn, sau đó in lên giấy. Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Đặng Tính đã viết nhiều bài, sáng tác cả thơ đăng trên báo Khói lửa, sử dụng tờ báo làm công cụ chỉ đạo. Năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc báo Khói lửa và gửi thư khen.

Sau đó, do đòi hỏi của công tác giáo dục chính trị tư tưởng trong cán bộ và nhân dân, Đảng bộ tỉnh Hải Dương quyết định xuất bản tờ nội san Quyết thắng để cổ vũ tinh thần chiến đấu anh dũng của quân và dân ta.

Tờ nội san Quyết thắng số 17 ngày 1/4/1951

Ngoài các tờ báo nói trên, còn có tờ Tiếng gọi của Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh; tờ nội san Tin tưởng của Ty Thông tin; tờ Thanh niên của Đoàn Thanh niên cứu quốc Hải Dương; tờ Xung phong của thiếu nhi huyện Ninh Giang. Năm 1948, tờ Xung phong đã được Bác Hồ tặng thơ:

"Bác nhận được báo Xung phong

Cảm ơn các cháu có lòng gửi cho."

Đến tờ tin Hải Dương

Khoảng năm 1952, Ty Tuyên truyền văn nghệ Hải Dương xuất bản tờ Tin Hải Dương, phát hành hằng tuần. Thời gian đầu tờ Tin Hải Dương có kích thước nhỏ hơn khổ giấy A4.

Ngày 15/4/1954, Ty Tuyên truyền khu Tả ngạn ra thông tri về việc vận động phong trào quần chúng mua và đọc báo. Thông tri nêu rõ tỷ lệ người dân đọc báo hiện nay còn quá ít và chỉ ra các nguyên nhân: Sách báo còn tắc ở nhiều cấp, nhiều cá nhân; chưa biết triệt để sử dụng tờ báo... Thông tri đề ra các biện pháp đẩy mạnh công tác phát hành báo chí và vận động quần chúng đọc báo.

Ngày 21/7/1954, Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, chính thức lập lại hòa bình trên miền Bắc, sự nghiệp cách mạng bước sang một giai đoạn mới: vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội trên miền Bắc, vừa đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Tờ tin Hải Dương, cơ quan thông tin tỉnh của Hải Dương, ra khổ lớn hơn. Tin Hải Dương truyền đạt các chủ trương công tác của tỉnh, đồng thời phản ánh mọi mặt hoạt động của nhân dân, đặc biệt là công cuộc khôi phục sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế, văn hóa, phát huy thắng lợi của cải cách ruộng đất, động viên nông dân từng bước xây dựng tổ đổi công, tiến tới làm ăn tập thể, tự túc lương thực... Năm 1958, tin Hải Dương ra mỗi tuần 2 kỳ vào thứ ba và thứ sáu, in ti-pô, 2 trang, khổ 26 x 37 cm. Tờ tin Hải Dương cuối cùng ra ngày 14/11/1961. Tin Hải Dương đã xuất bản cả thảy 665 kỳ.

Trên tờ tin Hải Dương kỳ cuối cùng, Ban Biên tập đã đánh giá như sau: "Tờ tin Hải Dương xuất bản từ đầu kháng chiến đến nay, được sự ủng hộ nhiệt tình của các cán bộ, đảng viên, cộng tác viên, thông tín viên và đồng bào toàn tỉnh, đã góp phần xứng đáng vào thành tích kháng chiến và thành tích khôi phục và phát triển kinh tế, phát triển văn hóa trong hòa bình của nhân dân tỉnh nhà..."

Thực chất, tin Hải Dương đã làm nhiệm vụ của một tờ báo địa phương, là một sự chuẩn bị tích cực về mọi mặt cho tờ báo chính thức của Đảng bộ tỉnh ra đời - báo Hải Dương mới, xuất bản số đầu vào ngày 1/12/1961.

(Theo cuốn sách 50 năm báo Hải Dương (1961 - 2011)