Những quy định bị… lờn: Loay hoay xử lý hành vi vứt rác bừa bãi

Ra đường là gặp rác

Ông Nguyễn Quang Trung, nguyên tổ trưởng tổ dân phố số 41 (khu phố 6, phường Hiệp Bình Chánh, TP Thủ Đức, TPHCM) nhớ lại: Những ngày đầu ra quân thực hiện Chỉ thị số 19/CT-TU, cảnh quan, môi trường của địa phương xanh, sạch hơn. Hiệp Bình Chánh còn là cái nôi của phong trào cải tạo bãi rác tự phát thành công viên, khu vui chơi giải trí của người dân. Hàng loạt công viên mini trên địa bàn phường được ra đời từ đó.

Nhưng sau mỗi đợt ra quân, rác lại xuất hiện trên các tuyến đường Phạm Văn Đồng, quốc lộ 13, Hiệp Bình… Không ít người vẫn còn thiếu ý thức, bỏ rác không đúng chỗ. Đây cũng là tình trạng chung ở các phường, xã hiện nay.

Những bãi rác tự phát trên đường Điện Biên Phủ, dưới chân cầu Sài Gòn (quận Bình Thạnh). Ảnh: Hoàng Văn

Xả rác bừa bãi đã trở thành căn bệnh khó chữa của nhiều người. Ấn tượng đối với nhiều người khi đặt chân đến đường Điện Biên Phủ đoạn qua quận Bình Thạnh (từ chân cầu Sài Gòn đến cầu Điện Biên Phủ) - cửa ngõ vào trung tâm thành phố - là rác.

Vừa xuống cầu Sài Gòn, phần bên phải đường phủ màu trắng của bao ni lông, ly nhựa, chai nhựa… do người dân xả ra đường. Dọc theo tuyến đường, 2 bên vỉa hè xuất hiện những đống rác lớn nhỏ, với đủ các loại rác khác nhau.

Bãi rác tự phát trên đường Tố Hữu trong Khu đô thị Thủ Thiêm (TP Thủ Đức, TPHCM). Ảnh: Hoàng Văn

Nhiều người không chỉ tiện tay xả rác ra đường, công viên mà còn chở rác ra đổ trên những chiếc cầu, ranh giới 2 địa phương hay các khu dự án, cung đường vắng. Trong số đó, Khu đô thị Thủ Thiêm đang trở thành nơi chứa rác tự phát, người dân không chỉ đổ rác vào bãi đất trống mà còn đổ ngay bên đường. Theo ghi nhận, trên đường Tố Hữu hiện có đến 4 bãi rác, với đủ các loại rác khác nhau từ chăn nệm, gối cũ đến xà bần…

Quy định nhiều, phạt không bao nhiêu

Sự thiếu ý thức của người dân khi xả rác bừa bãi ra đường không những làm ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan đô thị mà còn làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước, tăng gánh nặng cho hệ thống sông rạch. Khối lượng rác trôi xuống sông rạch đã đến mức báo động.

Theo số liệu từ Sở Giao thông Vận tải cũ (nay là Sở Xây dựng), năm 2019, sở thực hiện thí điểm tổ chức thu gom rác trên 5 tuyến sông rạch trên địa bàn thành phố, gồm kênh Tàu Hủ, rạch Bến Nghé, kênh Đôi, kênh Tẻ, kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, mỗi ngày trung bình thu gom trên 30 tấn rác các loại, khối lượng này ngày càng tăng. Năm 2024, UBND TPHCM đã có Quyết định số 5821/QĐ-UBND, phê duyệt tổ chức thu gom rác trên 18 tuyến kênh rạch với tần suất vớt rác tối đa 1 lần/ngày.

Theo ông Đỗ Anh Khang, Phó Chủ tịch UBND TP Thủ Đức, Chỉ thị số 19/CT-TU đã phát huy tác dụng, nhưng vẫn còn một bộ phận không nhỏ người dân thiếu ý thức, vẫn vứt rác bừa bãi. Từ thực tế ở TP Thủ Đức cho thấy, việc vận động là cần thiết, nhưng cần có biện pháp chế tài mạnh mới đủ sức răn đe những đối tượng cố tình vi phạm.

“34 phường và Công ty TNHH MTV Dịch vụ Công ích quận 2, 9, Thủ Đức đã cam kết giải quyết dứt điểm các điểm phát sinh về rác trên địa bàn TP Thủ Đức, với những biện pháp cụ thể như ra quân tổng vệ sinh môi trường định kỳ hàng tuần, đẩy mạnh, duy trì các phong trào “Ngày Chủ nhật xanh”, “15 phút vì thành phố văn minh - sạch đẹp”. Các đơn vị tăng cường lực lượng tuần tra, kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về vệ sinh môi trường nơi công cộng, lấn chiếm cửa xả, hầm ga thoát nước, lấp bịt miệng cống thu nước, đồng thời thành lập các đội xung kích, tình nguyện hỗ trợ xử lý nhanh các điểm phát sinh về rác thải, vệ sinh môi trường. Thế nhưng đến nay, TP Thủ Đức vẫn còn 25 điểm đen về rác thải trên các tuyến đường, bãi đất trống ven đường”, ông Đỗ Anh Khang cho biết.

Theo luật sư Lê Đức Thọ (Đoàn Luật sư TPHCM), nguyên cán bộ giảng dạy Trường Đại học Luật TPHCM, nguyên nhân một số người dân vẫn còn thiếu ý thức, vứt rác bừa bãi là do văn bản pháp luật quy định thì nhiều nhưng việc xử phạt chẳng được bao nhiêu.

Cùng với Chỉ thị số 19/CT-TU của Thành ủy TPHCM, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật để xử lý hành vi xả rác bừa bãi, như Nghị định số 73/2010/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực an ninh và trật tự, an toàn xã hội; Nghị định số 155/2016/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; Nghị định số 45/2022/NĐ-CP quy định mức phạt đối với hành vi xả rác bừa bãi là 2 triệu đồng.

Mức phạt này khá cao, nhưng do thiếu lực lượng kiểm tra, thực hiện việc xử phạt nên dẫn đến tình trạng người dân “lờn luật” và việc xử lý rơi vào cảnh “đầu voi đuôi chuột”.

TRẦN YÊN