Những phố Hàng ở Nam Định một thời sầm uất 'trên bến dưới thuyền', nay ra sao?

TP Nam Định có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, nơi đây là thương cảng sầm uất với “phố phường trên bộ, vạn chài dưới sông”.

Trước năm 1945, Nam Định có hơn 40 ngõ, phố cổ, trong đó có 35/38 phố “Hàng” được gọi tên theo mặt hàng sản xuất, buôn bán.

Trải qua hơn 1 thế kỷ, diện mạo phố xưa đã đổi khác. Dù vậy, Nam Định vẫn giữ được nét đặc trưng của một đô thị lâu đời, ẩn hiện trong từng nếp nhà, góc phố.

Toàn cảnh thành phố Nam Định ngày nay

Ảnh trái: Một đoạn sông Vị Hoàng từng chảy qua trung tâm TP nhưng đã bị lấp dần vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Ảnh phải: Đoạn đường Nguyễn Du ngày nay là một phần của con sông bị lấp này

Đoạn sông Vị Hoàng bị lấp từng được tả trong bài thơ Sông lấp của Tú Xương:

“Sông kia rày đã lên đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai
Vẳng nghe tiếng ếch bên tai
Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò”.

Phố Trần Hưng Đạo khoảng 100 năm trước (ảnh trái) và hiện tại

Dưới thời Pháp thuộc, phố này có tên là Boulevard Paul Bert. Đây là một trong những đại lộ quan trọng của Nam Định, được người Pháp quy hoạch vào đầu thế kỷ 20. Ngày nay, đây vẫn là một trong những tuyến phố sầm uất bậc nhất.

Một hiệu thuốc trên phố Trần Hưng Đạo vẫn giữ được nguyên kiến trúc xưa

Ảnh trái: Phố Hàng Đường, Hàng Đồng chụp năm 1911Ảnh phải: Phố Hàng Đường, Hàng Đồng xưa nay là phố Hàng Đồng

Một ngôi nhà cổ trên phố Hàng Đồng

Phố Hàng Sắt chụp đầu thế kỷ 20 (ảnh trái) và ngày nay

Con phố này xưa kia gồm Hàng Sắt Trên và Hàng Sắt Dưới. Sau năm 1954, hai phố hợp lại làm một, gọi là phố Hàng Sắt. Phố Hàng Sắt trước đây có đông người Hoa đến buôn bán, sinh sống.

Đền Triều Châu xưa (ảnh trái) và nay

Đền Triều Châu nằm trên phố Hàng Sắt vẫn giữ được gần như trọn vẹn kiến trúc xưa.

Khi di cư đến Nam Định sinh sống, cộng đồng người Hoa đã góp tiền mua một khu đất để xây nơi thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu. Đây cũng là nơi để cộng đồng người Hoa hội họp, sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Chợ Rồng Nam Định chụp khoảng đầu thế kỷ 20 (ảnh trái) và nay

Chợ Rồng Nam Định xưa còn được gọi là chợ Nhớn. Đây được xem là trung tâm thương mại lớn thứ 2 miền Bắc vào những năm đầu của thế kỷ 20, chỉ sau chợ Đồng Xuân ở Hà Nội.

Phố Minh Khai hiện nay

Phía đông bờ sông Vị Hoàng xưa có các phố Hàng Cót chuyên buôn bán luồng, nứa, tre,...; Hàng Nâu bán củ nâu dùng nhuộm vải; Hàng Bát buôn bán gốm sứ; Hàng Mâm với mâm gỗ, chõng tre; Hàng Song chuyên bán song, mây, lá gồi,…

Phố Hàng Cót xưa nay là phố Vị Xuyên. Các phố Hàng Nâu, Hàng Bát, Hàng Mâm, Hàng Song nay trở thành phố Minh Khai.

Hàng Màn (Vải Màn), Hàng Rượu, Hàng Thiếc, Hàng Đàn, nay thuộc phố Hai Bà Trưng

Xưa kia, ngoài kinh doanh chăn, màn, các hộ dân ở phố Vải Màn còn sản xuất các loại khăn xếp.

Phố Hàng Đàn ban đầu chỉ bán nhạc cụ dân tộc như đàn tranh, đàn bầu, nhị, sáo. Sau đó, thợ từ làng Cao Đà, Lý Nhân (Hà Nam) đến sinh sống, làm ra các mặt hàng nổi tiếng như ngai, bài vị, hương án, cuốn thư...

Phố Hàng Thiếc xưa nổi tiếng với nghề gò hàn đồ thiếc. Trên phố này còn có người làm nghề kim hoàn, buôn bán vàng bạc và người làm nghề thêu.

Tuy nhiên, người làm nghề kim hoàn ở chung trong phố Hàng Rượu, còn người làm nghề thêu tập trung ở đoạn đầu phố Hàng Thiếc và Cửa Đông.

Ngày nay, trên phố Hai Bà Trưng vẫn còn một số cửa hàng sản xuất, buôn bán câu đối, vải thêu và làm đồ gò hàn bằng thiếc.

Những kiến trúc cổ còn sót lại trên phố Hai Bà Trưng

Phố Hàng Mắm, Hàng Gà có một thời gian được gọi chung là phố Móng Cáy, ngày nay là phố Lý Thường Kiệt

Trên phố Hàng Tiện xưa kia còn có phố Hàng Nón, Hàng Khay, Hàng Quỳ. Ngày nay, các phố này được gọi chung là phố Hàng Tiện

Phố Hàng Quỳ xưa nổi tiếng với nghề làm vàng quỳ - những lá vàng được dát siêu mỏng dùng để thếp tượng Phật, tượng thờ, trang trí hoành phi, câu đối...

Còn phố Hàng Tiện xưa nổi bật với mặt hàng sập gụ, tủ chè, tủ ba buồng bằng gỗ gụ, gỗ trắc, gỗ mun quý giá. Ngày nay, tên phố Hàng Tiện vẫn còn nhưng con phố này kinh doanh nhiều mặt hàng khác, không còn là phố nghề theo tên gọi như xưa.

Đoạn cuối sông Vị Hoàng xưa là bến thuyền của vua nên được gọi là phố Bến Ngự. Sau khi sông bị lấp, người ta đã xây kho hàng Hòn Gai nên còn gọi là phố Hòn Gai, nay là phố Bến Ngự

Trên phố này có ngôi nhà số 7 Bến Ngự (nay là số 75 phố Bến Ngự) được xây dựng vào năm 1849, đã được xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.

Một cửa hàng cũ trên phố Hoàng Văn Thụ

Những năm đầu thế kỷ 20, phố Hoàng Văn Thụ có tên là phố Khách, nơi tập trung cộng đồng người Hoa chuyên bán thuốc bắc, vải vóc, bánh kẹo truyền thống. Ngày nay, phố Hoàng Văn Thụ còn rất ít người Hoa sinh sống, buôn bán.

Ảnh tư liệu: Triệu Thanh Sơn sưu tầm

Trọng Tùng