Những nội dung cơ bản của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự

Theo Viện kiểm sát nhân dân tối cao, đơn vị chủ trì soạn thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật được xây dựng nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý để bảo đảm phù hợp với tên gọi, thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự và các cơ quan có liên quan theo phương án sắp xếp, tinh gọn bộ máy đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; bảo đảm giải quyết kịp thời một số vấn đề cấp bách phát sinh từ thực tiễn đã được tổng kết, chỉ rõ và được cấp có thẩm quyền kết luận, yêu cầu sửa đổi.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự gồm 2 điều. Trong đó, Điều 1 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (gồm 70 khoản để sửa đổi, bổ sung các nội dung cụ thể tại 121 điều và bổ sung 1 điều mới (Điều 506a)) và Điều 2 là hiệu lực thi hành.

Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố các luật, pháp lệnh ngày 3/7 vừa qua, trong đó có Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Luật có những sửa đổi, bổ sung quan trọng sau đây:

Thứ nhất, Luật đã sửa đổi, bổ sung 111 điều luật liên quan đến sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng và các cơ quan có liên quan, cụ thể:

- Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy Cơ quan điều tra từ mô hình 3 cấp (cấp bộ, cấp tỉnh và cấp huyện) chuyển thành 2 cấp (cấp bộ và cấp tỉnh) tại các Điều: 4, 36, 37, 110, 113, 150, 163, 225, 487, 485... Trên cơ sở đề nghị của Bộ Công an, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn hiện nay khi không tổ chức Công an cấp huyện, phù hợp với quy mô của Công an xã sau sắp xếp, Luật đã bổ sung quy định Thủ trưởng Cơ quan điều tra có thể ủy quyền cho Điều tra viên trung cấp trở lên là Trưởng Công an cấp xã hoặc Phó trưởng Công an cấp xã thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn để giải quyết vụ án ít nghiêm trọng, nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn cấp xã

- Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến việc sắp xếp, điều chỉnh về tên gọi và bộ máy của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư) tại Điều 35, Điều 110.

- Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy Viện kiểm sát nhân dân từ mô hình 4 cấp (tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) thành 3 cấp (tối cao, cấp tỉnh và khu vực) tại các Điều: 4, 20, 110, 113, 172, 173, 239, 341, 400, 476, 487, 503...

- Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy Tòa án nhân dân từ mô hình 4 cấp (tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) thành 3 cấp (tối cao, cấp tỉnh và khu vực) tại các Điều: 4, 113, 262, 268, 275, 344, 346, 347, 352, 364, 372, 373, 380, 382, 477, 478, 501, 502...

- Sửa đổi, bổ sung quy định Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án về tội phạm có mức cao nhất của khung hình phạt đến 20 năm tù; Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án về tội phạm có mức cao nhất của khung hình phạt là chung thân, tử hình và các vụ án thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân khu vực nhưng có tính chất phức tạp. Riêng thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự vẫn giữ nguyên.

Thứ hai, Luật đã bổ sung quy định về điều tra, truy tố vắng mặt tại 2 điều là Điều 233, Điều 243 của Bộ luật Tố tụng hình sự. Theo đó, Cơ quan điều tra có thể kết luận điều tra đề nghị truy tố bị can, Viện kiểm sát có thể quyết định truy tố bị can khi đã có đủ căn cứ và bảo đảm quyền bào chữa cho bị can theo quy định của Bộ luật này trong 2 trường hợp: Bị can bỏ trốn hoặc không biết bị can ở đâu và việc truy nã không có kết quả; bị can đang ở nước ngoài mà không thể triệu tập.

Thứ ba, Luật sửa đổi, bổ sung 1 điều về trình tự, thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành nhằm giải quyết kịp thời, dứt điểm đối với những khó khăn, vướng mắc trong thời gian qua.

Thứ tư, Luật sửa đổi, bổ sung 4 điều luật liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin trong tố tụng hình sự. Cụ thể, bổ sung quy định về số hóa hồ sơ vụ án, chữ ký số và bổ sung hình thức thông báo văn bản tố tụng qua nền tảng số, phần mềm ứng dụng dùng chung triển khai tại Trung tâm dữ liệu quốc gia, cổng thông tin hoặc trang thông tin điện tử của các cơ quan tiền hành tố tụng tại các Điều: 131, 132, 137, 141.

Thứ năm, Luật đã sửa đổi, bổ sung Điều 208 của Bộ luật Tố tụng hình sự về thời hạn giám định. Theo đó, thời hạn giám định đối với các trường hợp khác sẽ thực hiện theo thời hạn được quy định trong Luật Giám định tư pháp (thay cho quy định xác định thời hạn giám định theo quyết đinh trưng cầu giám đinh như quy định hiên hành).

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

Nguyễn Hương