Trung Quốc bước vào thời kỳ 'nhà máy trong bóng tối'

Trong khi Sam Altman muốn chữa được ung thư, Elon Musk nói AI sẽ xóa đói nghèo, mục tiêu của Trung Quốc là củng cố vai trò công xưởng của thế giới trong nhiều thập kỷ tới. Đồng thời, công nghệ có sẵn sẽ được sử dụng để tăng hiệu suất, rút ngắn thời gian sản xuất, giảm phụ thuộc lao động.

Nước này đang nhanh chóng tích hợp AI và robot vào ngành sản xuất để giữ vững vị thế “công xưởng thế giới” giữa bối cảnh chi phí nhân công tăng, dân số già, và áp lực thương mại toàn cầu. Điều này đang thúc đẩy sự lan rộng của các “nhà máy tối”, nơi mọi hoạt động đều được tự động hóa đến mức 24/7 trong điều kiện ánh sáng tối thiểu.

Triển khai robot quy mô lớn

Theo Liên đoàn Robot Quốc tế, Trung Quốc đã lắp đặt 295.000 robot công nghiệp trong năm ngoái. Thời điểm đó, số robot đang vận hành tại Trung Quốc đã vượt 2 triệu, cao nhất trong tất cả quốc gia, gần gấp 9 lần Mỹ và còn nhiều hơn tổng phần còn lại của thế giới.

Nước này có 45 trong số 131 nhà máy và cơ sở công nghiệp trên toàn cầu được Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) công nhận vì nâng cao năng suất nhờ các công nghệ tiên tiến như AI. Trong khi đó, Mỹ chỉ có 3.

Tại “nhà máy tối” Baosteel ở Thượng Hải, chỉ có 3 nhân viên vận hành ngồi trước hàng chục màn hình để theo dõi cập nhật thời gian thực, theo truyền thông trong nước. Phó giám đốc cơ sở cho biết nhu cầu con người phải can thiệp đã giảm từ mỗi 3 phút xuống chỉ còn mỗi 30 phút nhờ AI.

Giá trị gia tăng trong ngành sản xuất (đơn vị USD). Ảnh: WSJ.

Các nhà máy mạnh là nền tảng của một nền kinh tế vững chắc do 1/4 GDP của Trung Quốc đến từ sản xuất, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu. Tuy vậy, WSJ cho biết một rủi ro là AI có thể xóa bỏ nhiều việc làm trong nhà máy, dẫn đến dư thừa lao động.

Nhưng các lãnh đạo Trung Quốc tin rằng dân số đang thu hẹp, dự kiến giảm 200 triệu người trong 3 thập kỷ tới, sẽ bù đắp cho số việc làm bị cắt giảm trong công nghiệp. Từ đó, năng suất sẽ tăng nhưng không kèm tỷ lệ thất nghiệp.

AI cũng không thể giải quyết tất cả các vấn đề kinh tế. Ở những lĩnh vực như công nghệ AI tiên tiến và chip, Trung Quốc vẫn tụt hậu so với Mỹ. Bên cạnh đó, nhiều công ty như Amazon và Walmart cũng đang ưu tiên tự động hóa theo cách tương tự các doanh nghiệp Trung Quốc.

Bộ não điện toán điều hành các nhà máy

Lợi thế của Trung Quốc nằm ở quy mô tham vọng. Những khu vực như Jingzhou, một thành phố 5 triệu dân bên sông Trường Giang, là nơi đặt các cơ sở sản xuất chủ chốt của Midea.

Gần một thập kỷ trước, Midea đã thể hiện rõ tham vọng tự động hóa của mình bằng việc mua lại quyền kiểm soát Kuka, công ty robot chuyên dụng của Đức. Ngày nay, các robot tại nhà máy sản xuất máy giặt của Midea ở Jingzhou vận hành dưới sự điều phối của cái “bộ não nhà máy” AI, đóng vai trò như một hệ thần kinh trung tâm.

Bộ não này quản lý 14 tác nhân ảo, cho phép giao tiếp với nhau để tìm ra cách tối ưu nhất để thực hiện các nhiệm vụ, rồi truyền lệnh xuống robot và các máy móc khác trên sàn sản xuất. Đây là bước tiến hướng tới mục tiêu dài hạn của Midea dùng AI để tự động hóa toàn diện các quy trình trong nhà máy.

Bộ não AI điều hành các nhà máy. Ảnh: Midea.

“Chỉ cần đưa vào tất cả dữ liệu, AI sẽ tự tìm lời giải”, Xi Wei, giám đốc Trung tâm Đổi mới Robot Nhân dạng của Midea, cho biết. Tiếp theo, các robot hình người mang linh kiện đã được ép khuôn đến trạm kiểm tra, nơi một camera 3D tiến hành đánh giá. Nếu linh kiện không đạt, hệ thống AI sẽ tự tìm cách khắc phục vấn đề.

Theo ông Xi, khi cần siết ốc vít trên dây chuyền lắp ráp với nhiều mẫu máy sấy khác nhau, bộ não có thể nhận diện đúng mẫu sản phẩm để robot thực hiện thao tác phù hợp. Ở những vị trí vẫn cần người vận hành, một số công nhân được trang bị kính tích hợp AI, có thể phát hiện lỗi sản phẩm phổ biến dựa trên lịch sử kiểm định.

Những quy trình trước đây mất 15 phút giờ có thể hoàn thành chỉ trong 30 giây. Midea cho biết doanh thu trên mỗi nhân viên đã tăng gần 40% từ năm 2015-2024.

Tăng hiệu quả đáng kể nhờ AI

Cùng với DeepSeek, Huawei giữ vai trò trung tâm trong nỗ lực AI của Trung Quốc. Công ty đã giới thiệu một họ mô hình ngôn ngữ lớn mang tên Pangu, cùng nhiều dịch vụ AI khác giúp các nhà máy trở nên linh hoạt hơn.

Các kỹ sư của Huawei đã trực tiếp làm việc cùng Conch Group, tập đoàn sản xuất xi măng khổng lồ tại thành phố Wuhu. Các sản phẩm xi măng của hãng từng được sử dụng trong các dự án như đập Tam Hiệp và tòa nhà Burj Khalifa ở Dubai.

Conch và Huawei đã phát triển các công cụ AI để dự đoán chính xác hơn độ bền clinker, thành phần quan trọng của xi măng, cũng như nhằm kiểm soát mức tiêu thụ năng lượng tại lò nung. Hàng dặm băng chuyền tại cơ sở ở Wuhu hiện được giám sát bằng AI, giúp Conch xử lý hiệu quả hơn khi xảy ra sự cố.

Với AI, Conch và Huawei cho biết có thể dự đoán độ bền clinker với độ chính xác hơn 85%, so với mức 70% khi ước tính thủ công. Nhờ đó họ có thể điều chỉnh tỷ lệ nguyên liệu và tránh sản xuất nguyên liệu có độ bền không đạt yêu cầu.

Theo Conch, việc sử dụng mô hình AI đã giúp giảm 1% lượng than tiêu thụ, tiết kiệm gần 300.000 USD mỗi năm chỉ trên một dây chuyền sản xuất. Công ty đặt mục tiêu giảm 2% vào cuối năm 2026.

Công tác lập kế hoạch nhanh hơn đáng kể tại cảng Thiên Tân. Ảnh: WSJ.

Một ưu tiên khác của Trung Quốc là nâng cấp hệ thống cảng của quốc gia, nhằm củng cố vị thế như cường quốc sản xuất của thế giới. Qua đó, cảng Thiên Tân, một trong những cảng lớn nhất Trung Quốc, đã hợp tác với Huawei để triển khai một đội xe tải tự hành và hệ thống có tên OptVerse AI Solver, giúp tối ưu hóa hàng chục triệu biến số để quản lý việc lập lịch.

Theo Huawei, công tác lập kế hoạch vốn mất 24 giờ trước đây giờ chỉ còn 10 phút. Đến năm ngoái, cảng cũng đã ra mắt PortGPT, mô hình AI được phát triển cùng Huawei, với khả năng phân tích video và hình ảnh tại hiện trường, có thể cho phép họ thay thế nhân viên an toàn trong tương lai.

Tại Thiên Tân, hơn 88% thiết bị container lớn đã được tự động hóa, theo truyền thông nhà nước trong năm nay. Một video hướng dẫn khách tham quan cảng cho thấy niềm tin ngày càng tăng của Trung Quốc vào AI với câu nói “Chúng tôi là tương lai”.

Nhật Tường