Những người vẽ lại ký ức

Không thể lãng quên

Chiến tranh đã đi qua từ lâu, nhưng vẫn còn nhiều hài cốt của các anh hùng, liệt sĩ chưa được quy tập về quê quán. Phía sau sự hy sinh của họ vẫn còn những bóng hình mẹ già mòn mỏi chờ đợi, những người vợ, người con mong ngóng chồng, cha trở về.

Anh Phùng Quang Trung (sinh năm 1996, quê ở huyện Sóc Sơn, Hà Nội, hiện đang sinh sống và làm việc tại TP Hải Dương) - Trưởng nhóm Skyline, chuyên thực hiện các dự án phục dựng ảnh liệt sĩ, anh hùng, nhớ mãi một tấm ảnh cưới đặc biệt mà nhóm đã thực hiện mới đây. Trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc, rất nhiều người lính đã ngã xuống. Trong số đó có một đôi uyên ương chuẩn bị làm lễ cưới, đó là Thượng sĩ Công an vũ trang Bùi Anh Lượng và nữ tự vệ Hoàng Thị Hồng Chiêm. Năm 1975, cô gái Hồng Chiêm chuyển ngành về làm mậu dịch viên và công tác tại cụm thương nghiệp Pò Hèn (thị xã Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh). Tại đây, tình yêu giữa cô với Hạ sĩ Bùi Văn Lượng (Quang Yên, Quảng Ninh) của đồn Biên phòng Pò Hèn chớm nở. Cả hai dành cho nhau tình yêu đáng ngưỡng mộ. Tết Nguyên đán Kỷ Mùi 1979, Hạ sĩ Bùi Văn Lượng dẫn bạn gái về quê ra mắt họ hàng và xin phép chuẩn bị làm lễ cưới, cả nhà mừng lắm. Nhưng chỉ ít ngày sau, sáng 17-2-1979, cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc nổ ra, đối phương tấn công đánh chiếm đồn Pò Hèn. Trong trận chiến khốc liệt để giữ đồn, bảo vệ Tổ quốc ấy, quân ta có 45 cán bộ, chiến sĩ biên phòng và 28 dân quân tự vệ đã anh dũng hy sinh, trong đó có đôi uyên ương Bùi Anh Lượng - Hoàng Thị Hồng Chiêm.

Bức ảnh cưới đặc biệt của Thượng sĩ Công an vũ trang Bùi Anh Lượng và nữ tự vệ Hoàng Thị Hồng Chiêm - 2 liệt sĩ đã anh dũng hy sinh ở Pò Hèn trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc

38 năm sau ngày họ hy sinh, tháng 8-2017, gia đình Liệt sĩ Bùi Văn Lượng ra Móng Cái gặp gia đình Liệt sĩ Hoàng Thị Hồng Chiêm xin tổ chức lễ rước dâu về TP Hạ Long. Đám cưới “có một không hai” khi không có cô dâu, chú rể mà chỉ có khung ảnh của 2 liệt sĩ. Nhận lời đề nghị của Tỉnh đoàn Quảng Ninh, nhóm Skyline đã làm việc 40 tiếng liên tục để hoàn thành bức ảnh cưới đặc biệt cho 2 vị anh hùng. Trong bức ảnh, đồng chí Bùi Văn Lượng mặc quân phục cầm tay vợ Hoàng Thị Hồng Chiêm đưa về nhà, đằng sau là họ hàng, bạn bè với những nụ cười. Tất cả đều sống động như thật. Bức ảnh được trao tặng cho gia đình 2 liệt sĩ những ngày đầu xuân năm 2025. Nhiều người đã không kìm được nước mắt trước hạnh phúc giả định của 2 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh cả thanh xuân để bảo vệ từng tấc đất quê hương.

Tri ân những anh hùng

Mỗi gia đình liệt sĩ lại có một câu chuyện khác nhau, nhưng tất cả đều khiến nhóm Skyline đã không thể kìm được những giọt nước mắt. Anh Trung kể: “Một lần chúng tôi trao tặng ảnh cho gia đình liệt sĩ có 6 người anh em trai. Liệt sĩ ra đi nhưng không có bức ảnh nào để lại cho gia đình. Cả nhóm chỉ dựa vào lời kể và khuôn mặt của người anh trai, chị gái để phục dựng lại ảnh cho liệt sĩ. Khi nhận bức ảnh, nhìn cảnh 6 anh em cùng ôm di ảnh liệt sĩ khóc nức nở, cả nhóm cũng không kìm được mà bật khóc theo...”.

Theo chân những gia đình liệt sĩ, nhóm Skyline đã đi đến rất nhiều nơi. Nhân dịp Kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7-5-1954 / 7-5-2024), nhóm đã phục dựng ảnh và trao tặng 32 tấm chân dung Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Bảo tàng tỉnh Điện Biên. Ngoài ra nhóm còn phục dựng và trao tặng trên 500 bức ảnh liệt sĩ dịp 27-7-2022 và 27-7-2023; phục dựng và tặng ảnh Anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu tại Nghĩa trang Hàng Dương, Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu); phục dựng ảnh về 10 nữ thanh niên xung phong hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) và 13 liệt sĩ tại Truông Bồn (Nghệ An); phối hợp phục dựng 65 bức ảnh của Anh hùng liệt sĩ Biệt động Sài Gòn hiện được trưng bày tại Bảo tàng Biệt động Sài Gòn - Gia Định; hỗ trợ phục dựng ảnh và tìm nguyên mẫu chú bé Lượm trong tác phẩm “Lượm” của nhà thơ Tố Hữu; phối hợp với Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ phục dựng 30 chân dung Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân gửi tặng bảo tàng… Mỗi bức ảnh đều khắc họa những con người bình dị nhưng đã góp phần viết nên những trang sử hào hùng của đất nước.

Nhóm Skyline trao tặng ảnh phục dựng chân dung liệt sỹ Gạc Ma tới thân nhân, gia đình các liệt sỹ

Đặc biệt, nhóm cũng đã hoàn thành một dự án lớn sau 2 năm ấp ủ, đó là phục dựng chân dung 64 cán bộ, chiến sĩ đã anh dũng hy sinh tại đảo Gạc Ma, thăm hỏi một số gia đình và gửi toàn bộ ảnh thờ tới gia đình của các liệt sĩ. Đến nay, nhóm đã phục dựng tổng cộng hơn 6.000 bức ảnh chân dung liệt sĩ.

Những điều còn mãi…

Một ngày, nhóm Skyline nhận được tin nhắn của cháu bé tên là Nguyễn Văn Hành. Tin nhắn viết: “Cháu ở làng Nủ. Sau lũ quét cháu chỉ còn một mình, không còn bố, còn mẹ. Cháu mong có một tấm ảnh gia đình trọn vẹn để treo ở nhà để luôn nhớ về gia đình mình”.

Người dân làng Nủ xúc động khi nhóm Skyline tặng bức ảnh phục dựng có đầy đủ các thành viên trong gia đình

Dù không quen cháu Hành, nhưng nhận tin nhắn ấy nhóm Skyline đã hiểu câu chuyện. Họ lập tức thức trắng đêm ngồi trước máy tính để bàn bạc và liên hệ với người thân của cháu bé để hiểu rõ từng chi tiết của những người đã mất - những nạn nhân của trận lũ quét khủng khiếp xảy ra tại xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ngày 10-9-2024. Cuối cùng, sau hơn 1 tuần làm việc cả ngày lẫn đêm, nhóm đã hoàn thành những bức ảnh và đến tận làng Nủ để trao tận tay cho thân nhân cháu Hành cùng những người dân khác. Nhìn những bức ảnh sống động ấy, ai cũng khóc, nhóm Skyline cũng khóc. Họ chỉ biết nắm tay, ôm lấy nhau để chia sẻ, động viên….

Đặc biệt hơn, trên đường trở về sau khi thực hiện dự án hỗ trợ nạn nhân lũ quét ở làng Nủ, anh Phùng Quang Trung nhận được tin nhắn đặc biệt từ một gia đình liệt sĩ ở Bắc Giang tha thiết nhờ giúp đỡ trường hợp Mẹ Việt Nam Anh hùng đang bệnh nguy kịch. Trên giường bệnh trong tình trạng nửa tỉnh nửa mê, người mẹ liên tục gọi tên người con đã hy sinh. Liên lạc tới anh Trung, gia đình thiết tha mong có một bức ảnh 2 mẹ con đoàn tụ để tặng mẹ. Nhóm Skyline nhận lời và thức trắng đêm để hoàn thiện bức ảnh. “Không lâu sau, chúng tôi được gia đình báo tin, bức ảnh giúp mẹ phục hồi như một phép màu. Mẹ đã ăn uống, trò chuyện và đi lại được. Chúng tôi nhận ra đó chính niềm hạnh phúc lớn nhất của mình” - anh Trung chia sẻ.

Cứ thế, hành trình của nhóm Skyline vẫn tiếp diễn, từ câu chuyện này đến câu chuyện khác để kể về từng cuộc đời, từng nỗi nhớ mong, từng bản hùng ca mà nhiều người trong chúng ta chưa biết. Tuy nhiên, việc phục dựng chân dung các liệt sĩ không hề dễ khi nhiều bức ảnh gốc đã bị ố, mòn, thậm chí hư hỏng nặng. Không ngại khó, ngay cả với các trường hợp liệt sĩ không còn bức ảnh nào, thành viên của nhóm Skyline sẽ tìm gặp người thân của liệt sĩ như bố, mẹ, con cái, để mường tượng và tạo ra hình ảnh làm sao giống nhất, thật nhất…

Giờ đây Phùng Quang Trung và nhóm Skyline vẫn tiếp tục triển khai các dự án đặc biệt, ví dụ như phục dựng ảnh anh Kim Đồng, chú bé Lượm, dựng phim ngắn về những anh hùng, liệt sĩ bằng công nghệ AI… Họ làm việc này không chỉ đơn giản là tô màu cho ký ức mà còn để gìn giữ những câu chuyện cho đời sau. Bởi tất cả luôn tin rằng, hành trình dù có vất vả đến đâu, thứ nhận lại luôn lớn hơn rất nhiều…

Phú Khánh